Những ngày qua, lùm xùm quanh việc nghệ sĩ làm từ thiện đã trở thành đề tài hot trên mạng xã hội và các phương tiện thông tin đại chúng. Một loạt các nghệ sĩ bị cư dân mạng réo tên đòi công khai sao kê. Mặc dù một số người đã có động thái công khai sao kê nhưng dường như dư luận vẫn chưa lắng xuống. Bởi, chưa cần xét đến việc ai đúng ai sai nhưng hình ảnh của nghệ sĩ đã “tan vỡ” ít nhiều trong mắt công chúng. Hy vọng qua sự việc ồn ào này, các nghệ sĩ sẽ rút ra những bài học để hoàn thiện cách làm thiện nguyện, mang đến niềm vui cho những mảnh đời khốn khó...

Showbiz Việt nóng chuyện công khai “sao kê”

Những hành vi lệch chuẩn của những người nổi tiếng: Từ quảng cáo sai sự thật, phát ngôn phản cảm trên mạng xã hội đến lùm xùm tiền từ thiện những ngày qua liên tiếp làm dậy sóng dư luận. “Sao kê” đã trở thành từ khóa, hot trend  được rất nhiều người tìm kiếm. Chẳng phải đến bây giờ câu chuyện nghệ sĩ làm từ thiện mới trở thành điểm nóng bởi lẽ những lùm xùm quanh số tiền kêu gọi từ thiện của MC Phan Anh cách đây vài năm cũng đã khiến dư luận không ngớt bàn tán suốt một thời gian dài. 

Vụ việc chậm giải ngân của nghệ sĩ hài Hoài Linh chưa kịp lắng xuống thì nay lại bắt đầu ồn ào với việc MC, diễn viên Trấn Thành kêu gọi ủng hộ người dân miền Trung năm 2020 được 9,4 tỷ đồng nhưng lại chuyển 3 tỷ đồng cho MC Đại Nghĩa và hơn 6,4 tỷ đồng cho bà Ngọc Hương (mẹ Hồ Ngọc Hà) làm từ thiện, thay vì gửi cho ca sỹ Thủy Tiên như lời hứa ban đầu. Ca sỹ Đàm Vĩnh Hưng bị “tố” trên mạng xã hội là nhận được số tiền kêu gọi quyên góp thực tế 96 tỷ đồng, nhiều hơn con số mà ca sỹ công bố. Còn Ca sỹ Thủy Tiên từng được cộng đồng ghi nhận, khen ngợi thì nay đang phải nhận không ít ý kiến thắc mắc về sự minh bạch đối với số tiền mà người hâm mộ, mạnh thường quân đã đóng góp thông qua Thủy Tiên.

Trước những ồn ào không đáng có, mỗi nghệ sĩ đều chọn cho mình một cách giải quyết khác nhau. Trong khi Đàm Vĩnh Hưng dọa kiện, Thủy Tiên - Công Vinh hứa hẹn sẽ sớm tung sao kê thì Trấn Thành là nghệ sĩ đầu tiên công bố gần 1.000 trang sao kê. Sau khi Trấn Thành tung sao kê, MC Đại Nghĩa đã đăng đàn nói về số tiền đã nhận từ Trấn Thành. Tiếp đó mẹ ca sĩ Hồ Ngọc Hà  cũng đăng bài xác nhận 3 đợt chuyển tiền của Trấn Thành cùng quá trình giải ngân của mình tại các địa phương Quảng Bình, Huế, Quảng Trị... Tuy nhiên cư dân mạng vẫn liên tục “soi” ra những điểm bất hợp lý của các trang sao kê này.

Minh bạch - Chìa khóa để mở cánh cửa nhân ái

Trong khi các nghệ sĩ nói trên trở thành tâm điểm bàn tán bởi những khúc mắc trong chuyện giải ngân tiền từ thiện, thì vẫn còn không ít những nghệ sĩ như: Quyền Linh, Lý Hải, Mỹ Tâm, Thái Thùy Linh… nhiều năm qua vẫn miệt mài với các hoạt động xã hội và luôn được công chúng yêu mến. Ngoài sự minh bạch thì cách làm từ thiện bài bản, đúng mục đích, nguyện vọng của người dân, mạnh thường quân... đã giúp họ đứng ngoài những tranh luận, đấu tố thời gian qua.

Vợ chồng Lý Hải - Minh Hà cũng từng kêu gọi được hơn 6 tỷ đồng hỗ trợ miền Trung trong đợt lũ lụt tháng 10/2020 và họ đã sao kê tới 216 trang mà không đợi ai yêu cầu. Tất cả mọi khoản thu chi đều được vợ chồng anh công khai minh bạch.

Ca sĩ Mỹ Tâm đã có nhiều năm hoạt động thiện nguyện thông qua quỹ từ thiện riêng của mình. Những quan điểm làm từ thiện của Mỹ Tâm được đánh giá là chuyên nghiệp và rõ ràng.

Một trong những nghệ sĩ có hơn 20 năm gắn bó với công tác thiện nguyện là Quyền Linh. Nhiều năm anh đến với người dân thông qua các chuyến từ thiện âm thầm, và ngay những ngày vừa qua, chính anh cũng là người tiên phong hỗ trợ người dân TP.HCM các nhu yếu phẩm. 

Nhìn nhận một cách công tâm, chuyện làm từ thiện của các nghệ sĩ Việt kể trên ngoài sự minh bạch, rõ ràng... thì điều tiên quyết là họ tạo được niềm tin của công chúng. Và trong đó, việc làm đến nơi đến chốn, đúng mục đích mà các mạnh thường quân gửi gắm khiến niềm tin, uy tín của nghệ sĩ được nhân lên và truyền tải những nguồn năng lượng, những giá trị tốt đẹp về sự tương thân tương ái trong cuộc sống.

Nói về những thiếu sót trong việc làm từ thiện của nghệ sĩ, PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái đã từng bày tỏ: “Tôi cho rằng, cái lý lẽ sâu xa nhất là nằm ở chỗ nghệ sĩ là những người vô cùng cảm tính. Họ không biết rằng đằng sau cái đấy là cái gì, từ thiện không chỉ là việc tình cảm, nó hoàn toàn là việc của lý trí. Cho nên người ta mới nói là không chuyên nghiệp”.

Nhiều ý kiến cho rằng để minh bạch việc từ thiện, quan trọng nhất vẫn là công khai thông tin, bao gồm: Công bố danh sách người cần giúp đỡ (có chính quyền địa phương xác nhận); Công bố danh sách người/tổ chức giúp đỡ (kèm theo con số cụ thể); Việc phát tặng quà (được ghi hình, tường thuật rõ ràng); Công bố số đã phát tặng (số dư được công khai); Minh bạch chi phí tổ chức (không nên và không thể trích xuất từ nguồn đóng góp từ thiện - điều mà không ít tổ chức luôn tận dụng và lợi dụng). Việc làm từ thiện của các nghệ sĩ nói riêng, các cá nhân, tổ chức tự phát nói chung rất cần có sự chung tay của những người có kỹ năng tổ chức và kiểm soát. Bằng không, với những sơ suất không đáng có, những mong muốn tốt đẹp ban đầu có thể sai lệch, thậm chí tạo kẽ hở cho những kẻ trục lợi.

Do đó, trong câu chuyện ồn ào này, công chúng cũng cần có cái nhìn cảm thông và chia sẻ. Nếu thấy có hiện tượng nghệ sĩ làm sai trong hoạt động từ thiện, thì sự phê phán cũng cần đúng và trúng. Nghệ sĩ làm từ thiện xuất phát điểm đều từ tấm lòng, từ trái tim nhưng đôi khi lại bị chi phối bởi nhịp đập của cảm xúc khiến họ gây nên sai lầm bởi sự thiếu chuyên nghiệp, làm việc cảm tính…

Giải bài toán từ thiện minh bạch bằng… chế tài

Hoạt động thiện nguyện đúng nghĩa sẽ mang đến sự nhân văn, góp phần giúp xã hội thêm tốt đẹp hơn. Do đó, trước những lùm xùm về câu chuyện làm từ thiện của nghệ sĩ, mới đây, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã biên soạn dự thảo Quy tắc ứng xử của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật, lấy ý kiến đóng góp của các chuyên gia văn hóa, các hội đồng chuyên môn.

Những nội dung chính được đề cập đến trong dự thảo Quy tắc ứng xử: Công khai, minh bạch thông tin trong các hoạt động xã hội; Trung thực, chính xác, rõ ràng khi quảng cáo; Không lợi dụng hình ảnh để trục lợi cá nhân; Phát huy uy tín cá nhân để lan tỏa các giá trị nhân văn.

Đây được coi là động thái tích cực nhằm nâng cao ý thức hành xử của các nghệ sĩ, chấn chỉnh môi trường hoạt động lành mạnh hơn. 

Ông Tạ Quang Đông - Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chia sẻ: “Từ trước đến nay ta chưa có những bộ quy tắc kiểu như thế này. Chúng tôi cũng rất muốn tạo ra hệ sinh thái, nền tảng để xác định một cách rõ ràng. Sau đó, chúng ta mới xử lý những hành vi tiếp theo được”.

Đây sẽ là lần đầu tiên giới nghệ sĩ chính thức có những quy tắc ứng xử riêng. Bộ quy tắc được đánh giá là hết sức cần thiết ở thời điểm này. Ngoài 10 hội nghệ sĩ chuyên ngành lớn, cả nước còn chục hội, hiệp hội nghề nghiệp. Hơn lúc nào hết các hội này cần cụ thể hóa những quy tắc ứng xử cho các hội viên. Bên cạnh đó nhiều chuyên gia cũng cho rằng, cần khẩn trương xây dựng các chế tài xử phạt mang tính pháp lý trên cơ sở bộ quy tắc này.

Các mạng xã hội như Youtube, Facebook, TikTok hiện đang là môi trường hoạt động phổ biến của hầu hết các nghệ sĩ. Do đó cần thiết có sự bắt tay phối hợp giữa cơ quan quản lý Nhà nước với các nền tảng này để thực thi bộ quy tắc ứng xử. 

Hy vọng những chế tài trong lĩnh vực này sẽ sớm được hoàn thiện và đi vào đời sống. Đồng thời qua vụ việc này, các nghệ sĩ cũng rút ra cho mình những bài học trong công việc thiện nguyện để “ngọn lửa yêu thương” từ việc làm từ thiện, giúp đỡ cộng đồng sẽ vẫn luôn “cháy sáng”!

Tuyết Nhi