Cùng một điều kiện, thể chế, có Bộ ngành giải ngân cao có nơi thì thấp

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng (KH&ĐT) cho biết, đầu tư công là một cái việc mà được Đảng, Quốc hội và Chính phủ đã quan tâm, chỉ đạo, xây dựng rất nhiều văn bản, cơ chế, chính sách, quy định nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng vốn đầu tư công. Trên thực tế đã đổi mới rất quan trọng là căn bản, phân cấp, phân quyền mạnh mẽ, triệt để.

Liên quan đến vốn đầu tư công, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, vốn đầu tư công hiện nay đã phân cấp cơ bản đầy đủ, từ lựa chọn dự án, lập dự án, thẩm định, phê duyệt điều chỉnh vốn, giao vốn, tổ chức đấu thầu giải phóng mặt bằng…

Đáng chú ý, theo Bộ trưởng Bộ KH&ĐT cho biết, thực tế giải ngân năm giai đoạn 2017 đến 2022 cho thấy, giải ngân 5 tháng thường đạt khoảng từ 22 đến 26% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao; thấp nhất là năm 2020, 2021 là 22,12%; cao nhất là năm 2019 đạt 26,4%.

Triển khai giải ngân cho cả năm có sự biến động khác nhau, đó là từ 76,89% đến 96,47%. Năm giải ngân cao nhất là 2020 với 96,47%. Đó cũng là năm cuối kỳ thực hiện kế hoạch trung hạn 2016-2020. Năm cao thứ hai là 2021 với 95,7%, cũng là năm thực hiện hoàn thành các dự án của giai đoạn 2016-2020 và chuẩn bị đầu tư cho giai đoạn 2021-2025.

"Có thể nói, thời điểm giải ngân thường tăng dần vào thời điểm cuối năm và cuối kỳ kế hoạch, có xu hướng trở thành quy luật. Nhận định giải ngân nhanh hay chậm cần xem xét đến yếu tố này. Trong cùng một điều kiện, thể chế như nhau, có Bộ ngành giải ngân cao có nơi thì thấp do sự quan tâm của các lãnh đạo", ông Dũng nêu rõ.

Thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công cần giải quyết căn cơ lâu dài

Làm rõ nguyên nhân của chậm giải ngân vốn đầu tư công, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng cho biết, qua công tác theo dõi và giám sát tổng hợp và phân loại phân loại cho thấy có nhiều nhóm nguyên nhân như: Những nhóm nguyên nhân về pháp luật, nguyên nhân mang tính thời điểm, nguyên nhân chủ quan, nguyên nhân khách quan cũng có những đặc thù, đặc điểm riêng, tính chất riêng.

Cụ thể, thứ nhất, tiến độ và chất lượng công tác lập, thẩm định, phê duyệt, giao kế hoạch vốn đầu tư, việc lựa chọn dự án xây dựng danh mục và chuẩn bị đầu tư danh mục và chuẩn bị đầu tư còn nhiều bất cập, hiệu quả chưa cao.

Thứ hai, là việc chấp hành các quy định pháp luật liên quan đến đầu tư công gặp nhiều khó khăn do hệ thống pháp luật quy định chưa đồng bộ và việc triển khai thực hiện các quy định còn lúng túng. Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, việc thực hiện đầu tư công không chỉ liên quan đến Luật Đầu tư công mà còn liên quan đến rất nhiều luật, tùy tính chất của từng dự án, như Luật Quy hoạch, Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Xây dựng, Luật Đất đai, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Đấu thầu, Bộ luật Lao động, các luật thuế, Luật Điều ước quốc tế và các cam kết khác của Chính phủ, v.v. các khâu này lại không thể thực hiện đồng thời được mà theo từng luật, theo từng quy trình và xong khâu này mới đến khâu kia nên mất rất nhiều thời gian.

Thứ ba, là năng lực quản lý của các cấp, nhất là Ban quản lý dự án chưa đồng đều và có nơi yếu kém, chậm đổi mới và chưa có hiệu quả. Sự lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện ở một số bộ, ngành, địa phương thiếu quyết liệt, sâu sát, cụ thể, thiếu quyết tâm. Vai trò của người đứng đầu chưa được phát huy. Kỷ luật, kỷ cương chưa nghiêm, công tác thanh tra, kiểm tra còn hạn chế, việc xử lý các vi phạm thì chậm trễ trong quản lý và sử dụng đầu tư công.

Thứ tư, là các yếu tố bất thường khác và các đặc thù của đầu tư công. Trong 2 năm vừa qua, dịch bệnh COVID-19 đã tác động mạnh đến việc giải ngân đầu tư công, nhất là vào thời điểm áp dụng cách ly, phong tỏa và giãn cách. Cùng với đó là giá nguyên, nhiên vật liệu, cước phí vận chuyển tăng cao, việc huy động các lao động, nhà thầu, máy móc, trang thiết bị cũng bị gián đoạn; công tác thi công và tích lũy khối lượng thường dồn vào cuối năm để nghiệm thu và phụ thuộc vào tiến độ của hợp đồng cũng như là tạm ứng.

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết thêm, từ đầu năm 2022 đến nay chủ yếu tập trung vào làm thủ tục và triển khai các dự án của kỳ kế hoạch trước và theo các quy định của pháp luật liên quan phải thực hiện nhiều thủ tục như thiết kế, dự toán, điều chỉnh…mất từ 6 đến 8 tháng. Do đó tiến độ giải ngân của khởi công mới chỉ được đẩy mạnh vào những tháng cuối năm.

Qua những phân tích trên, để đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án đầu tư công, các tồn tại, hạn chế, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng không thể chỉ được quan tâm giải quyết trước mắt mà cần phải được giải quyết căn cơ lâu dài thông qua việc tiếp tục hoàn thiện thể chế và thay đổi cách tiếp cận, quản lý, sử dụng nguồn vốn và phù hợp với cả yêu cầu phát triển. Không chỉ giải quyết bằng Luật Đầu tư công mà còn phải giải quyết thông qua việc sửa đổi các luật khác thuộc các ngành, lĩnh vực liên quan.

Cụ thể, Bộ KH&ĐT dự kiến báo cáo với Chính phủ là ban hành ngay quy định nhằm nâng cao kỉ luật, kỉ cương, tuân thủ các quy định của pháp luật; xây dựng và ban hành các quy định để hành động trước. "Đặc biệt là vấn đề tách giải phóng mặt bằng ra khỏi dự án đầu tư thành dự án độc lập, nhân đây mong được Quốc hội ủng hộ để có thể triển khai sớm hơn", ông Dũng nhấn mạnh.

Cùng với đó là sửa đổi các văn bản pháp luật liên quan, tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, xây dựng các chương trình đào tạo để cho các địa phương tăng cường hiệu lực, hiệu quả về đất đai. "Mong các đại biểu Quốc hội tăng cường giám sát việc giải ngân đầu tư công, góp ý với Chính phủ để đưa ra các giải pháp để khắc phục chậm chễ giải ngân đầu tư công lâu nay", Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói.