70% số tiền chi cho quảng cáo trên các ấn phẩm giấy đã bay hơi trong 15 năm qua

Hơn 10 năm gần đây, công nghệ đã có sự thay đổi lớn, tác động đến hành vi người dùng Internet và xu thế phát triển của báo chí hiện đại. Sự khác biệt giữa báo in, truyền hình và báo điện tử nới rộng bởi yếu tố công nghệ cho phép trình bày các thể loại báo chí đặc thù trên nền tảng Internet với tính tương tác cao.

Nhiều độc giả lớn tuổi vẫn đang giữ thói quen đọc báo in, nhưng tương lai không xa, những người sinh ra trong thế giới digital sẽ là nhóm độc giả chủ đạo. Mark Thompson, Giám đốc điều hành của The New York Times, dự đoán báo in sẽ chấm dứt vai trò trong vòng 20 năm tới. Sự phát triển của mạng xã hội đã tạo cạnh tranh với báo điện tử, đồng thời cũng đẩy người dùng lên Internet để tiếp nhận thông tin nhiều hơn. Ở góc nhìn kinh tế, theo một thống kê từ From Digital, gần 70% số tiền chi cho quảng cáo trên các ấn phẩm giấy đã bay hơi trong 15 năm qua.

Theo nhiều cuộc khảo sát, các cơ quan báo chí không tin tưởng lắm vào triển vọng kinh doanh so với thời điểm này năm ngoái mà lo ngại nhất về chi phí gia tăng, doanh nghiệp càng ngày càng ít quảng cáo trên báo chí, thu phí báo chí chưa đủ mạnh. Kể cả những lãnh đạo cơ quan báo chí lạc quan cũng cho rằng năm 2023 sẽ phải giảm bớt nhân sự và triển khai các biện pháp cắt giảm chi phí. Trong khi đó, người tiêu dùng ngày càng khó khăn, chi tiền đăng ký trả phí trên điện tử cũng là điều cân nhắc của họ, doanh nghiệp giảm chi phí quảng cáo.

Tai Hội nghị Toàn quốc Hội Nhà báo Việt Nam 2023, ông Lê Quốc Minh - Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam đã đưa ra nhận định: Các cơ quan báo chí vẫn phụ thuộc nhiều vào báo in thì sẽ đặc biệt rủi ro vì cạm bẫy tăng gấp đôi, vào cuối năm 2022, cơn bão khó khăn đã khiến hàng loạt cơ quan báo chí phải sa thải nhân viên - trên thế giới tình trạng này diễn ra khá phổ biến. 

"Các cơ quan báo chí nào phụ thuộc quá nhiều vào báo in và phát hành quảng cáo sẽ khó khăn trong năm nay, báo địa phương càng rơi vào tình trạng bấp bênh, các đài PTTH vấp phải nhiều thay đổi về công nghệ trong khi khán thính giả thì sụt giảm nhanh chóng ở tất cả các nhóm tuổi và còn xu hướng giảm hơn nữa", ông Lê Quốc Minh nói.

Dự tính sẽ có nhiều nhật báo phải giảm kỳ, không phát hành 7 số mỗi tuần nữa, thậm chí ngừng luôn bản in. Các tờ báo địa phương và khu vực sẽ gặp nhiều khó khăn, một loạt các tạp chí chuyển sang mô hình có phiên bản online. Trả phí digital và bán gói sản phẩm cũng sẽ mang lại một chút hy vọng do doanh thu quảng cáo rất khó khăn.

Ông Lê Quốc Minh cho biết, các báo lớn trên thế giới đã thu phí hết. Ở Việt Nam câu chuyện này đang diễn ra rất dè dặt và khó khăn. Lời khuyên trong năm nay là nên giữ chân những người trả phí đang có được thay vì tìm kiếm thuê bao mới - xu thế này phù hợp với bối cảnh ở nước ngoài hơn. Chi phí để giữ chân một thuê bao đang có rẻ hơn so với tìm kiếm một thuê bao mới. Một xu thế nữa mà các cơ quan báo chí sẽ triển khai là tiến hành giảm giá và có những ưu đãi đặc biệt như đưa ra những gói dành cho sinh viên, cho những nhà nghiên cứu và có thời gian đọc thử lâu hơn.

Liên minh giữa các cơ quan báo chí sẽ xoay chuyển tình hình?

Tuy thu phí (80%) vẫn là ưu tiên hàng đầu, tiếp theo là quảng cáo hiển thị (75%), hầu hết các cơ quan báo chí khẳng định các nguồn doanh thu đa dạng sẽ có ý nghĩa quan trọng trong năm nay.

Theo Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, mỗi cơ quan báo chí phải áp dụng ít nhất 3-4 cách thức tạo nguồn thu trong số khoảng 15 cách thức thì mới có thể phát triển bền vững được. Ngoài nội dung thu phí thì nguồn doanh thu tăng trưởng nhanh nhất trong những năm gần đây là kinh phí từ những nền tảng công nghệ - có thể kể đến hoạt động cung cấp nội dung cho những công ty công nghệ lớn để tái sử dụng sản phẩm báo chí. 

Ngoài nội dung thu phí, nguồn doanh thu tăng trưởng nhanh nhất trong những năm gần đây là kinh phí từ các nền tảng công nghệ. Một phần ba (33%) lãnh đạo báo chí cho biết những khoản thanh toán để cho phép sử dụng nội dung hoặc sáng tạo nội dung là một nguồn quan trọng - tăng 4 điểm so với năm ngoái. 

Một vấn đề cần bàn tới là việc tranh cãi giữa các nền tảng công nghệ và báo chí sẽ tiếp tục nóng lên. Nổi bật vào 2 năm trước việc tranh cãi giữa Facebook và các cơ quan báo chí tại Australia đã dẫn đến những quy định của Australia yêu cầu ký những thoả thuận tập thể đối với cơ quan báo chí - điều này gây ra khó khăn khi Facebook ngày càng không ưu tiên các thông tin báo chí nữa.

“Tin tức chiếm dưới 3% những gì người dùng nhìn thấy trên Facebook Feeds của họ”, theo Báo cáo “Meta in the News: Assessing the Value of the Bargain - cho thấy việc các cơ quan báo chí đang cố gắng duy trì lượng độc giả trên các fanpage là một nỗ lực có hiệu quả thấp.

Ông Lê Quốc Minh nhắc đến một xu thế bước đầu được đánh giá đem đến nhiều lợi ích đó là: Liên minh giữa các cơ quan báo chí dự đoán sẽ xoay chuyển tình hình. Ông Minh nói: Rất nhiều cơ quan báo chí trên thế giới, thay vì phụ thuộc quá nhiều vào Facebook hay Google thì họ bắt tay với nhau. Ví dụ tại Thuỵ Sĩ có một liên minh rất nhiều cơ quan báo chí hợp sức với nhau và đã có 2 triệu người dùng.

Tại sao phải có sự hợp sức? Bởi vì những nền tảng mạng xã hội sở hữu lượng người dùng rất lớn để bán quảng cáo. Các cơ quan báo chí muốn xây dựng mạng lưới bán quảng cáo của mình, để đạt được con số có thể cạnh tranh với các ông lớn công nghệ câu chuyện liên minh là điều bắt buộc. Nỗ lực này đã diễn ra tại Canada và Pháp. 

Trí tuệ nhân tạo sẽ "cướp" đi một lượng truy cập khổng lồ

Năm 2023 được coi là năm đột phá về trí tuệ nhân tạo và ứng dụng trong báo chí. Không phải chỉ đến khi ChatGPT nổi lên thì câu chuyện trí tuệ nhân tạo mới được đề cấp đến. Trong nhiều năm qua, một số cơ quan báo chí lớn ở Việt Nam trong sự phát triển chung của thế giới đã áp dụng trí tuệ nhân tạo, không chỉ đơn giản là máy viết hộ con người mà nó được áp dụng trong nhiều khâu sản xuất.

"Từ năm 2018, chúng tôi đã áp dụng AI để nắm bắt hành vi người dùng. Mỗi người đọc là một cá nhân cụ thể, họ có nhu cầu khác nhau - AI giúp chúng tôi hiểu rõ và thúc đẩy thông tin đến người dùng một cách khoa học và phù hợp. Đặc biệt về trí tuệ tạo sinh - việc dùng câu lệnh bằng văn bản, tạo hình ảnh, tạo những đoạn video đã mở ra rất nhiều cơ hội lớn", ông Lê Quốc Minh cho biết.

Tuy nhiên, bên cạnh sự hồ hởi trong việc sử dụng ChatGPT, ứng dụng AI này cũng mang đến nhiều lo ngại trong việc tạo ra những thông tin giả mạo vô cùng dễ dàng và cao gấp hàng nghìn lần so với hiện nay.

Ông Lê Quốc Minh nhấn mạnh đến câu chuyện traffic khi hiện tại lượng traffic đến từ các công cụ tìm kiếm chiếm 50%. "Khi có lượng traffic sẽ có được nguồn thu từ quảng cáo, nhưng vào lúc người dùng bắt đầu sử dụng ChatGPT nó sẽ đưa ra câu trả lời luôn và không có đường link dẫn đến báo chí nữa, nguy cơ báo chí sẽ mất một lượng truy cập khổng lồ", Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cho hay.

Phan Hoà Giang