Khi giá đất leo thang, tình thân rạn nứt vì… mảnh đất tổ

Trong vài năm gần đây, giá đất ở nhiều địa phương liên tục tăng chóng mặt. Đất đai, vốn dĩ chỉ được coi như “chỗ chôn rau cắt rốn”, là nơi lưu giữ ký ức gia đình, nay bỗng biến thành tài sản có giá trị hàng tỷ, thậm chí hàng chục tỷ đồng.

Sự thay đổi ấy không chỉ làm thay da đổi thịt nhiều vùng quê, mà còn kéo theo những hệ lụy đáng buồn: mâu thuẫn gia đình, anh em bất hòa, thậm chí đưa nhau ra tòa vì tranh chấp đất đai.

Giá đất tăng, áp lực đè nặng

Theo số liệu từ Bộ Xây dựng và các đơn vị nghiên cứu về thị trường bất động sản, trong vòng một thập kỷ vừa qua, giá đất ở nhiều địa phương tăng gấp 3 - 5 lần, đặc biệt tại các khu vực ven đô hoặc nơi sắp có quy hoạch dự án.

Tại ngoại thành Hà Nội, TP HCM hay một số tỉnh miền Trung, một mảnh đất ruộng trước kia có giá “rẻ như cho”, nay có giá hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ đồng nếu chuyển đổi mục đích sử dụng.

Khi đất đai trở thành “vàng”, tâm lý của nhiều gia đình thay đổi. Những thửa đất vốn là tài sản cha mẹ để lại, được coi như kỷ vật tổ tiên, nay lại được nhìn dưới góc độ lợi ích kinh tế.

Trên các nền tảng mạng xã hội, không khó để bắt gặp các vụ việc anh chị em trong cùng gia đình đưa nhau ra Ủy ban, thậm chí ra tòa vì tranh chấp đất.

Đơn cử, như trường hợp của ông T. ở Vĩnh Phúc (cũ), bố mẹ mất để lại 500m2 đất thổ cư. Ban đầu, anh em thống nhất chia đều, nhưng khi biết mảnh đất nằm trong khu vực chuẩn bị mở đường, giá tăng vọt, một số người muốn giữ phần đất mặt tiền. Cuộc tranh cãi kéo dài, dẫn đến việc “cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt”, cuối cùng phải nhờ đến tòa án phân xử.

Hay như ở Bình Dương, một gia đình ba anh em ruột tranh nhau quyền thừa kế 1.000m2 đất. Người em út cho rằng mình có công chăm sóc cha mẹ già nên đòi phần hơn. Hai anh còn lại không đồng ý. Sau nhiều lần bất hòa, mâu thuẫn biến thành xô xát, gây thương tích, khiến chính quyền địa phương phải can thiệp.

Những câu chuyện như vậy không còn hiếm. Tại các văn phòng luật sư hay phòng công chứng, hồ sơ tranh chấp đất đai chiếm tỷ lệ cao trong các vụ việc dân sự.

Trao đổi với phóng viên Báo Nhà báo và Công luận, ông Nguyễn Trung Tuấn, chuyên gia bất động sản cho rằng, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này:

Nguyên nhân đầu tiên đó là việc giá đất tăng quá nhanh. Ông Tuấn giải thích, khi giá trị một mảnh đất từ vài trăm triệu nhảy lên hàng tỷ đồng, lòng tham dễ nảy sinh.

"Ở những vùng nông thôn, cách đây khoảng 20 năm, giá đất rất rẻ, chắc chỉ vài chục nghìn cho mỗi mét vuông. Tuy nhiên, sau khi đô thị hóa, nhiều vùng nông thôn trở thành đô thị, đất ruộng được quy hoạch thành đất dự án, đất ở, giá đất tăng vọt, có khi cả chục, cả trăm triệu đồng cho mỗi mét vuông. Do đó, tranh chấp là điều khó tránh khỏi", ông Tuấn chia sẻ.

Thứ hai, thiếu minh bạch trong phân chia: Nhiều gia đình không để lại di chúc rõ ràng, hoặc cha mẹ phân chia bằng miệng, dẫn đến tranh cãi khi thực hiện.

Thứ ba, ảnh hưởng tâm lý xã hội: Quan niệm “có đất mới có của” vẫn ăn sâu, khiến ai cũng coi đất là tài sản quan trọng nhất.

Thứ tư, thiếu kiến thức pháp luật. Nhiều người không hiểu rõ về quyền thừa kế, chuyển nhượng, dẫn đến tranh chấp kéo dài.

“Khi lợi ích kinh tế gắn chặt với đất đai, nhiều người quên đi tình nghĩa máu mủ. Nếu không có sự chuẩn bị từ trước, chẳng hạn lập di chúc rõ ràng, tranh chấp là khó tránh”, ông Tuấn nói.

Tình thân rạn nứt

Điều đau lòng nhất không phải là số tiền hay diện tích đất, mà là sự rạn nứt tình cảm gia đình. Từ chỗ “bát cơm sẻ nửa”, nhiều anh em trở thành người dưng chỉ vì mảnh đất. Có người nhiều năm không nhìn mặt nhau, có người mang mối hận đến cuối đời.

Không ít gia đình từng rất đầm ấm, nay mỗi dịp giỗ Tết lại lạnh nhạt, thậm chí tẩy chay nhau. Con cái trong nhà cũng bị ảnh hưởng, thế hệ sau nhìn vào thế hệ trước mà mất đi niềm tin vào hai chữ “gia đình”.

Trước thực trạng này, ông Tuấn cho rằng cần có những biện pháp để hạn chế tranh chấp, như: Cha mẹ nên lập di chúc sớm, bởi văn bản pháp lý rõ ràng sẽ tránh được những tranh cãi sau này.

Đồng thời, trước khi đưa nhau ra tòa, các bên nên ngồi lại, chia sẻ thẳng thắn để tìm tiếng nói chung. Người dân cần được tuyên truyền về quyền thừa kế, quy định chia tài sản để không bị thiệt thòi hay lợi dụng.

“Mảnh đất có thể bán đi, chia tiền cũng hết, nhưng tình anh em thì mất là khó lấy lại”, ông Tuấn nhấn mạnh.