Lai Châu có 20 dân tộc cùng sinh sống, mỗi dân tộc lại có những đặc trưng văn hóa, phong tục tập quán riêng độc đáo nhiều màu sắc. Không gian chợ phiên phản ánh rõ nhất sinh hoạt đời sống cũng như văn hoá của đồng bào các dân tộc.

Chợ phiên ở Lai Châu thường họp vào ngày Chủ nhật hàng tuần, một số chợ như San Thàng hay Dào San họp thêm một buổi vào ngày thứ Năm. Hàng hóa được mang ra chợ thường là các sản vật, nông sản của địa phương do chính người dân làm ra như táo mèo, thảo quả, mắc khén, măng rừng, mật ong rừng, vải thổ cẩm…

Ở đây cũng bày bàn rất nhiều món ngon đặc trưng của vùng cao mà du khách sẽ khó lòng bỏ qua như thắng cố, phở chua, thịt lợn gác bếp hay rượu ngô.

Chợ họp chính vào Chủ nhật nhưng bà con các dân tộc thường đến chợ từ rất sớm nên từ chiều thứ Bảy không khí chợ đã rất náo nhiệt. Ai đến đây ai cũng tay bắt, mặt mừng, cười nói vui vẻ, rộn ràng. Người đi chợ mục đích chính không phải là mua bán, bởi vậy, hoạt động trao đổi, mua bán hiếm khi có chuyện mặc cả. Có người đi cả ngày đường tới chợ chỉ để gặp lại bạn bè, người quen hoặc đơn giản là đi chơi chợ.

Khi đến chợ phiên ở Lai Châu, du khách sẽ bước vào một không gian đầy màu sắc của trang phục truyền thống các dân tộc Mông, Dao, Thái, Lự, Giáy… Bà con các dân tộc đi chợ phiên như trẩy hội, chơi Tết nên ai cũng muốn khoe những bộ quần áo đẹp nhất của dân tộc mình.

Ở chợ có thể bắt gặp các chàng trai người Mông trình diễn một điệu múa khèn, người phụ nữ dân tộc địu con đến chợ ngồi lại để thêu thùa hay che ô cho chồng… ngủ. Một nhóm chàng trai, cô gái người dân tộc xúm xít chơi các trò chơi truyền thống như tù lu, tó má lẹ…

Nếu như chợ phiên đã tồn tại hàng trăm năm và là nét đẹp văn hóa không thể thiếu ở vùng cao thì chợ đêm chỉ mới xuất hiện ở Lai Châu từ năm 2019. Tỉnh Lai Châu đã xây dựng các chợ chợ đêm Sìn Hồ, Sin Suối Hồ, Tà Mung… Trong đó nổi tiếng nhất là chợ đêm San Thàng.

Chợ đêm San Thàng được mở vào tối thứ 7 hàng tuần dọc theo hai bên con suối San Thàng, chia ra làm 2 khu vực, nối với nhau bằng một cây cầu nhỏ vắt ngang qua suối.

Tới đây, du khách sẽ được thưởng thức các tiết mục văn nghệ, tìm hiểu văn hóa các dân tộc và thưởng thức các món ăn ngon nóng hổi trong tiết trời se lạnh.

Một trong những món ăn nổi tiếng nhất ở chợ đêm San Thàng là thắng cố. Trong thời tiết lạnh giá ở vùng cao, ai cũng sẽ muốn ngồi bên nồi thắng cố nóng hổi, thơm lừng và thưởng thức những chén rượu Mông thơm ngọt.

Những ai muốn ăn nhẹ thì có thể chọn ăn phở nhắng của người Giáy. Đây là món ăn do chính người dân tự làm với đặc trưng là sợi phở dai, mềm, nước dùng ngọt, béo quyện với vị cay của ớt, vị thơm của rau húng, vị ngai ngái của rau ngót và ăn kèm với thịt lợn đen. Ngoài ra, du khách cũng có thể thưởng thức nhiều món ăn vặt hấp dẫn khác tại chợ đêm San Thàng như bánh giày, bánh rán, bánh bò, bánh quẩy nóng… hay các loại trái cây rừng như mận, mắc cọp, đào, lê…

Ở chợ San Thàng còn có một khu sân khấu ngoài trời để biểu diễn văn nghệ. Mỗi tuần, các đội văn nghệ ở thành phố Lai Châu và các huyện lân cận sẽ biểu diễn các tiết mục độc đáo, mang đậm bản sắc của các dân tộc trên địa bàn.

Kết thúc chợ đêm bao giờ cũng là vòng xòe giao lưu, đoàn kết giữa đồng bào các dân tộc địa phương và du khách. Đó là khoảnh khắc mà tất cả những rào cản về ngôn ngữ, văn hóa đều bị xóa nhòa để nhường chỗ cho sự gắn kết.

Chợ đêm ở Lai Châu không chỉ là nơi gặp gỡ giao lưu văn hóa, là nơi hoạt động kinh doanh, dịch vụ và tiêu thụ nông sản cho người dân mà còn thúc đẩy các hoạt động du lịch. Chính vì lợi ích “kép” này, tỉnh Lai Châu rất quan tâm đẩy mạnh chợ phiên, chợ đêm nhằm phát triển kinh tế đêm, trong đó du lịch là ngành được hưởng lợi nhiều nhất.

T.Toàn