Trong khi dịch bệnh COVID-19 vẫn diễn biến phức tạp, giá xăng dầu liên tiếp tăng phi mã khiến cho doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn. Câu chuyện điều hành giá xăng dầu của các Bộ, ngành liên quan lại tiếp tục làm nóng các mặt báo.

Doanh nghiệp ngồi trên “lửa”

Việc điều chỉnh tăng giá chiều 21/2, giá các mặt hàng xăng dầu trong nước đã có lần tăng thứ 5 liên tiếp, là đợt tăng thứ 4 trong năm nay và ở mức cao nhất trong gần một thập niên trở về đây. Giá xăng dầu liên tục tăng cao đã gây nên hiện tượng găm hàng ở nhiều cây xăng từ trước Tết Nguyên đán Nhâm Dần, kéo dài cho tới hiện tại. Ở nhiều địa phương, tình trạng cây xăng bán theo định mức mà không bán theo nhu cầu; cây xăng treo biển tạm ngưng... vẫn xuất hiện, gây bức xúc trong dư luận.

Xăng tăng, hàng loạt ngành sản xuất, phân phối như ngồi trên đống lửa. Bị tác động đầu tiên là vận tải. Theo kế hoạch, ngày 15/3 tới, Chính phủ đã chốt phương án mở cửa du lịch hoàn toàn. Đây là niềm vui lớn đối với DN vận tải. Tuy nhiên, niềm vui “ngắn chẳng tày gang”, các DN vận tải hành khách liên tỉnh và du lịch đã bị “kéo giật lại” vì mức tăng phi mã của giá xăng dầu.

Ông Lê Trung Tính - Chủ tịch Hiệp hội vận tải hành khách liên tỉnh và du lịch TP.HCM, cho biết giai đoạn vừa qua, nếu các DN vận tải hàng hóa có thể bị ảnh hưởng giảm khoảng 20 - 30% lượng hàng, doanh thu thì khối vận tải hành khách liên tỉnh và du lịch bị ảnh hưởng tới 70 - 80%. Các DN vận tải hành khách còn “hơn cả kiệt quệ” là từ ông Tính dùng khi nhận xét về ngành này.

Sau ngày 1/10 năm ngoái, dù TP.HCM đã mạnh dạn mở cửa kinh tế, xã hội theo Nghị quyết 128, nhưng nhu cầu đi lại vẫn chưa sáng sủa hơn. Tại hai bến xe lớn nhất TP.HCM là Bến xe miền Đông và Bến xe miền Tây, lượng khách lèo tèo, luồng tuyến mở ít. Nhìn chung, hoạt động vận tải hành khách vẫn chưa thể khởi sắc, chỉ cố gắng cầm chừng ở mức 20 - 30% so với giai đoạn trước.

“Du lịch mở cửa từ giữa tháng 3 sẽ là liều ô-xy cấp cứu cho các DN vận tải, đáng ra phải rất mừng. Khổ nỗi, giá xăng dầu liên tục tăng cao và lập đỉnh đã tạo lực cản kéo lại sự hồ hởi, phấn khởi của các DN, khiến việc mở cửa mất đi phần nào ý nghĩa”, sau tiếng thở dài, ông Tính thông báo chắc chắn tới đây, các DN vận tải sẽ điều chỉnh tăng giá cước. Nhưng muốn tăng cũng khó bởi thông thường, sau phiên điều chỉnh giá xăng dầu, ngành vận tải tăng giá cũng phải có độ trễ, từ 15 - 20 ngày sau mới có thể điều chỉnh giá theo.

Chưa kể mức độ tăng thường không tương ứng với tỷ lệ tăng của giá nhiên liệu. Cụ thể, chi phí xăng dầu chiếm từ 25 - 30 - 40% tùy loại phương tiện hàng hóa hay hành khách, tuyến cố định hay hợp đồng. Do đó, xăng tăng 10% thì giá cước chỉ tăng được khoảng 2,5 - 4%. Mức tăng ít, không thấm vào đâu để bù lại chi phí cho DN, nhưng theo đúng kinh tế thị trường, cứ giá tăng thì cầu ít lại. “Nói chung, hoạt động vận tải trong điều kiện dịch bệnh mới phục hồi còn đang chệch choạc, chưa ổn định, xăng tăng kiểu này như giáng thêm 1 cú, khiến DN khó mà vực dậy nổi”, ông Lê Trung Tính nhìn nhận.

Cá nhân đã khó, DN càng khổ hơn. Theo vị này, sau khi mọi hoạt động kinh tế gần như đã được mở lại hoàn toàn, các đơn hàng bắt đầu quay trở lại, nhưng DN vận tải hàng hóa “chưa kịp ngoi lên đã lại bị dìm xuống mặt nước”. Với chênh lệch giá xăng tăng thêm khoảng 7.000 - 8.000 đồng/lít so với cùng kỳ năm ngoái, nhân lên với bình quân mỗi xe chạy 100km mất 40 lít dầu, chi phí cho đội xe của DN bị đội lên rất lớn.

Chưa kể, DN vận tải đang phải đối mặt với làn sóng thiếu hụt tài xế, nhân lực trầm trọng. Tài xế chở hàng container phải có bằng lái hạng FC nhưng trong 2 năm dịch bệnh, không có đơn vị tổ chức thi bằng lái. Bên cạnh đó, nhiều tài xế thất nghiệp về quê đã chuyển đổi nghề nghiệp. Người lao động có khi còn đòi hỏi tăng lương thêm 5 - 10%. Khó khăn bủa vây đang chực chờ “nuốt chửng” DN vận tải hàng hóa.

Kiến nghị xem xét lại việc điều hành giá xăng dầu của Bộ Công Thương

Trước những lo ngại giá xăng dầu tăng dẫn đến tình trạng “loạn giá”, một số ý kiến kiến nghị xem xét lại việc điều hành giá xăng dầu của Bộ Công Thương trong thời gian vừa qua. Ông Đỗ Văn Bằng - Giám đốc Công ty TNHH Minh Thành Phát (chủ thương hiệu xe Sao Việt) cho biết, trong bối cảnh doanh nghiệp (DN) gần như kiệt quệ vì dịch bệnh, nay giá xăng dầu tăng chẳng khác nào cú đánh bồi đẩy DN đến bờ vực phá sản.

Là đơn vị vận tải hành khách tuyến Hà Nội - Lào Cai, ông Bằng cho biết, dù hoạt động du lịch đang từng bước khôi phục, nhưng DN vận tải của ông mới hoạt động lại được 30% lượng phương tiện. “Chúng tôi đang hoạt động chủ yếu là các xe cỡ nhỏ, ít giường. Đối với xe giường nằm cỡ lớn, hành khách vẫn e ngại dịch COVID-19”, ông Bằng chia sẻ.

Theo ông Bằng, chi phí xăng dầu chiếm tới 40-50% là nỗi lo rất lớn của các DN vận tải. Trong khi đó, giá vé các chặng như Hà Nội - Lào Cai không thể tăng, bởi nếu tăng giá trong thời điểm này, không khác gì “tự sát”.

Trao đổi với báo chí, ông Nguyễn Công Hùng - Chủ tịch Hiệp hội Taxi Hà Nội cho rằng: “Vận tải là huyết mạch nền kinh tế và liên quan đến nhiều ngành, đời sống nhân dân. Giá xăng, dầu chiếm 25-30% trong cơ cấu giá cước vận tải. Xăng dầu điều chỉnh giá liên tục như thế này khiến các mặt hàng tăng giá theo, chưa kể chi phí nhân công tăng lên, cước vận tải tăng lên”.

Theo ông Hùng, Hà Nội đang ở giai đoạn đỉnh dịch. Sau khi tiêm phủ vắc-xin, Chính phủ mở cửa kinh tế và tung ra các gói hỗ trợ để phục hồi kinh tế, kích cầu, khôi phục sản xuất. Tuy nhiên, muốn khôi phục phải có sự điều hành đồng bộ giữa các bộ, ngành.

Giảm thuế, phí cho hàng xăng dầu

PGS.TS Nguyễn Thường Lạng - Viện Thương mại và kinh tế (ĐH Kinh tế quốc dân), nhận định giá xăng dầu tăng liên tiếp từ đầu năm đến nay đẩy nguy cơ lạm phát nhập khẩu càng tăng. Giá cước vận tải quốc tế, cước vận tải trong nước, nhiên liệu sử dụng trong sản xuất công nghiệp tăng làm tăng chi phí đầu vào của DN rất lớn. Quan trọng hơn, trong bối cảnh chúng ta bàn nhau và có chính sách giảm lãi suất ngân hàng để hỗ trợ DN thì câu chuyện này cũng kém phần hấp dẫn khi giá nhiên liệu tăng. Giá đầu vào tăng thì nhiệt huyết sản xuất cũng “hao hụt” phần nào. Bên cạnh đó, các chi phí sinh hoạt, giá cả hàng hóa, thu nhập thực tế của người dân đang bị ảnh hưởng theo.

“Giá xăng dầu tăng đang đẩy tổng cầu giảm, tăng chi phí sản xuất và cơ cấu nền kinh tế. Chưa nói đâu xa, chỉ một bữa ăn bình thường hiện đã tăng hơn rất nhiều so với thời điểm trước dịch. Phần cơm không tăng giá thì miếng thịt nhỏ hơn, ít đi. Một hộp cơm người lao động mua năm ngoái giá 25.000 đồng, nay đã “lặng lẽ” tăng lên 35.000 đồng/hộp. Nếu không nhanh chóng kiểm soát giá xăng dầu, sẽ kéo theo làn sóng phản ứng dây chuyền tăng giá từ logistics đến sản xuất, giá thành hàng hóa, dẫn đến lạm phát. Lúc đó, toàn nền kinh tế bị ảnh hưởng ghê gớm. Hậu quả rất lớn mà đối tượng phải gánh chịu đầu tiên chính là người dân”, ông Lạng nhấn mạnh.

Giải pháp trước mắt theo chuyên gia này là cần khai thác Quỹ Bình ổn giá xăng dầu hiệu quả nhất có thể, chống đầu cơ xăng trước kỳ điều chỉnh thông qua vai trò quản lý của cơ quan quản lý thị trường. Cho đến lúc này, việc thanh tra của ngành công thương đối với các DN đầu mối kinh doanh xăng dầu về số liệu dự trữ, bán ra, nhập vào… chỉ giải quyết bề nổi của vấn đề găm hàng chờ giá tăng bán, nếu có. Thực tế, bài toán chúng ta cần giải là kiềm chế giá tăng, hỗ trợ DN cũng như nền kinh tế.

“Vấn đề của ngành công thương là có giải pháp thực tế để kìm đà tăng của giá xăng dầu, chưa bao giờ thị trường nhiên liệu cần sự ra tay quyết liệt và đột phá của ngành công thương bằng lúc này. Đề xuất giảm thuế bảo vệ môi trường, phí các loại liên quan giá xăng dầu của ngành công thương cần được Bộ Tài chính xem xét cân đối tham mưu cho Chính phủ để có giải pháp ngắn hạn. Bên cạnh đó, cần giảm chi phí cầu đường đi lại cho ngành vận tải trong thời gian này…”, ông Lạng đề xuất.

Khánh An