Chiều 14/2, tại phiên thảo luận tổ, cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, đại biểu Quốc hội Trần Thị Vân (đoàn Bắc Ninh) cho rằng, quy mô dân số của hai thành phố này lớn nhưng cơ sở hạ tầng giao thông chưa đáp ứng được. Tình trạng ùn tắc giao thông khá phổ biến, gây ô nhiễm môi trường, lãng phí nguồn nhiên liệu truyền thống đang ngày càng khan hiếm, lãng phí thời gian đáng lẽ được sử dụng cho hoạt động công vụ của cơ quan nhà nước, hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, đời sống người dân.

Từ kinh nghiệm thế giới, việc phát triển hệ thống đường sắt đô thị là giải pháp hiệu quả nhất để khắc phục tình trạng ùn tắc giao thông, đáp ứng nhu cầu đi lại của xã hội, góp phần xây dựng đô thị văn minh, hiện đại.

Nữ đại biểu Quốc hội cũng nhất trí với 6 nhóm cơ chế đặc thù về: Huy động nguồn vốn; trình tự, thủ tục thực hiện đầu tư; phát triển đô thị theo mô hình TOD; phát triển công nghiệp đường sắt, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực; chính sách vật liệu xây dựng và bãi đổ thải; các quy định áp dụng riêng cho Thành phố Hồ Chí Minh.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị nghiên cứu để mở rộng phạm vi áp dụng cho các dự án khác trong tương lai nhằm phát triển các đô thị mới.

Theo đại biểu Trần Thị Vân, hiện nay, một số địa phương khác đã có quy hoạch đường sắt đô thị như: Hải Phòng, Quảng Ninh, Đà Nẵng, Đồng Nai, Long An, Bắc Ninh; đặc biệt có những địa phương đã và đang trong quá trình chuẩn bị để đầu tư đường sắt đô thị ngay trong thời kỳ 2026 - 2030. Đại biểu đề nghị, Quốc hội cho phép áp dụng các cơ chế đặc thù không chỉ riêng cho Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh mà cho các địa phương, đặc biệt là các địa phương vùng lân cận với Thành phố Hồ Chí Minh như Đồng Nai, Long An… hay các địa phương trong vùng Thủ đô như Bắc Ninh để xây dựng mạng lưới đường sắt đô thị đồng bộ, hiệu quả, góp phần phát triển đô thị hiện đại.

Về giải pháp triển khai, tại Điều 10 dự thảo Nghị quyết đã quy định tương đối cụ thể các điều kiện, phân công trách nhiệm rất rõ ràng. Theo đại biểu Trần Thị Vân, hai yếu tố quan trọng để đảm bảo dự án thực hiện đúng tiến độ, đó là vốn và mặt bằng sạch. Đại biểu đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành liên quan phải bảo đảm việc phân bổ vốn ngân sách và giám sát công tác giải ngân đúng tiến độ. Địa phương có trách nhiệm khẩn trương triển khai công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư; hoàn thiện nội dung quy hoạch để sẵn sàng triển khai dự án.

Đối với chủ trương đầu tư dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, các đại biểu đề nghị, đánh giá tổng thể hiệu quả của các dự án đường sắt dự kiến sẽ đầu tư và đánh giá kỹ lưỡng phương án tài chính, các tác động trong quá trình vận hành, khai thác của các dự án để giảm thiểu các rủi ro về sau; bổ sung các kịch bản khai thác và giải pháp trong trường hợp phải dừng khai thác tuyến đường sắt hiện hữu do thiếu hiệu quả.

Cũng quan tâm đến nội dung này, đại biểu Quốc hội Nguyễn Lâm Thành (đoàn Thái Nguyên) đề nghị có dự báo chính xác tương đối về con số tái định cư; đồng thời, có chính sách thỏa đáng để ổn định dân cư tại khu vực chịu ảnh hưởng của dự án…

Trước đó, theo tờ trình về dự thảo Nghị quyết, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Trần Hồng Minh cho biết, việc xây dựng Nghị quyết nhằm huy động mọi nguồn lực hợp pháp, rút ngắn tối đa tiến độ thực hiện, khai thác có hiệu quả nguồn lực quỹ đất; phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho hai thành phố trong việc triển khai đầu tư, phát huy tính chủ động, tích cực của hai thành phố; hiện thực hóa các Nghị quyết, Kết luận của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị.

Để bảo đảm tiến độ, Chính phủ báo cáo Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép xây dựng, ban hành Nghị quyết và trình Quốc hội theo trình tự thủ tục rút gọn để thông qua tại một kỳ họp.

Về phạm vi điều chỉnh, Nghị quyết quy định một số chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Nghị quyết áp dụng đối với tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài có hoạt động thuộc phạm vi điều chỉnh của Nghị quyết.