Chủ trì Hội thảo gồm có các đồng chí: Nhà báo Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam;  PGS,TS. Lê Văn Lợi, Phó Giám đốc Học viện chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh; PGS,TS. Phạm Minh Sơn, Giám đốc - Chủ tịch Hội đồng khoa học, Học viện Báo chí và Tuyên truyền; PGS.TS Nguyễn Thị Trường Giang – Phó Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền.

Tiên phong thực hiện giám sát, phản biện xã hội, tạo thương hiệu trong lòng công chúng

Phát biểu khai mạc Hội thảo, nhà báo Lê Quốc Minh cho rằng, từ khi ra đời đến nay, nền Báo chí Cách mạng của chúng ta đã và đang thực hiện sứ mệnh cao cả - là công cụ, vũ khí chính trị, tư tưởng sắc bén, là tiếng nói của Đảng, Nhà nước và là diễn đàn dân chủ, công khai của quần chúng nhân dân. Nhà báo Lê Quốc Minh nhấn mạnh: “Trong bối cảnh hiện nay, báo chí càng phải thể hiện rõ vai trò, chức năng của mình để tạo niềm tin với công chúng đối với thể chế xã hội, nhất là trong công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Báo chí phải thực sự trở thành phương tiện giám sát, phản biện xã hội hiệu quả, góp phần lành mạnh hóa đời sống xã hội của đất nước”.

Những năm qua, nhất là từ khi Đảng ta khởi xướng và tiến hành công cuộc Đổi mới, nền Báo chí cách mạng Việt Nam đã có những bước chuyển mình, phát triển mạnh mẽ, hiện đại và hội nhập. Lực lượng báo chí cách mạng của chúng ta từ Trung ương tới địa phương đã lớn mạnh, phát triển không ngừng. Phần lớn các cơ quan báo chí đều tiếp cận nhanh với kỹ thuật-công nghệ và kỹ năng, phương thức làm báo mới, hiện đại, tạo ra các tác phẩm, sản phẩm báo chí đa loại hình, đa phương tiện, đa nền tảng, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của công chúng báo chí-truyền thông…

Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh đánh giá: “Trong thời gian qua, nhiều cơ quan báo chí, nhà báo cách mạng tiên phong thực hiện vai trò, chức năng giám sát, phản biện xã hội, tạo nên thương hiệu báo chí trong lòng công chúng. Nhiều nhà báo với trách nhiệm công dân cao cả đã dũng cảm dấn thân, hy sinh lợi ích cá nhân để điều tra tận cùng, phanh phui các vụ việc tham nhũng-tiêu cực, cùng với các cơ quan chức năng đưa ra ánh sáng nhiều tội phạm nguy hiểm gây thất thoát, tổn hại cho đất nước. Các giải thưởng báo chí cao quý hằng năm mà Trung ương Hội Nhà báo Việt Nam và các Ban, Bộ, ngành ở Trung ương và địa phương được tổ chức cũng là để vinh danh các nhà báo, cơ quan báo chí đã có công lao đóng góp cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, Nhà nước và của nhân dân ta.”.  

Phải đổi mới nội dung, phương thức làm báo theo hướng hiện đại, chuyên nghiệp

Đó cũng là nhấn mạnh của nhà báo Lê Quốc Minh khi ông chỉ ra rằng, bên cạnh những thành tích của nền Báo chí cách mạng Việt Nam và của đội ngũ nhà báo cách mạng, nhất là trong thực hiện vai trò, chức năng giám sát và phản biện xã hội, vẫn còn nhiều nhiệm vụ quan trọng ở phía trước để báo chí cách mạng làm tròn sứ mệnh và trách nhiệm cao cả của mình. Đảng và Nhà nước rất quan tâm đến báo chí, thông qua việc ban hành các chủ trương, chính sách kịp thời để khuyến khích báo chí phát triển chuyên nghiệp, hiện đại và nhân văn.

Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh định hướng: Các cơ quan báo chí cần tiếp tục thực hiện nghiêm túc các nghị quyết của Đảng về sự lãnh đạo chỉ đạo toàn diện của Đảng đối với hoạt động báo chí và hoạt động của Hội Nhà báo Việt Nam, về hoạt động hiệu lực hiệu quả của bộ máy; đồng thời tích cực thực hiện Đề án của Chính phủ về Quy hoạch phát triển báo chí đến năm 2025, để đảm bảo báo chí hoạt động và phát triển theo đúng định hướng của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước. Các cơ quan báo chí cần có những đề xuất, giải pháp, kiến nghị hữu hiệu sau 5 năm thi hành Luật Báo chí (2016); đồng thời có những góp ý sửa đổi, bổ sung hoàn thiện hệ thống luật pháp, chính sách liên quan đến báo chí, để báo chí hoạt động thuận lợi.

Đặc biệt, ông cũng khẳng định rằng, báo chí muốn thể hiện và phát huy vai trò, trách nhiệm cao cả trong thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội, trước hết phải đổi mới nội dung, phương thức làm báo theo hướng hiện đại, chuyên nghiệp. Công chúng ngày càng đòi hỏi nền báo chí cách mạng Việt Nam phải có những tác phẩm, sản phẩm báo chí chất lượng cao. Sự phát triển của xã hội không cho phép chúng ta bằng lòng với những gì đã đạt được, mà phải tiếp tục nỗ lực để phục vụ đất nước, phục vụ người dân được tốt hơn.  

“Các nhà báo cách mạng cũng cần phải đổi mới tư duy làm báo, kết hợp tính chính thống và truyền thống với phong cách tác nghiệp hiện đại, áp dụng chiến lược nội dung đa phương tiện và đa nền tảng, nắm bắt các công nghệ làm báo mới mẻ, tăng cường tính sáng tạo trong các sản phẩm báo chí. Đã đến lúc các sản phẩm báo chí phải thực sự xuất phát từ nhu cầu của người dùng để cơ quan báo chí cải tiến, đổi mới nội dung theo hướng phong phú, đa dạng, hấp dẫn” – nhà báo Lê Quốc Minh khẳng định.

Tất nhiên, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cũng lưu ý rằng, các nhà báo không được và không nên đánh đồng vai trò, chức năng giám sát và phản biện xã hội với việc chỉ trích cực đoan, nhìn xã hội với một màu đen, với những góc nhìn tiêu cực. Báo chí cách mạng Việt Nam thể hiện tính khách quan, chân thật, công bằng và nhân văn, có nhiệm vụ tuyên truyền đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, đồng thời phản ánh kịp thời tâm tư, nguyện vọng của quần chúng nhân dân. Báo chí có vai trò định hướng tư tưởng, chính trị, dư luận xã hội theo hướng tích cực; cung cấp kiến thức, tri thức hữu ích, hướng thiện cho công chúng.

Đồng thời, nhà báo Lê Quốc Minh cho rằng, báo chí cách mạng Việt Nam phải mang tính xây dựng, hướng tới một xã hội tốt đẹp hơn. Bên cạnh nhiệm vụ thực hiện các chức năng xã hội của mình, mỗi cơ quan báo chí và mỗi nhà báo cách mạng chân chính phải có trách nhiệm bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch để bảo vệ chế độ, bảo vệ đất nước và nhân dân...

Theo đó, các nhà báo cách mạng Việt Nam cần trau dồi bản lĩnh chính trị, chuyên môn nghiệp vụ, kiến thức, luật pháp và đạo đức nghề nghiệp, trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân để làm tròn chức trách cao cả mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao cho…

Trách nhiệm xã hội của báo chí không chỉ là truyền bá thông tin mà còn cần định hướng xã hội, quản lý xã hội

Hoan nghênh và đánh giá cao sáng kiến tổ chức Hội thảo của Học viện Báo chí và Tuyên truyền, nhà báo Lê Quốc Minh cho rằng, chủ đề Hội thảo này cũng là để khẳng định rõ đặc trưng, thế mạnh của Báo chí cách mạng Việt Nam mà không có một hình thức truyền thông nào khác có thể thay thế được…

Đặc biệt nhấn mạnh thêm về vấn đề đạo đức báo chí khi thực hiện vai trò giám sát và phản biện xã hội, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh, trong phần thảo luận cũng cho rằng, phát huy vai trò giám sát và phản biện xã hội, người làm báo luôn phải giữ vững bản lĩnh chính trị và đạo đức nghề nghiệp. Do vậy, Hội Nhà báo Việt Nam với mục tiêu xây dựng nền báo chí Việt Nam hiện đại, chuyên nghiệp, nhân văn, thời gian tới cũng sẽ tăng cường những hội thảo, tọa đàm, tập huấn, đào tạo kỹ năng đồng thời nâng cao hơn nữa vai trò của Hội đồng xử lý vi phạm đạo đức nghề nghiệp từ trung ương đến địa phương...để làm sao tăng cường vai trò quản lý, giám sát chính những người làm báo. 

Tại Hội thảo, với tham luận “Giám sát, phản biện xã hội mang tính xây dựng của báo chí và bênh “ lệch thị” hiện nay, PGS.TS Nguyễn Thành Lợi - Tổng biên tập tạp chí Người làm báo cho biết một thực tế là, không ít nhà báo luôn tâm niệm một điều rằng, trách nhiệm của nhà báo chỉ là vạch trần và đưa tin, còn chính phủ và các cơ quan công quyền phải “chịu trách nhiệm” về mọi mâu thuẫn, vấn đề và bất cập bị vạch trần. Tuy nhiên, trong thực tế, trách nhiệm xã hội của báo chí không chỉ là truyền bá thông tin, vạch trần sự thật, mà còn cần sự định hướng xã hội, quản lý xã hội, có nghĩa là báo chí phải có trách nhiệm xã hội nhiều hơn với tư cách là cơ quan ngôn luận của các tổ chức Đảng, nhà nước, tổ chức xã hội và là diễn đàn của nhân dân. “Thực tế cho thấy, báo chí cần chắt lọc thông tin, định hướng xã hội với lí trí và tầm nhìn rộng, thực tiễn đó có thể nâng cao trách nhiệm xã hội và ý thức công dân cho nhà báo, đồng thời cần phải đứng trên góc độ có lợi cho xã hội để lựa chọn đề tài và triển khai hoạt động đưa tin, giám sát xã hội hiệu quả” – nhà báo Nguyễn Thành Lợi khẳng định.

Đem đến hội thảo một góc nhìn đầy “nhân văn”, TS, Thượng tá, Đặng Huyền - Trưởng Ban Kinh tế - Pháp luật Báo Công an nhân dân  (CAND) chia sẻ về kinh nghiệm tác nghiệp đề tài phòng chống tội phạm, đảm bảo an ninh, trật tự an toàn xã hội  trên báo Công an nhân dân. Nhà báo Đặng Huyền cho rằng, thông tin về tội phạm rất dễ sa đà vào mô tả tội ác, giật gân câu khách nên đội ngũ những người làm báo Công an nhân dân luôn nhận thức rằng, đằng sau những thông tin "đầu rơi máu chảy", "tình, tiền, tù, tội", báo chí phải đưa ra được những bài học có tính chất cảnh báo, phòng ngừa. Đó chính là trách nhiệm xã hội của báo chí. Đồng thời, phù hợp với quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về nhiệm vụ đấu tranh phòng chống tội phạm của báo chí.

Nhà báo Đặng Huyền nhấn mạnh: “Báo Công an Nhân dân trong nhiều năm qua đã không chỉ phục vụ nhu cầu thông tin nhanh của công chúng về các vụ án mà còn góp phần truyền thông đến họ các bài học cảnh giác, phòng ngừa tội phạm nhằm nâng cao năng lực nhận thức của công chúng, cổ vũ, động viên họ tham gia vào công tác đấu tranh phòng chống tội phạm, bảo đảm trật tự an toàn xã hội.”.

Với vai trò là cơ quan báo chí chủ lực quốc gia với 4 loại hình báo chí Đài Tiếng nói Việt Nam cũng đã và đang thực hiện tốt chức năng giám sát và phản biện xã hội và hiện nay cũng đang đổi mới để làm tốt nhiệm vụ này. Nhà báo, ThS. Đồng Mạnh Hùng - Trưởng ban, Ban Thư ký biên tập Đài Tiếng nói Việt Nam chia sẻ về 4 nội dung mà Đài đang thực hiện tốt, trong đó nhấn mạnh: Đài TNVN xác định rõ vai trò là một kênh phản biện xã hội. Mục đích thực hiện phản biện xã hội của Đài TNVN là xây dựng chính sách đúng đắn, có sức sống trong thực tiễn, góp phần vào giữ vững ổn định chính trị và phát triển đất nước, mở rộng dân chủ, nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước đối với xã hội. Đài TNVN đã thiết lập một hệ thống nội dung để có thể thực hiện được mục tiêu này. Để thực hiện được chức năng phản biện xã hội, Đài TNVN xác định cần phải có một đội ngũ phóng viên, biên tập viên có kiến thức, kỹ năng nghề và đạo đức nghề nghiệp. Đồng thời, xác định các nội dung, chương trình có tính chất phản biện càng đến được nhiều người càng đạt hiệu quả cao trong lan tỏa thông tin, lấy được nhiều ý kiến của nhân dân… vì vậy Đài đã đầu tư khoa học công nghệ tốt nhất để sóng phát thanh truyền hình hay tờ báo điện tử rõ nét nhất, phủ rộng nhất, đến với đông đảo công chúng nhất...

Hội thảo khoa học cấp Quốc gia có nhiều những tham luận, thảo luận, trong đó có nhiều chia sẻ của "những người trong cuộc", những nhà báo tham gia vào các loạt bài điều tra, các bài viết phản biện chính sách, đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái thù địch... Hội thảo góp phần tạo nên bức tranh toàn diện về vấn đề phát huy vai trò giám sát và phản biện xã hội của báo chí, cung cấp một số luận cứ khoa học quan trọng.

Ban Tổ chức Hội thảo cho biết, những ý kiến đóng góp này sẽ tiếp tục được tập hợp, từ đó hoàn thiện để kiến nghị với Đảng và Nhà nước ban hành chủ trương, chính sách đúng đắn, kịp thời, phù hợp với điều kiện thực tiễn nhằm tiếp tục phát huy vai trò giám sát và phản biện của báo chí trong bối cảnh hiện nay. 

Hà Vân - Sơn Hải