Kể từ khi quân nổi dậy tràn vào Aleppo một tuần trước, hệ thống phòng thủ của chính quyền Syria đã sụp đổ với tốc độ chóng mặt khi quân nổi dậy chiếm giữ một loạt thành phố lớn và thổi bùng cuộc nổi loạn ở những nơi khác trên khắp nước này.

Sự sụp đổ sẽ sớm xảy ra?

Sự thất thủ của Homs và mối đe dọa đối với thủ đô hiện đang gây ra mối nguy hiểm hiện hữu đối với kỷ nguyên gia đình ông Assad vốn đã cầm quyền ở Syria trong 5 thập kỷ và ảnh hưởng lớn tới đồng minh chính trong khu vực là Iran. Syria là quốc gia nằm giữa Israel và Iran - hai đối thủ lớn của nhau trong khu vực.

Thủ lĩnh phiến quân quyền lực nhất, Abu Mohammed al-Golani, tuyên bố rằng quân nổi dậy đang trên hành trình chiếm toàn bộ đất nước và chế độ của chính quyền ông Assad "sắp kết thúc".

Chính quyền ông Assad có thể đang trên bờ vực sụp đổ, theo các quan chức nước ngoài giấu tên nói với Reuters. Một quan chức Mỹ dự báo khung thời gian là năm đến 10 ngày, trong khi một quan chức khác cho biết ông Assad có thể bị lật đổ trong tuần tới.

Việc chiếm giữ Homs, một ngã tư quan trọng giữa thủ đô và Địa Trung Hải, về cơ bản đã cắt đứt Damascus khỏi thành trì ven biển của giáo phái Alawite của ông Assad, cũng như khỏi căn cứ không quân và hải quân của Nga.

X

Tình trạng hỗn loạn ở Syria sau khi quân nổi dậy đã tiến sát thủ đô Damascus (nguồn: AJ)

Quân đội Syria và các chỉ huy an ninh đã rời Homs vào thứ Bảy bằng trực thăng đến bờ biển trong khi một đoàn xe quân sự lớn rút lui bằng đường bộ, theo một sĩ quan quân đội cấp cao cho biết. Phiến quân cho biết họ đang tiến vào trung tâm thành phố.

Người dân địa phương cho biết hàng nghìn người đã đổ ra đường để ăn mừng. Người dân Homs và phiến quân cho biết quân nổi dậy đã chiếm được nhà tù trung tâm và đang giải thoát hàng nghìn tù nhân. Người dân cho biết nhân viên an ninh và tình báo nhà nước đã sơ tán khỏi văn phòng của họ sau khi đốt giấy tờ.

Quân nổi dậy cho biết trong vòng 24 giờ, quân nổi dậy đã chiếm được gần như toàn bộ khu vực phía tây nam và đã tiến đến cách Damascus 30 km khi quân chính phủ rút lui.

Nhấn mạnh khả năng nổi loạn ở thủ đô, những người biểu tình đã xuống đường ở một số vùng ngoại ô Damascus, xé nát các áp phích của Assad và phá hủy bức tượng của cha ông, cựu Tổng thống Hafez al-Assad, mà không có sự phản đối của quân đội hay cảnh sát. Một số người đã tham gia là những người lính mặc thường phục và đã đào ngũ.

Tuy nhiên, hãng thông tấn nhà nước đưa tin ông Assad vẫn ở Damascus và quân đội cho biết họ đang tăng cường lực lượng xung quanh thủ đô và phía nam.

Phản ứng từ các bên

Tốc độ diễn ra sự kiện đã khiến các quốc gia Ả Rập choáng váng và làm dấy lên lo ngại về làn sóng bất ổn mới trong khu vực.

Qatar, Ả Rập Xê Út, Jordan, Ai Cập, Iraq, Iran, Thổ Nhĩ Kỳ và Nga đã ra tuyên bố chung nói rằng cuộc khủng hoảng là một diễn biến nguy hiểm và kêu gọi một giải pháp chính trị. Nhưng không có dấu hiệu nào cho thấy họ nhất trí về bất kỳ bước đi cụ thể nào, với tình hình bên trong Syria thay đổi từng giờ.

Bản đồ nội chiến mới nhất cho thấy quân đội chính quyền Syria đã mất rất nhiều quyền kiểm soát so với trước. Ảnh đồ họa: AJ

Ông Assad từ lâu đã dựa vào các đồng minh để chế ngự quân nổi dậy. Máy bay chiến đấu của Nga đã tiến hành ném bom trong khi Iran cử lực lượng đồng minh bao gồm Hezbollah của Lebanon và dân quân Iraq để tăng cường cho quân đội Syria và tấn công các thành trì của quân nổi dậy.

Nhưng các đồng minh của Syria đều đang gặp vấn đề của riêng mình. Nga đã tập trung vào cuộc chiến ở Ukraine kể từ năm 2022 và Hezbollah đã hoàn toàn suy yếu bởi các cuộc tấn công của Israel. Iran cũng từng giao tranh lớn với Israel trong năm qua.

Nga đã hỗ trợ lực lượng chính phủ Syria bằng các cuộc không kích dữ dội, nhưng dường như đó là tất cả những gì họ có thể làm được. Iran vẫn chỉ đang cân nhắc việc gửi quân tới Syria, còn các lực lượng dân quân Hezbollah và Iraq cũng không giúp được gì nhiều cho chính quyền ông Assad.

Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Lavrov cho biết ông và những người đồng cấp Iran và Thổ Nhĩ Kỳ đang kêu gọi "chấm dứt các hoạt động thù địch" ở Syria.

Phát biểu với Al Jazeera tại Diễn đàn Doha ở thủ đô Qatar vào thứ Bảy, ông Lavrov cho biết Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ bày tỏ sự ủng hộ đối với "cuộc đối thoại giữa chính phủ và phe đối lập" tại Syria.

Các nước phương Tây cũng đã phản ứng về tình hình mới ở Syria. Tổng thống đắc cử Donald Trump đã nói rằng Mỹ không nên tham gia vào cuộc chiến và nên "để nó diễn ra". Vương quốc Anh cảnh báo chính quyền ông Assad rằng bất kỳ hành động sử dụng vũ khí hóa học nào cũng là ranh giới đỏ và sẽ phải đối mặt với "hành động thích đáng".

Hoàng Anh (theo AJ, Reuters)