Otrebusy, Ba Lan - Chiếc ô tô đầu tiên được sản xuất tại Ba Lan sau Thế chiến II trong thời kỳ chịu ảnh hưởng của Liên Xô đã chính thức được trưng bày vào thứ Sáu gần Warsaw, sau khi trải qua hàng chục năm tìm kiếm và những cuộc đàm phán kéo dài mới có thể sở hữu từ Phần Lan.

Chiếc Warszawa M-20 năm 1951 mang số hiệu 000001, được xuất xưởng từ Nhà máy Ô tô Hành khách FSO tại Warsaw vào ngày 6 tháng 11 cùng năm, tức đúng 73 năm về trước. Đây là một kỷ vật quý báu đánh dấu giai đoạn Ba Lan bị đặt dưới sự ảnh hưởng của chính quyền Liên Xô sau chiến tranh.

Ông Zbigniew Mikiciuk, đồng sáng lập bảo tàng tư nhân tại Otrebusy, chia sẻ: “Chúng tôi vô cùng tự hào vì nay đã trở thành một trong số ít người trên thế giới tìm lại được những chiếc xe đầu tiên trong dòng xe sản xuất tại đất nước mình”.

Chiếc xe ban đầu được trao cho nguyên soái Konstantin Rokossovsky của Liên Xô, người từng giữ chức Bộ trưởng Quốc phòng Ba Lan sau chiến tranh, như một biểu tượng củng cố mối quan hệ phụ thuộc với Moscow.

Tuy nhiên, sau đó chiếc xe đã được phát hiện trong gia đình của tay đua xe nổi tiếng Rauno Aaltonen ở Phần Lan. Những chi tiết về hành trình của chiếc xe trong khoảng thời gian giữa đó vẫn còn là điều bí ẩn, ông Mikiciuk cho biết. Việc đàm phán với chủ sở hữu tại Phần Lan để có được chiếc xe đã mất hơn hai năm mới thành công.

Ban đầu chiếc xe có màu sáng, nhưng đã được sơn lại màu nâu - một màu phổ biến vào những năm 1970 - và trên thân xe vẫn còn dấu vết của sự sử dụng thường xuyên. Dù vậy, chiếc Warszawa M-20 vẫn giữ được vẻ nguyên bản và được bảo quản khá tốt, ông Mikiciuk cho biết thêm.

Vào những năm 1970, nhà máy FSO đã tích cực tìm lại mẫu xe gốc với mong muốn sử dụng để kỷ niệm một cột mốc quan trọng. Khi đó, FSO thậm chí đã đề nghị đổi một chiếc xe mới để lấy lại Warszawa M-20, nhưng không thành công.

Nhà máy FSO được xây dựng ban đầu để sản xuất xe Fiat của Ý, nhưng lãnh đạo Liên Xô khi đó đã ngăn cản vì không muốn Ba Lan có liên kết với một công ty phương Tây trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Thay vào đó, FSO được yêu cầu sản xuất dòng xe Pobeda (Chiến Thắng) của Liên Xô với công nghệ và dây chuyền do Moscow cung cấp.

Hiện tại, chiếc xe này trở thành một phần của bộ sưu tập xe cổ tại bảo tàng, bao gồm cả một chiếc Oakland sản xuất tại Mỹ năm 1928, được một gia đình bác sĩ mang vào Ba Lan trước chiến tranh, và một chiếc Buick 1953 từng thuộc về Thủ tướng cộng sản Ba Lan Jozef Cyrankiewicz. Theo ghi nhận, ông Cyrankiewicz đã nhập chiếc Buick qua Hà Lan để tránh kết nối trực tiếp với Mỹ trong thời kỳ căng thẳng.

Ngoài ra, bảo tàng còn trưng bày một chiếc Volvo từng được sử dụng bởi nhà lãnh đạo cộng sản Ba Lan, Tướng Wojciech Jaruzelski, người nổi tiếng với quyết định thiết quân luật vào năm 1981.

Ông Mikiciuk chia sẻ thêm: “Chúng tôi đã làm việc này suốt hơn 50 năm và chúng tôi không sưu tầm những chiếc xe thông thường trên đường phố, mà là những chiếc xe mang trong mình câu chuyện, linh hồn và huyền thoại riêng”.

Các chủ sở hữu bảo tàng hy vọng rằng việc trưng bày Warszawa M-20 sẽ thu hút sự quan tâm của công chúng và có thêm nhiều người đến để đóng góp thêm thông tin về lịch sử của chiếc xe.

Dũng Phan (Theo The Detroit News)