Thông tin từ Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết, hiện các vi phạm trật tự xây dựng tập trung chủ yếu là xây dựng không phép, sai phép, sai quy hoạch, lấn chiếm không gian, chia nhỏ căn hộ, tự ý nâng tầng... rồi tự do mua bán, chuyển nhượng.

Điều này sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy như vi phạm các quy định về phòng cháy, chữa cháy dẫn đến nguy cơ cháy nổ cao trong cộng đồng dân cư, quá tải về hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội. Đặc biệt là người mua nhà sẽ không cấp được Giấy chứng nhận sở hữu cho người mua căn hộ dẫn đến việc tranh chấp, khiếu kiện gây mất an ninh trật tự.

Bên cạnh đó, việc gia tăng mật độ dân số tại các khu vực này sẽ gây ùn tắc giao thông, không bảo đảm vệ sinh môi trường, phá vỡ quy hoạch mỹ quan đô thị, gia tắc áp lực dẫn đến quá tải đối với những tiện ích xã hội như bệnh viện, trường học,...

Theo Luật sư Đào Ngọc Lý (Đoàn luật sư thành phố Hà Nội), tại Điều 15 Nghị định 139/2017/NĐ-CP quy định với hành vi xây dựng nhà ở riêng lẻ không có giấy phép xây dựng thì mức phạt là từ 10 - 30 triệu đồng, hành vi xây dựng nhà ở riêng lẻ sai nội dung giấy phép đã được cấp phép là từ 3 - 10 triệu đồng, hành vi cơi nới, lấn chiếm, vi phạm chỉ giới xây dựng, không phù hợp với quy định hoặc được duyệt thì mức phạt là từ 50 - 60 triệu đồng,...

Những trường hợp đã bị lập biên bản mà còn tiếp tục vi phạm thì bị phạt ở mức cao gấp nhiều lần hoặc bị tước quyền sử dụng giấy phép xây dựng đến 12 tháng. Đồng thời, chủ thể vi phạm còn phải thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả như buộc tháo dỡ, khôi phục tình trạng ban đầu hoặc bồi thường thiệt hại.

Mặc dù quy định đã rất cụ thể nhưng vì lợi ích, nhiều chủ đầu tư vẫn cố tình vi phạm. Ngoài ra, dư luận cũng không khỏi băn khoăn về trách nhiệm quản lý của chính quyền sở tại, liệu có tình trạng “phạt cho tồn tại”, “bật đèn xanh” hay “làm ngơ” để chủ đầu tư thoải mái vi phạm...?

Ghi nhận thực tế của PV Báo Nhà báo & Công luận trên địa bàn phường Bồ Đề, tại khu biệt thự liền kề thuộc dự án HC Golden City 319 Bồ Đề do Liên danh CT CP đầu tư xây lắp và thương mại Hùng Cường và CT TNHH một thành viên 319.3 làm chủ đầu tư xuất hiện nhiều biệt thự có dấu hiệu vi phạm trật tự xây dựng, kiến trúc khác biệt so với các công trình xung quanh.

Ngoài ra hàng loạt công trình xây dựng đua tường bao ra ngoài vỉa hè, một số công trình có chiều cao vượt lên so với những công trình khác hiện đang được công nhân gấp rút hoàn thành. Vật liệu xây dựng để tràn xuống đường gây mất an toàn giao thông.

Theo quy định pháp luật về xây dựng, khi dự án được phê duyệt thì phải tuân thủ cơ sở pháp lý cao nhất là quy hoạch chi tiết được phê duyệt. Việc xây dựng phải tuân theo các tiêu chuẩn, bản thiết kế được duyệt đồng bộ. Tuy nhiên mọi thứ diễn ra tại phường Bồ Đề, quận Long Biên lại hoàn toàn khác.

Để hạn chế vi phạm trong hoạt động xây dựng, nhất là những vi phạm về quy hoạch, cấp Giấy phép xây dựng, thi công và quản lý chất lượng đối với nhà ở riêng lẻ có thiết kế nhiều tầng, nhiều căn hộ kiểu khép kín.

Bộ Xây dựng đề nghị các địa phương phối hợp với ngành chức năng tăng cường phổ biến, tuyên truyền quy định của pháp luật về những nội dung liên quan. Cụ thể là quy định của Luật Xây dựng 2014, Nghị định số 59/2015/NĐ-CP về quản lý dự án đầu tư xây dựng, Nghị định số 46/2015/NĐ-CP về quản lý chất lượng và bảo trì công trình xây dựng, Nghị định số 139/2017/NĐ-CP về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động đầu tư xây dựng...

Theo quy định của Luật Xây dựng 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành thì công trình nhà ở riêng lẻ được cấp Giấy phép xây dựng khi đáp ứng các điều kiện như: phù hợp với mục đích sử dụng đất theo quy hoạch sử dụng đất; bảo đảm an toàn cho công trình; đáp ứng yêu cầu về môi trường, phòng chống cháy nổ, bảo đảm an toàn hạ tầng kỹ thuật; có thiết kế tuân thủ tiêu chuẩn, quy chuẩn, đáp ứng yêu cầu về công năng sử dụng, bảo đảm an toàn chịu lực, an toàn trong quá trình sử dụng…

Bên cạnh đó, các địa phương chủ động giải quyết vướng mắc, khiếu kiện, tranh chấp phát sinh trong quá trình thực hiện các quy định về quy hoạch, cấp Giấp phép xây dựng, thi công xây dựng, quản lý chất lượng công trình nhà ở trên địa bàn.

Với những nội dung cần nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với tình hình thực tế, các địa phương cần tổng hợp, báo cáo về Bộ Xây dựng để xem xét sửa đổi, bổ sung theo thẩm quyền hoặc đề nghị cơ quan có thẩm quyền nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.

Các tỉnh, thành phố cần căn cứ quy định của pháp luật về quy hoạch, Giấy phép xây dựng để ban hành theo thẩm quyền những văn bản hướng dẫn, chỉ đạo, đôn đốc cơ quan chức năng, tổ chức, cá nhân có liên quan trên địa bàn thực hiện.

Tăng cường thanh tra, kiểm tra phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật về trật tự xây dựng trên địa bàn. Đặc biệt đối với việc xây dựng nhà ở riêng lẻ thiết kế nhiều tầng, nhiều căn hộ ở nhưng không phép, sai phép, lấn chiếm không gian, xây dựng không đúng với quy hoạch đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, xây dựng nhà ở không bảo đảm chất lượng.