Nhức nhối chuyện quay lén phim chiếu rạp

Những năm gần đây, thị trường phim Việt đã có một vài tín hiệu đáng mừng khi nhiều bộ phim ra rạp đã nhận được sự quan tâm và yêu mến của khán giả. Tuy nhiên, có một thực trạng đáng buồn là khi phim Việt ngày càng được các nhà sản xuất cố gắng đầu tư về cả lượng và chất, thì ý thức xem phim của người Việt lại càng ở mức báo động, điển hình là việc vi phạm bản quyền bằng hình thức quay lén, livestream ngay khi bộ phim vừa mới ra rạp.

Theo báo cáo của ngành chức năng, có đến 40% số phim chiếu rạp bị phát tán ngay khi công chiếu. Phần lớn hành vi xâm phạm bản quyền phim được thực hiện bằng một chiếc camera cầm tay hoặc điện thoại thông minh quay trộm từ màn chiếu trong rạp rồi tải lên YouTube hay các trang web, diễn đàn phim… Điều đáng nói, người vi phạm đa phần là giới trẻ và nhiều người hoàn toàn không nhận thức được việc làm của mình là sai trái.

Ngay sau sự việc phim “Cô Ba Sài Gòn” bị  livestream trong những ngày đầu công chiếu, Nhà sản xuất Ngô Thanh Vân đã bật khóc. Chị càng cay đắng hơn khi đây đã là lần thứ hai bộ phim mình sản xuất bị vi phạm bản quyền. Mới đây Ngô Thanh Vân đã đăng đàn bức xúc, tuyên bố có thể sẽ không sản xuất phim nữa vì cho rằng những trường hợp như thế này đang giết chết phim Việt: “Tôi cảm thấy thật bất lực trước ý thức của những người trẻ xem phim. Tôi đang khóc cho thành quả lao động của ê kíp của mình. Tôi thật sự nản. Nó như cái tát vào mặt để tôi tỉnh lại. Làm phim đã khó, thị trường phim thì gian nan. Đến với khán giả còn phải đối mặt với những người vô ý thức livestream như vậy!”- Chị nói.

Thực tế đây không phải trường hợp đầu tiên điện ảnh Việt bị “động chạm” đến bản quyền một cách trắng trợn ngay trong rạp phim như vậy. Tháng 4/2017, bộ phim “Em chưa 18” của đạo diễn Lê Thanh Sơn cũng từng bị một khán giả nữ live stream ngay từ cụm rạp CGV Cần Thơ trong suất chiếu sớm. Bộ phim “Tấm Cám: Chuyện chưa kể” của Ngô Thanh Vân cũng bị một khán giả nữ trẻ tại một rạp ở TP.Hồ Chí Minh live stream hồi tháng 6/2017. Nhiều phim Việt khác cũng là nạn nhân của việc xâm phạm bản quyền trên mạng. Điện ảnh Việt đã chứng kiến rất nhiều trường hợp vỡ nợ do phim gặp sự cố bản quyền như phim “Dòng máu anh hùng” của diễn viên Nguyễn Chánh Tín hay phim “Thạch Sanh” của cố đạo diễn Đỗ Quang Hải Âu.

Không chỉ các phim Việt chiếu tại rạp, mà các phim sau một thời gian được chiếu lại trên truyền hình hay nhiều chương trình truyền hình cũng là nạn nhân của tình trạng vi phạm bản quyền. Một thước phim hay một chương trình bị vi phạm, mức độ phát tán có thể nhanh đến chóng mặt và hậu quả để lại sẽ thật khôn lường. Tuy nhiên, những vụ việc livestream tại Việt Nam bị phát giác chỉ rộ lên một thời gian, gây bức xúc cho giới làm phim rồi lại... nhanh chóng chìm xuống.

Vi phạm bản quyền nghệ thuật: Cần phải mạnh tay

Bản quyền trong lĩnh vực điện ảnh nói riêng và ngành công nghiệp sáng tạo nói chung ở Việt Nam những năm qua như một bức tranh màu tối, đó là tình trạng vi phạm tràn lan, phổ biến và đặc biệt là thái độ dửng dưng, xem vi phạm là bình thường của hầu hết đại bộ phận công luận.

Có thể thấy, với hàng trăm website công chiếu phim lậu, với Facebook, với Youtube… nền điện ảnh Việt Nam với thị trường nhỏ hẹp lại càng trở nên “điêu đứng” hơn. Đã có rất nhiều sẻ chia, rất nhiều góp ý nhưng dường như suốt gần chục năm qua kể từ khi Luật sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi bổ sung 2009 có hiệu lực, vấn nạn này vẫn chưa bao giờ được giải quyết một cách thỏa đáng.

Tại Việt Nam, quy định pháp luật đã có những mức xử phạt khác nhau cho hành vi quay lén và phát tán phim trái phép. Phổ biến nhất là xử phạt vi phạm hành chính bằng cách phạt tiền, tịch thu tang vật, nhưng mức độ còn quá nhẹ, khó xử lý về mặt hình sự, không đủ sức răn đe, có chăng chỉ là xin lỗi. Phải chăng vì thói quen này vẫn ngang nhiên tồn tại năm này qua năm khác nên người Việt đang dần thỏa hiệp với cái xấu, xem đây như một chuyện quá đỗi bình thường? Phải chăng cũng chính việc “bắt cóc bỏ đĩa”, “thương người” ấy đã khiến cho tình trạng vi phạm livestream quay lén này vẫn tiếp tục lan tràn và không thể nào dừng lại?

Là một người từng bị livestream tương tự như “Cô Ba Sài Gòn” ngay ngày công chiếu - phim “Vòng eo 56” -  đạo diễn Vũ Ngọc Đãng cho biết mình rất phẫn nộ trước một chuyện như vậy tiếp tục xảy ra. Anh khẳng định: “Các bạn này còn rất trẻ. Nhưng tôi nghĩ nên phạt tù và phạt tiền ở mức khung cao nhất của mức vi phạm để răn đe. Vì lần nào bắt được cũng cảnh cáo rồi tha nên nhiều người không sợ. Chỉ có trừng trị thích đáng mới làm gương cho nhiều người, và ngăn chặn được những điều tương tự diễn ra trong tương lai”.

Nói về vấn đề này, Luật sư Nguyễn Tấn Thi, Đoàn luật sư TP.HCM cho biết: “Theo tôi, việc xử lý người vi phạm theo pháp luật là cần thiết. Nếu không, điều này sẽ vô tình kìm kẹp hoạt động bảo vệ pháp luật của cơ quan chức năng. Hiện nay pháp luật về sở hữu trí tuệ so với các ngành luật khác còn mới mẻ. Nhưng chính vì vậy chúng ta cần nâng cao ý thức tôn trọng pháp luật của người dân, đặc biệt là giới trẻ”.

Trong thời đại công nghệ số, sử dụng những tiện ích văn minh không hề đơn giản. Câu chuyện live stream bộ phim “Cô Ba Sài Gòn” giờ đây đã không còn là chuyện riêng của ekip phim “Cô Ba Sài Gòn”, mà là câu chuyện của toàn bộ các nhà sản xuất, đạo diễn, nhà phát hành, hệ thống rạp cần chung tay để bảo vệ quyền lợi của mình.❏

Thu Hiền