Ra đời từ tháng 8/2008, nhân kỷ niệm 85 năm ngày sinh của danh họa Bùi Xuân Phái, Giải thưởng “Bùi Xuân Phái - Vì Tình yêu Hà Nội” do báo Thể thao và Văn hóa (Thông tấn xã Việt Nam) và gia đình cố họa sĩ đưa ra ý tưởng.

Giải thưởng tổ chức nhằm tìm tòi, phát hiện và tôn vinh những tác giả, tác phẩm, việc làm, ý tưởng “có hàm lượng nghệ thuật và khoa học cao, gắn bó với các mặt của đời sống Hà Nội và thấm đượm một tình yêu Hà Nội”. Hệ thống giải thưởng gồm: Giải thưởng Lớn - Vì tình yêu Hà Nội (dành cho tác giả gắn bó với Hà Nội bằng cả cuộc đời, sự nghiệp của mình); ba giải đồng hạng là giải Tác phẩm, giải Ý tưởng, giải Việc làm.

Đối với 3 đề cử, cuốn sách “Một thời Hà Nội hát - Tim cũng không ngờ làm nên lời ca” là du khảo công phu của tác giả Nguyễn Trương Quý. Cuốn sách tập trung vào một lát cắt lịch sử của Hà Nội: Khoảng thời gian trước và sau năm 1954 - giai đoạn thành phố bị tạm chiếm, cuộc kháng chiến 9 năm, cho tới những ngày đầu tiếp quản Thủ đô. 

Tác phẩm không đi vào toàn diện mọi mặt đời sống giai đoạn ấy, mà chỉ nghiên cứu một khía cạnh: Đời sống giải trí đô thị. Tác giả tập trung vào những "huyền thoại đô thị", những huyền thoại được thêu dệt bằng lời ca, tiếng nhạc của những tên tuổi như Nguyễn Thiện Tơ, Thẩm Oánh, Phạm Duy, Văn Cao... và đặc biệt là Đoàn Chuẩn. Sách tạo dựng những hình dung rõ nét về mỹ cảm, thị hiếu của thị dân Hà Nội một thời.

Cuốn “Hà Nội quán xá phố phường” là tập tản văn viết về những điều bình dị ở Hà Nội của nhà văn Uông Triều. Cuốn sách viết về những con phố quen thuộc như Đê La Thanh, Hàng Đào, Hàng Ngang... nhưng thể hiện cái nhìn trong dọc dài lịch sử. Với thế mạnh một tác giả từng có nhiều tác phẩm lịch sử, Uông Triều đưa người đọc ngược dòng lịch sử, khám phá những nhân vật, khung cảnh, sự kiện của phố đã mờ khuất. Tác giả dẫn dắt người đọc đến với những quán xá bình dị, những món ngon của Hà Nội như bánh rán, bún ốc, bún cá, phở bò... 

Không sinh ra, lớn lên ở Hà Nội, vì thế, tản văn của Uông Triều có sự hăm hở khám phá phố phường. Nhưng bằng con mắt của một người yêu thích lịch sử, mỗi món ăn, hàng cây, di tích, ngõ nhỏ... đều được tác giả lý giải vẻ đẹp bằng những biến thiên, thăng trầm lịch sử. 

Cuốn sách “Kim Liên một thuở” của Vũ Công Chiến - tác giả từng đoạt giải thưởng Hội nhà văn Hà Nội. Kim Liên trong cuốn sách là khu tập thể cao cấp đầu tiên ở Hà Nội được xây dựng từ năm 1959, là niềm tự hào của thế hệ 6x, 7x, 8x được sinh ra, lớn lên ở đó. 

Ký ức của tác giả, ký ức của thế hệ đã gắn bó với khu Kim Liên là một bảo tàng tâm tưởng về Hà Nội một thời, cái thời người ta chung nhau bếp nấu ăn, chỗ rửa rau vo gạo... Đó là nơi người ta hỏi han thân tình, cho nhau quả chanh, thìa ớt, gọi nhau đi xếp hàng đặt phiếu mua đồ. Khu tập thể tồn tại hơn nửa thế kỷ lưu dấu trong ký ức của người xưa và nay, những người cũ và mới của Hà Nội.

Và năm 2019, Giải thưởng "Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội" lần thứ 12 được tổ chức, dự kiến trao giải vào cuối tháng 8 này.

PV