Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) đồng tình tăng thuế TTĐB đối với các sản phẩm có hại cho sức khỏe như bia, rượu và thuốc lá.

Ông gợi ý tăng theo từng đợt, mỗi đợt cách nhau khoảng 5 năm, trong khoảng thời gian giữa hai lần tăng thuế thì tăng cường tuyên truyền, vận động để người dân nhận thức được vấn đề cần tuyên truyền.

Khoảng cách thời gian như vậy sẽ tạo thuận lợi để tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của hai mặt hàng này cũng như giúp doanh nghiệp có thời gian để chuẩn bị và chuyển đổi.

Đồng tình với ý kiến về khoảng cách thời gian mỗi lần tăng, song song đó Đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh (Bắc Ninh) cũng đề xuất lộ trình và mức tăng thuế cần phải được căn cứ vào tình hình thực tế của ngành sản xuất, chuỗi cung ứng nguyên liệu và nhu cầu tiêu dùng.

Nếu việc tăng thuế quá cao và đột ngột có thể gây tác dụng ngược như sản xuất sụt giảm, hàng giả, hàng kém chất lượng, buôn lậu gia tăng, không hạn chế được tiêu dùng, thất thu thuế cho ngân sách nhà nước.

Đại biểu Kim Anh phân tích đối với sản phẩm thuốc lá điếu, đến năm 2030, mức thuế tuyệt đối cộng thêm áp dụng cả 2 phương án do Chính phủ trình đều là 10.000 đồng một bao, như vậy mức thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ tăng thêm khoảng 42% ở phương án 1 và hơn 100% ở phương án 2.

Đại biểu Kim Anh cho rằng, với 2 phương án tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá điếu như dự thảo là quá cao và liên tục tăng trong thời gian 5 năm, cần điều chỉnh tăng thuế một cách hợp lý, kết hợp với tuyên truyền Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, cấm quảng cáo thuốc lá, cấm hút thuốc lá nơi công cộng, cấm trẻ vị thành niên hút thuốc lá, tăng cường các biện pháp chống buôn lậu thuốc lá thì việc hạn chế hút thuốc lá mới thực sự đạt hiệu quả.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cũng cho hay trong bối cảnh rượu, bia, thuốc lá ngoại nhập lậu tràn lan vào Việt Nam, nếu tăng theo lộ trình như đề xuất từ Chính phủ có khả năng “bóp nghẹt” hai ngành này. “Tôi đồng ý cần tăng thuế TTĐB nhưng phải có lộ trình để các doanh nghiệp có thời gian chuẩn bị, nếu không sau năm 2030 họ có thể đóng cửa vì ảnh hưởng đến sản xuất và kinh doanh”, đại biểu cho hay và nói thêm mặt hàng rượu, bia, thuốc lá lâu nay đã đóng nhiều loại thuế, phí khác nhau như thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế phí môi trường, phí phòng, chống tác hại của thuốc lá, rượu, bia cũng như đóng góp cho cộng đồng. Vì vậy tăng thuế cao và đột ngột sẽ gây khó khăn.

Theo Đại biểu Đỗ Thị Thu Hằng (Đồng Nai) đề xuất việc áp dụng mức thuế TTĐB lần này không nên đột ngột và mỗi lần tăng phải có khoảng cách thời gian ít nhất là 2 đến 3 năm như đã từng thực hiện trong giai đoạn trước đây.

Đại biểu Hằng nêu một số lý do cho đề xuất trên. Thứ nhất, phần lớn doanh nghiệp sản xuất thuốc lá trong nước là doanh nghiệp 100% vốn nhà nước. Các doanh nghiệp này đang tạo việc làm, thu nhập cho 11.000 lao động và trung bình mỗi năm đóng thuế tiêu thụ đặc biệt gần 18.000 tỷ đồng, góp vào Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá 500 tỷ đồng và Quỹ bảo vệ môi trường là 260 tỷ đồng, chưa kể lợi nhuận sau thuế mà các đơn vị này phân chia cho đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước theo luật định.

Ngoài ra, hơn 90.000 nông dân trồng nguyên liệu thuốc lá tại các vùng trồng như Gia Lai, Đắk Lắk, Cao Bằng, Sơn La, Điện Biên cũng bị ảnh hưởng rất lớn dẫn đến ảnh hưởng an sinh xã hội và an ninh tại các địa phương này.

Thứ hai, khi tăng mạnh thuế đối với thuốc lá hợp pháp thì thuốc lá nhập lậu với lợi thế về giá cả và lợi nhuận quá cao do không phải đóng thuế sẽ càng có cơ hội phát triển. Hiện nay, các nước có cùng biên giới với Việt Nam không có chính sách kiên quyết như tại Việt Nam, đường biên giới chúng ta lại trải dài hơn 4.600 cây số và việc quản lý phòng, chống thuốc lá trong thời gian vừa qua đã có nhiều thành tích, tuy nhiên vẫn chưa hữu hiệu. Các yếu tố này cộng hưởng với mức thuế tăng quá cao sẽ làm cho tình trạng nhập lậu thuốc lá diễn biến phức tạp.

Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường (Quảng Bình) nhất trí với chủ trương tăng thuế TTĐB đối với thuốc lá tuy nhiên cũng cho biết thêm việc tăng thuế ở mức cao hay còn gọi là tăng sốc sẽ đạt được mục tiêu giảm cầu nếu chúng ta làm tốt công tác chống buôn lậu thuốc lá. Tuy nhiên, nếu chưa thể làm tốt công tác chống lậu thì hậu quả lại rất tai hại và mục tiêu giảm cầu không đạt được.

Theo đại biểu Cường, kinh nghiệm thế giới đã cho thấy điều này, nhiều nước sau tăng sốc thuế thì buôn lậu đã tăng hơn gấp 2-3 lần hoặc có những nước có những quy định rất cực đoan, để lại những hệ lụy nghiêm trọng cho xã hội do tình trạng buôn lậu, do sản xuất chui,...

Trước đây, việc tăng thuế với mức độ hợp lý có thể không dẫn đến việc tăng quá cao buôn lậu thuốc lá. Tuy nhiên, ở lần này việc tăng thuế sốc chưa có tiền lệ, trong khi công tác chống lậu chưa đáp ứng yêu cầu sẽ là vấn đề phải hết sức cân nhắc để tránh những hệ lụy vô cùng tai hại của gia tăng buôn lậu thuốc lá. Đó là giá thuốc lá tăng sốc sẽ dẫn đến nhiều người tìm đến thuốc lá lậu giá rẻ, có sẵn, dễ tiếp cận trên thị trường, không được kiểm soát chất lượng, không có cảnh báo nguy hại cho sức khỏe,... Như vậy, mục tiêu giảm cầu không đạt được, mà mục tiêu bảo vệ sức khỏe cho người dân càng không đạt được.

Từ những ý kiến nêu trên có thể thấy cần cân nhắc kỹ hơn về mức tăng và lộ trình tăng thuế TTĐB nhằm bảo đảm thời gian cần thiết để có thể tăng cường bảo đảm các điều kiện cho công tác chống lậu, hoàn thiện hệ thống pháp luật để xử lý nghiêm minh hành vi buôn lậu. Điều chỉnh tăng thuế một cách hợp lý, kết hợp với tuyên truyền Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, tăng cường các biện pháp chống buôn lậu thuốc lá thì mới có thể hài hòa các mục tiêu mà Chính phủ đã đề ra.

Trước đó trong một tọa đàm, ông Hồ Lê Nghĩa, Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, nhấn mạnh việc tăng thuế đột ngột có thể gây bất ổn trong ngành, đặc biệt khi giá thuốc lá hợp pháp tăng mạnh sẽ thúc đẩy buôn lậu thuốc lá tăng phi mã. “Chúng tôi cho rằng phương án tăng thuế phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay là áp dụng phương pháp hỗn hợp với lộ trình tăng dần. Hiệp hội đề xuất tăng 2.000 đồng vào năm 2026, 2.000 đồng vào năm 2028 và thêm 2.000 đồng vào năm 2030, nhằm tạo ra một lộ trình phù hợp giúp giảm thiểu tác động tiêu cực tới ngành và thị trường.”