Ghé thăm làng đóng ghe, xuồng rạch Bà Đài (xã Long Hậu, huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp), song từ đầu rạch đến cuối rạch chỉ có vài điểm xẻ gỗ, bàu đục, đóng ghe, xuồng. Hầu hết các cơ sở còn lại đóng cửa hoặc chuyển sang nghề làm cột võng.

Anh Hồ Văn Kiệt (xã Long Hậu) cho biết, trước đây anh đóng xuồng và đóng ghe mui chài lớn. Những năm gần đây, gia đình anh chuyển qua đóng ghe, xuồng nhỏ. Một hai năm về trước, gia đình anh xuất bán trên 600 chiếc/năm, còn hiện tại chỉ 200 chiếc. Do đơn hàng đóng ghe, xuồng  giảm dần nên nhân công tại cơ sở anh hiện nay chỉ còn người thân theo nghề.

Còn hộ ông Nguyễn Văn Tốt  (ấp Long Hưng 2, xã Long Hậu) có 2 đời theo nghề đóng ghe, xuồng nhưng nay, ông Tốt đã đổi sang nghề đóng ghe, xuồng thu nhỏ.

Ông Tốt kể, ông biết đóng ghe, xuồng năm 15 tuổi. Những năm 1980, 1990, cả làng có hơn 200 hộ sống bằng nghề đóng ghe, xuồng. Thời điểm đó, mỗi khi đến mùa nước nổi, cả làng làm việc đến ban đêm, để kịp giao xuồng, ghe cho người dân. Bởi thế, mỗi ngày, rạch Bà Đài giao hàng trăm chiếc xuồng cho nông dân các tỉnh: Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Hậu Giang…

Cũng theo lời ông Tốt, từ sau những năm 2000, đường xá giao thông phát triển, các địa phương đều làm đê bao sản xuất lúa vụ 3 (nghề câu lưới thu hẹp - PV) nên nhu cầu sử dụng xuồng, ghe giảm dần. Đặc biệt, từ khi xuồng composite xuất hiện đã “giết” chết nghề đóng ghe xuồng rạch Bà Đài, Đồng Tháp.

Ông Tốt nói: “Gia đình tôi có 2 đời sống bằng nghề đóng ghe, xuồng, nhưng thấy không sống nổi với nghề. Vì thế, 10 năm trước, tôi đã chuyển qua nghề đóng ghe, xuồng thu nhỏ, bán cho các nhà hàng, khách sạn, các điểm du lịch để họ trưng bày. Đây là cách tôi muốn giữ lại hình ảnh các phương tiện giao thông đường thủy để các cháu nhỏ sau này còn biết đến những chiếc xuồng Cần Thơ, Đồng Tháp, Bến Tre… mà ông bà đã gắn bó”.

Dọc theo rạch Bà Đài không ít những cơ sở đóng cửa. Tiếc và buồn hơn khi có hàng chục ghe mui chài lớn (từ 30 - 40 tấn) “mắc kẹt” trên bờ, nằm phơi nắng mưa, nay mối mọt xông mục hết.

Theo anh Hồ Văn Kiệt, tại rạch Bà Đài có khoảng 20 ghe nằm bờ. Số ghe này một phần do người dân bán không được, phần lớn còn lại là do vướng thủ tục đăng ký, đăng kiểm theo quy định mới.

Ông Trần Văn Thanh, một cán bộ văn hóa xã Long Hậu cho biết, hiện nay làng đóng ghe xuồng chỉ còn trên dưới 20 hộ. Từ nhiều năm qua, người dân không có đơn hàng đặt đóng ghe xuồng nên nhiều hộ đóng cửa hoặc chuyển qua xẻ gỗ làm cột võng, cung cấp cho các tỉnh Đông Nam Bộ. Cả làng chỉ còn vài hộ đóng ghe xuồng cung cấp cho các điểm tham quan du lịch, vuông nuôi tôm, cá là chính.

Trước thực trạng làng nghề đóng ghe, xuồng Bà Đài đang dần mai một, chính quyền địa phương đã báo cáo với ngành chức năng để có những kế hoạch duy trì, phát triển làng nghề đóng ghe, xuồng Bà Đài trong thời gian tới. Còn hiện tại, địa phương đã thành lập Tổ đóng ghe, xuồng nghệ thuật (ghe, xuồng thu nhỏ) để phục vụ du lịch.

Làng nghề đóng ghe, xuồng ở xã Long Hậu thuộc huyện Lai Vung đã hình thành hơn 100 năm tại xóm rạch Bà Đài, ấp Long Hòa. Đến 2005, làng nghề được công nhận là làng nghề truyền thống, sau đó cuối năm 2014 tiếp tục được vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Bài, ảnh: Hà Hồng Anh