Thất bại lớn nhất từ ​​trước đến nay phải kể đến vụ phá sản Northvolt AB, công ty khởi nghiệp của Thụy Điển với nhiều công ty hậu thuẫn bao gồm Volkswagen AG và BMW AG. Hậu quả đang lan rộng khắp khu vực khi nhu cầu về xe điện suy yếu và các nhà sản xuất địa phương phải vật lộn để làm chủ công nghệ.

Theo phân tích của Bloomberg News, mười hai trong số 16 nhà máy sản xuất pin do châu Âu đứng đầu đã bị trì hoãn hoặc hủy bỏ.

Trong khi đó, 10 trong số 13 dự án trong khu vực của các nhà sản xuất châu Á như Contemporary Amperex Technology (Trung Quốc) và Samsung (Hàn Quốc) đang đi đúng hướng. Điều đó cho thấy sự kiểm soát của họ đối với lĩnh vực này sẽ chỉ tăng lên, khiến các nhà sản xuất ô tô phương Tây gặp bất lợi về mặt cạnh tranh khi có tình trạng thiếu hụt nguồn cung hoặc xung đột chính trị.

Loay hoay làm chủ công nghệ

Hàng loạt các thách thức đe dọa tham vọng của châu Âu trong việc thiết lập một nền kinh tế xanh. Trong đó, chướng ngại vật quan trọng nhất phải kể đến Trung Quốc, nhà sản xuất ô tô điện và linh kiện lớn nhất thế giới. Những công ty như CATL và BYD đã có lợi thế về công nghệ trong nhiều năm và đang bán pin với mức giá không thể cạnh tranh hơn.

Trong khi đó, các đối thủ châu Âu đang vật lộn với việc mở rộng quy mô sản xuất và doanh số bán xe điện chậm chạp trong khu vực đã khiến các khách hàng sản xuất ô tô của họ phải hủy bỏ các kế hoạch điện khí hóa và đơn đặt hàng pin.

Andy Palmer, cựu Giám đốc điều hành của Aston Martin Global Lagonda Holdings Plc, cho biết: "Việc không thiết lập được năng lực sản xuất pin trong nước đe dọa đến sự tồn tại của ngành công nghiệp ô tô tại châu Âu". Nếu không có chuỗi cung ứng xe điện mạnh mẽ, các nhà sản xuất ô tô "có thể di dời hoạt động sản xuất đến các khu vực có ngành công nghiệp pin đã thành lập, dẫn đến khả năng đóng cửa nhà máy và mất việc làm đáng kể".

Châu Âu đang bỏ lỡ một phần vì các nhà sản xuất ô tô của họ chậm chuyển sang công nghệ pin. VW, BMW và Mercedes vẫn đang đặt cược vào động cơ xăng và diesel khi BYD giới thiệu chiếc ô tô điện đầu tiên của mình vào năm 2008.

Nỗ lực của các nhà sản xuất ô tô châu Âu nhằm bán những chiếc xe ngốn xăng có lợi nhuận của họ càng lâu càng tốt đã làm suy yếu nỗ lực của Liên minh châu Âu, bắt đầu vào năm 2017, nhằm đẩy nhanh các dự án pin địa phương và mở khóa thêm nguồn tài trợ cho các nhà cung cấp trong nước. Trong khi châu Âu chậm chạp, Trung Quốc đã chạy đua, đầu tư ồ ạt vào ngành công nghiệp xe điện trong nước của riêng mình.

Vào thời điểm các nhà sản xuất ô tô châu Âu tham gia toàn diện vào xe điện, vào năm 2021, CATL đã trở thành nhà sản xuất pin lớn nhất thế giới và BYD là một thế lực chính trong phát triển xe điện và pin.

Nhà sản xuất ô tô có trụ sở tại Thâm Quyến đã soán ngôi VW để trở thành thương hiệu ô tô bán chạy nhất của Trung Quốc và đang mở rộng tại châu Âu bằng cách thành lập các nhà máy xe điện tại Hungary và Thổ Nhĩ Kỳ. CATL có một cơ sở tại Đức và đang mở thêm một cơ sở nữa tại Hungary, trong khi LG (Hàn Quốc) đã sản xuất pin tại Ba Lan trong khoảng sáu năm.

Theo BloombergNEF, Trung Quốc cung cấp khoảng 80% pin lithium-ion của thế giới và là nơi có sáu trong số 10 nhà sản xuất pin xe điện lớn nhất thế giới. Sự mở rộng nhanh chóng của quốc gia này - công suất sản xuất pin của nước này đã cao hơn nhiều so với nhu cầu xe điện toàn cầu - đã làm giảm giá, nâng cao tiêu chuẩn cho những người mới tham gia.

Trong khi đó, Hoa Kỳ và Canada cũng đang tìm cách thu hút đầu tư khi cuộc cạnh tranh ngày càng gay gắt về việc ai sẽ thống trị nguồn cung khi kỷ nguyên động cơ đốt trong kết thúc.

Loạt nhà sản xuất điêu đứng vì doanh số giảm

Mercedes-Benz Group AG và Stellantis NV đang vật lộn với doanh số bán hàng giảm. Đồng thời, công ty cũng phải sa thải CEO, dừng hoạt động tại hai nhà máy sản xuất pin ở Đức và Ý khi liên doanh ACC của họ thu hẹp tham vọng.

Volkswagen AG vốn đang thúc đẩy việc cắt giảm chi phí chưa từng có tại Đức. Điều này báo hiệu rằng các nhà máy sản xuất pin ở châu Âu của họ có thể mất nhiều thời gian hơn để đạt công suất tối đa.

Trong khi đó, công ty khởi nghiệp sản xuất pin Britishvolt (Anh) đã sụp đổ vào năm ngoái trước khi có thể mở một cơ sở trị giá 3,8 tỷ bảng Anh (4,8 tỷ đô la) theo kế hoạch tại Blyth.

Và sau đó là Northvolt, từng được coi là hy vọng tốt nhất của châu Âu sau khi tích lũy được khoảng 55 tỷ đô la đơn đặt hàng pin. Được thành lập bởi các cựu giám đốc điều hành của Tesla, công ty đã có kế hoạch đầy tham vọng cho các nhà máy ở Thụy Điển, Đức và Canada, nhưng đã phải vật lộn để tăng sản lượng trong khi vẫn kiểm soát được chi phí.

Vào tháng 6, BMW đã hủy đơn hàng trị giá 2 tỷ euro (2,1 tỷ đô la) do vấn đề về chất lượng. Ba tháng sau, Northvolt đã sa thải một phần năm lực lượng lao động và hủy bỏ hai cơ sở sản xuất vật liệu catốt ở Thụy Điển - những động thái không thể trấn an các nhà đầu tư. Nhà sản xuất này đã nộp đơn xin bảo hộ phá sản tại Hoa Kỳ vào tháng trước sau khi gánh trên vai khoản nợ hơn 5,8 tỷ đô la.

Những khó khăn của Northvolt là "rất đáng tiếc", Thủ tướng Đức Olaf Scholz cho biết vào tuần trước tại Berlin. "Nếu chúng ta có ô tô điện trong tương lai thì chúng ta cũng phải muốn một thành phần chiến lược của ô tô được sản xuất tại châu Âu".

Những nỗ lực của châu Âu nhằm xây dựng các nhà vô địch về pin địa phương đã đạt được thành quả trong những năm gần đây, nhưng khu vực này đang phải vật lộn với tình trạng thiếu hụt kỹ thuật viên lành nghề và chi phí năng lượng cao, Liana Cipcigan, Giáo sư tại Đại học Cardiff cho biết.

Trong khi đó, việc thành lập các nhà máy hiệu quả phức tạp hơn dự kiến. Việc sao chép sản xuất năng suất cao đòi hỏi phải tinh chỉnh hơn một nghìn quy trình, khiến việc sao chép trực tiếp các cơ sở của Trung Quốc hoặc Hàn Quốc hầu như không thể.

Tuy vậy, nhiều người tin rằng ngành công nghiệp xe điện châu Âu vẫn còn nhiều hy vọng. ACC, liên doanh Stellantis-Mercedes, năm 2023 đã mở nhà máy sản xuất pin lớn đầu tiên tại Douvrin, miền bắc nước Pháp, khu vực được hưởng lợi từ năng lượng hạt nhân giá rẻ.

Người phát ngôn cho biết nhà máy này sử dụng hơn 800 nhân công và sẽ tiếp tục tuyển dụng vào năm tới. Verkor, một công ty khởi nghiệp về pin của Pháp, được Renault SA hỗ trợ và có kế hoạch bắt đầu sản xuất tại một nhà máy ở Dunkirk vào năm tới.

An Nhiên (Theo Bloomberg)