Báo cáo tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đặng Hoàng Oanh nhấn mạnh, xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ thanh tra, có rất nhiều chức danh có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính được quy định tại Điều 46 Luật Xử lý vi phạm hành chính. Do đó, khi chức năng, nhiệm vụ này có sự thay đổi trên cơ sở hệ thống pháp luật về thanh tra đã được sửa đổi, bổ sung, thay thế dẫn đến cũng kéo theo chức năng, nhiệm vụ về xử phạt vi phạm hành chính của các chức danh này cũng có sự thay đổi theo.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp cho biết, hiện nay, công tác xử phạt vi phạm hành chính của các cơ quan, đơn vị ở Trung ương và địa phương gặp phải một số khó khăn. Để giải quyết những khó khăn, vướng mắc này, ngày 17/02/2023, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 20/NQ-CP về một số nhiệm vụ, giải pháp triển khai sắp xếp tổ chức bộ máy của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ (Nghị quyết số 20/NQ-CP); trong đó, Chính phủ đã đề ra một số nhiệm vụ, giải pháp sau khi các chức danh có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính có sự thay đổi về nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể (Mục 3 Nghị quyết số 20/NQ-CP).

Ngoài ra, Thứ trưởng Bộ Tư pháp cũng đã nêu rõ các nội dung liên quan đến việc sửa đổi, bổ sung thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính tại các nghị định xử phạt vi phạm hành chính đối với các nhóm chức danh.

Cho ý kiến tại phiên họp, các đại biểu nhấn mạnh, thực hiện chủ trương của Đảng về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, đồng thời việc triển khai thực hiện quy định của Luật Thanh tra năm 2022 đã dẫn đến việc thay đổi nhiệm vụ, quyền hạn của các chức danh có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thanh tra được quy định tại Luật Xử lý vi phạm hành chính, từ đó phát sinh một số khó khăn trong xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực này. Vì vậy, các ý kiến đều tán thành việc cần phải sửa đổi, bổ sung thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính tại các nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thanh tra để bảo đảm tính thống nhất với các văn bản quy phạm pháp luật về thanh tra.

Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị, hiện nay các cơ quan đang thực hiện chủ trương sắp xếp lại tổ chức bộ máy theo chủ trương của Trung ương, sau khi thực hiện sắp xếp, chức năng, nhiệm vụ của nhiều cơ quan sẽ có sự thay đổi. Do đó, việc sửa đổi, bổ sung thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính tại các nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thanh tra nên cân nhắc về thời điểm thực hiện đảm bảo phù hợp, đồng bộ.

Về cơ sở pháp lý, theo quy định tại khoản 2 Điều 53 của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 đã được sửa đổi, bổ sung năm 2020 “Trường hợp chức danh có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính có sự thay đổi về nhiệm vụ, quyền hạn thì thẩm quyền xử phạt của chức danh đó do Chính phủ quy định sau khi được sự đồng ý của Ủy ban Thường vụ Quốc hội”. Do đó, việc Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến trước khi sửa đổi, bổ sung các chức danh có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính do có sự thay đổi và nhiệm vụ, quyền hạn là bảo đảm cơ sở pháp lý, đúng thẩm quyền theo quy định của luật.

Về nội dung cụ thể, đối với các chức danh trước đây có thẩm quyền xử phạt và thuộc cơ quan thực hiện chức năng thanh tra (theo quy định tại Luật Thanh tra năm 2010 và các nghị định về thanh tra chuyên ngành), nhưng theo quy định của Luật Thanh tra năm 2022 và Nghị định số 03/2024/NĐ-CP thì không còn được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành, các ý kiến tán thành đề xuất của Chính phủ bỏ thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với 5 chức danh gồm: Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại; Chủ tịch Ủy ban nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài; Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn; Cục trưởng Cục Y tế dự phòng; Chi cục trưởng Chi cục Dân số Kế hoạch hóa gia đình thuộc Sở Y tế.

Các đại biểu cho rằng, xử phạt vi phạm hành chính là công cụ phục vụ, hỗ trợ hoạt động quản lý nhà nước (trong đó có hoạt động thanh tra), giúp cho hoạt động quản lý nhà nước có hiệu lực, hiệu quả hơn. Vì vậy, cơ bản tán thành việc tiếp tục giữ thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với các chức danh tại các cơ quan, tổ chức trực tiếp thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước để bảo đảm việc xử phạt vi phạm hành chính được kịp thời, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước.

Đối với những cơ quan, tổ chức không trực tiếp thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước, mà chỉ là cơ quan tham mưu (như các Chi cục thuộc Sở trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn nêu trên), đề nghị cân nhắc việc tiếp tục giữ thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính, vì các cơ quan tổ chức này không được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành và cũng không trực tiếp thực hiện việc quản lý nhà nước thì khó có cơ sở để phát hiện hành vi vi phạm hành chính; trường hợp, qua hoạt động mà phát hiện hành vi vi phạm hành chính thì các cơ quan, tổ chức này có thể chuyển hồ sơ vụ việc cho người có thẩm quyền xử phạt, do đó vẫn bảo đảm việc xử lý đối với hành vi vi phạm hành chính.

Kết luận nội dung phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, tại phiên họp các ý kiến đều tán thành sự cần thiết phải sửa đổi, bổ sung thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính tại các nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thanh tra để kịp thời tháo gỡ vướng mắc trong thực tiễn hiện nay, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, phù hợp với phân cấp phân quyền, giảm bớt các thủ tục hành chính không hiệu quả. Đồng thời, việc Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến trước khi sửa đổi, bổ sung các chức danh có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính do có sự thay đổi và nhiệm vụ, quyền hạn là bảo đảm cơ sở pháp lý, đúng thẩm quyền theo quy định của luật.