Số phận các con tin là trọng tâm

Israel cho biết họ đã thông báo cho gia đình của 31 người bị giam giữ tại Gaza kể từ ngày 7 tháng 10 rằng người thân của họ đã chết. Tin tức này được đưa ra khi Thủ tướng Qatar, Mohammed bin Abdulrahman Al Thani cho biết Hamas đã đưa ra phản hồi “nói chung là tích cực” đối với các đề xuất về một thỏa thuận đánh đổi việc tạm ngừng giao tranh và thả tù nhân Palestine để lấy thêm con tin.

Theo thông tin mới nhất, Hamas đã đề xuất một kế hoạch ngừng bắn ở Gaza trong 4 tháng rưỡi. Trong thời gian này, tất cả các con tin sẽ được tự do, Israel sẽ rút quân khỏi Gaza. 

Đề xuất của nhóm phiến quân - phản hồi trước lời đề nghị do các nhà hòa giải Qatar và Ai Cập đưa ra vào tuần trước và đã được Israel và Mỹ thông qua - được đưa ra trong nỗ lực ngoại giao đình chiến dài hạn lớn nhất từ ​​trước đến nay ở Gaza. 

Theo thông tin tình báo của quân đội Israel mà tờ The Guardian có được, số người chết tương đương với hơn 1/5 trong số 136 con tin còn lại đang bị giam giữ ở Gaza. Trong khi đó, báo Wall Street Journal dẫn một nguồn tin khác được Israel chia sẻ với các quan chức Mỹ và Ai Cập cho hay, số con tin bị chết tại Gaza có thể lên đến 50 người.

Theo các quan chức Ai Cập, ước tính này đã được Israel đưa ra trong các cuộc đàm phán về con tin ở Cairo trong những tuần gần đây và đã đóng một vai trò quan trọng trong các cuộc đàm phán về việc thả các con tin - còn sống và đã chết - vẫn đang bị giam giữ ở Gaza.

Nếu ước tính mới nhất của Israel là chính xác, điều đó có nghĩa là khoảng 80 trong số 132 con tin được cho là do Hamas hoặc các nhóm chiến binh khác bắt giữ vẫn còn sống và các chiến binh đang giữ hàng chục thi thể của những người mà họ bắt cóc. Cho đến nay chưa có người chết nào được trả lại.

Số con tin còn sống và đã chết là trọng tâm của các cuộc đàm phán do Mỹ, Ai Cập và Qatar làm trung gian, trong đó có đề xuất cả hai nhóm con tin này đều sẽ được trao trả để đổi lấy việc thả các tù nhân Palestine bị Israel giam giữ.

Đây cũng là vấn đề cực kỳ nhạy cảm về mặt chính trị ở Israel, nơi số phận của các con tin là trọng tâm trong các cuộc thảo luận công khai của nước này. Gia đình các con tin và một bộ phận lớn công chúng Israel đã biểu tình yêu cầu chính quyền của Thủ tướng Benjamin Netanyahu phải làm nhiều hơn nữa để giải thoát những người bị bắt ngay cả khi điều đó cản trở cuộc chiến chống lại Hamas.

Chính quyền Israel sử dụng một loạt tiêu chuẩn pháp y nghiêm ngặt trước khi tuyên bố bất kỳ con tin nào chính thức đã chết và đã giao nhiệm vụ cho một ủy ban đặc biệt gồm ba chuyên gia y tế xác định điều đó. Ủy ban dựa vào thông tin tình báo mật, đoạn phim video và lời khai của nhân chứng. Nhóm gặp nhau lần đầu tiên hai tuần sau khi chiến sự bắt đầu, nhưng không được tiếp cận các thi thể ở Gaza.

Theo các thành viên của ủy ban, các quyết định của ủy ban không bao giờ được xác định chỉ dựa trên một thông tin duy nhất như một bức ảnh, tuyên bố của Hamas hoặc một nhân chứng mà bằng cách tham khảo chéo nhiều thông tin.

Phản ứng của Hamas và những câu hỏi cốt lõi

Theo các nhà phân tích, cốt lõi của các cuộc đàm phán xoay quanh việc liệu có sự đảm bảo, ngầm hay rõ ràng, rằng lệnh ngừng bắn kéo dài sẽ trở thành vĩnh viễn hay không và liệu số tù nhân Palestine có khả năng được thả có đáp ứng được yêu cầu của Hamas về việc gần như trống rỗng các nhà tù Israel hay không. Tình trạng tương lai và sự hiện diện của lực lượng Israel bên trong Gaza trong thời gian ngừng bắn cũng gây tranh cãi.

Một tuyên bố vừa được Hamas đưa ra đã đề cập đến “một lệnh ngừng bắn toàn diện và đầy đủ, chấm dứt hành vi xâm lược chống lại người dân của chúng tôi”. Israel trước đó đã bác bỏ khả năng ngừng bắn vĩnh viễn và người ta tin rằng nước này chỉ đang đề xuất tạm dừng giao tranh trong 40 ngày.

Những khác biệt kể trên đang là trở ngại đối với tiến trình đàm phán. Nhưng Thủ tướng Mohammed bin Abdulrahman Al Thani của Qatar, quốc gia đang đóng vai trò trung gian hòa giải giữa hai bên, cho biết phản ứng của Hamas đối với các đề xuất do Mỹ và Israel đưa ra vẫn “truyền cảm hứng cho sự lạc quan”.

Ngoại trưởng Mỹ, Antony Blinken, khi trao đổi với Thủ tướng Qatar trong chuyến công du khu vực lần thứ năm kể từ vụ tấn công ngày 7 tháng 10, cũng cho biết ông sẽ thảo luận về phản ứng của Hamas với Israel. Ông Blinken nói: “Vẫn còn rất nhiều việc phải làm, nhưng chúng tôi tiếp tục tin rằng một thỏa thuận là có thể thực hiện được và thực sự cần thiết”.

Chuyến thăm của Ngoại trưởng Blinken diễn ra trong bối cảnh Ai Cập ngày càng lo ngại về ý định đã nêu của Israel nhằm mở rộng cuộc chiến ở Gaza tới các khu vực ở biên giới Ai Cập, đặc biệt là thành phố Rafah, nơi trú ngụ của hơn 1 triệu người Palestine di tản.

Mỹ coi thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza là cách thực tế nhất để giảm căng thẳng ở các khu vực xa hơn, đặc biệt tại eo biển Bab al-Mandab trên Biển Đỏ, nơi lực lượng Houthi ở Yeman đang tổ chức nhiều cuộc tấn công vào các tàu thuyền mà họ cho rằng có liên kết với Israel đi qua đây.

Nguyễn Khánh