Trong khi đó, trên thế giới, các chính phủ cũng đang thúc ép Google và Meta, công ty mẹ của Facebook, phải trả tiền cho những tin tức được đăng tải trên các nền tảng của họ. JCPA và Bộ luật Thương lượng Truyền thông Tin tức Úc năm 2021 là hai luật như vậy.

Hãy trả tiền cho tin tức!

Nội dung tin tức tạo ra thu nhập cho Google và Facebook, tuy nhiên các giao dịch hiện tại giữa các nền tảng công nghệ và tổ chức báo chí truyền thông chưa phản ánh chính xác toàn bộ giá trị mà nội dung tạo ra.

Điều này một phần vì thỏa thuận thanh toán trực tiếp giữa các nền tảng công nghệ và hãng tin thường không được tiết lộ. Bởi vậy, cần phải minh bạch hơn về phương pháp tính toán chi phí, để có thể đưa ra một tiêu chuẩn công bằng cho các tổ chức tin tức từ nhỏ đến lớn.

Trong tài liệu nghiên cứu, được gọi tên là “Trả tiền cho tin tức”, các tác giả lập luận rằng theo các thỏa thuận hiện tại trên khắp thế giới, Google và Facebook đang thực hiện các khoản thanh toán cho các nhà xuất bản tin tức thấp hơn rất nhiều so với giá trị thực.

Sử dụng các thỏa thuận giữa nhà xuất bản tin tức và nền tảng hiện có làm chuẩn mực, các tác giả ước tính rằng Facebook nợ các nhà xuất bản tin tức khoảng 1,9 tỷ USD và Google là 10-12 tỷ USD hàng năm. Những con số này thể hiện sự phân chia doanh thu 50-50 được tạo ra từ nội dung tin tức trên các nền tảng công nghệ.

Vào năm 2021, Úc đã có bước đột phá mới với Bộ quy tắc thương lượng trên truyền thông tin tức để yêu cầu Google và Facebook trả tiền cho các tổ chức báo chí về việc sử dụng nội dung tin tức trên nền tảng của họ. Theo đó, nếu hai bên không thể đạt được thỏa thuận chia sẻ doanh thu, chính quyền có thể sẽ can thiệp và phân xử.

Canada cũng vừa ban hành Đạo luật Tin tức Trực tuyến (còn gọi là C-18) vào năm 2023 và các quốc gia khác trên toàn cầu (như Brazil, Indonesia và Thụy Sĩ) cũng đang xem xét hoặc thử ban hành luật tương tự. Tại Mỹ, Đạo luật Bảo tồn và Cạnh tranh Báo chí (JCPA) cho phép các nhà xuất bản tin tức thương lượng tập thể, đã được ban hành vào tháng 3 năm 2023.

Google và Facebook từng phản đối mạnh mẽ đạo luật của Úc, với việc Facebook chặn tin tức của Úc trong hai ngày vào năm 2021. Tuy nhiên, luật này hiện được coi là thành công khi các nền tảng công nghệ trên đã trả khoảng 140 triệu đô la Mỹ mỗi năm cho cả các hãng tin lớn và nhỏ, dẫn đến một sự gia tăng đáng kể trong việc làm của nhà báo. 

Facebook và Google giàu lên nhờ báo chí

Thực tế, Google và Facebook vẫn đang cho rằng tin tức không phải là trọng tâm trong hoạt động kinh doanh của họ và có thể tiếp tục không được chú trọng nhiều trong thời gian tới.

Tuy nhiên, theo eMarketer, Facebook đã tạo ra doanh thu quảng cáo kỹ thuật số 50 tỷ USD chỉ riêng ở Mỹ vào năm 2022. Nhiều cuộc khảo sát chỉ ra rằng tin tức - dưới dạng tiêu đề, đoạn trích hoặc video cắt ghép từ báo chí - là một phần không thể thiếu trong nội dung của Facebook. 

Tính toán của nghiên cứu cho thấy người dùng Facebook dành 13,2% thời gian của họ trên nền tảng này để xem hoặc tương tác với nội dung tin tức (bất kể theo dạng nào: từ việc người dùng copy toàn bộ hoặc một phần nội dung báo chí hay đăng tải link liên kết).

Theo Meta , vào năm 2022, Facebook đã tạo ra gần 114 tỷ USD doanh thu quảng cáo trên toàn cầu (khoảng 53 tỷ USD ở Mỹ và Canada). Sau khi phân chia doanh thu do Facebook tạo ra ở Mỹ và tuân theo tiêu chuẩn là chia 50-50, điều này ngụ ý rằng khoảng 1,9 tỷ USD doanh thu quảng cáo sẽ được phân bổ cho các nhà xuất bản tin tức.

Trong khi đó, Google là gã khổng lồ về quảng cáo, chiếm hơn 90% thị trường công cụ tìm kiếm ở Mỹ và khoảng 2/3 tổng thị trường quảng cáo tìm kiếm ở Mỹ. Các tìm kiếm của Google thường trả về kết quả bao gồm các đoạn tin tức và link liên kết tin tức, có nghĩa báo chí góp công lớn vào doanh thu của hãng này .

Doanh thu quảng cáo tìm kiếm của Google ở Mỹ ước tính vào khoảng 56 tỷ USD vào năm 2022. Sử dụng phương pháp tương tự với Facebook, các tác giả ước tính tỷ lệ tìm kiếm thông tin là khoảng 50% tổng số tìm kiếm, trong đó các tìm kiếm nội dung báo chí chiếm 70% con số này.

Do đó, tổng doanh thu quảng cáo mà Google tạo ra từ việc tìm kiếm thông tin của nhà xuất bản tin tức và truyền thông là khoảng 20 tỷ USD, qua đó phải chia sẻ doanh thu cho báo chí vào khoảng 10 từ 12 tỷ USD.

Như vậy, hàng thập kỷ khó khăn vừa qua của báo chí nói chung lại đã làm lợi cho Google và Facebook, đồng thời tăng sức mạnh thị trường và sự thống trị của hai gã khổng lồ truyền thông xã hội nói trên.

Và câu hỏi được đặt ra lúc này là: Liệu các đạo luật trên thế giới bắt những gã khổng lồ công nghệ phải trả tiền cho tin tức có đủ sức tạo ra làn sóng để giúp báo chí thay đổi tình thế hay không?

Hoàng Hải (theo CJR, WAN-IFRA)