Theo dõi báo trên:
Ngày 11/3/2023 là ngày rất đáng nhớ đối với các thành viên CLB ca trù Thượng Mỗ, khi nghệ nhân Nguyễn Thị Tam được chính quyền địa phương tổ chức lễ vinh danh sau khi bà được Nhà nước công nhận danh hiệu Nghệ nhân nhân dân loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian ca trù.
Bà Tam là con cháu dòng họ Nguyễn Duy - một dòng họ hát ca trù nổi tiếng của đất Thượng Mỗ, Hà Tây cũ (nay thuộc TP. Hà Nội). Mẹ bà Tam là cụ Nguyễn Thị Chản từng là ca nương nức tiếng vào những năm 1940.
Nghệ nhân Nguyễn Thị Tam hướng dẫn các học viên trẻ kỹ thuật giữ nhịp phách.
Tài liệu của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội cho thấy, Thượng Mỗ là một trong những cái nôi của ca trù ở nước ta, nơi nhân dân vẫn lưu truyền câu chuyện về người con của dòng họ Nguyễn Duy là cụ Nguyễn Thị Hồng, nhờ giỏi nghề đàn hát mà được nhà vua vời về cung, phong làm Đệ nhị Cung phi. Ở Thượng Mỗ, hiện còn đền thờ cụ Nguyễn Thị Hồng, người được nhân dân tôn vinh là “Bà chúa Ca trù”.
Nghệ nhân Nguyễn Thị Tam kể, bố mẹ bà đều là những kép đàn, đào nương cự phách nên từ nhỏ bà đã được đắm mình trong những làn điệu ca trù mượt mà, những câu ca sâu lắng mà đầy triết lý. Thừa hưởng “dòng máu” ca trù nên rất nhanh, Nguyễn Thị Tam đã thuộc làu 36 làn điệu cổ từ Thét nhạc, Ngâm vọng, Tỳ bà, Bắc phản đến múa hát Bỏ bộ, Bài bông... Năm 12 tuổi, Nguyễn Thị Tam đã rành rẽ hàng chục thể cách ca trù cổ, rồi được bố mẹ cho đi biểu diễn trong vùng.
“Ca trù cầu kỳ về nhịp phách và giọng hát ca nương chứ không cầu kỳ về nhạc cụ biểu diễn. Người hát phải kết hợp nhuần nhuyễn các giác quan, tai nghe đàn, miệng hát và tay đánh phách. Hát được đã khó, hát giỏi còn khó hơn nhiều. Hát ca trù toàn dùng hơi trong, hơi thật. Để giữ hơi được lâu, ca nương không bao giờ mở to miệng mà phải mím chặt, tiếng nào cũng từ cổ họng phát ra, gằn nén rất công phu. Muốn hay còn phải nhả chữ cho thật giỏi nữa”, nghệ nhân Nguyễn Thị Tam nói.
Người nghệ nhân cao tuổi kể tiếp, đến khi quân đội Mỹ mở rộng chiến tranh, việc đi biểu diễn của gia đình bà đã phải dừng lại. Nhưng dù cho chiến tranh bom đạn, hễ có dịp là gia đình bà lại mang đàn, mang trống ra rèn luyện, vừa cho đỡ mất giọng, vừa cho đỡ nhớ tiếng sênh, tiếng phách. Bà Tam vẫn được bố mẹ tiếp tục truyền dạy những kỹ thuật hát ca trù “gia truyền”, chuyên sâu nhất.
Tuy nhiên, cũng như nhiều loại hình nghệ thuật dân gian khác, sau nhiều năm không có không gian trình diễn, các nghệ nhân không có dịp được thể hiện tài năng, tiếng hát ca trù ở Thượng Mỗ đã vơi dần theo năm tháng. Năm 1999, nghệ nhân Nguyễn Thị Chản qua đời, ở Thượng Mỗ chỉ còn bà Tam và anh trai là ông Nguyễn Duy Sách còn duy trì được truyền thống của gia đình.
“Trước khi mất, mẹ tôi gọi vào đọc cho chép tất cả những làn điệu ca trù cổ rồi trao cho bộ phách đã gắn bó với cụ cả đời. Thế nên, tôi tự nhủ lòng phải giữ lấy vốn cổ mà các cụ để lại vì không giữ được nghề thì thật có lỗi với tổ tiên”, bà Tam chia sẻ.
Nghệ nhân Nguyễn Thị Tam lên sân khấu trong vai trò một kép đàn, nhường “đất diễn” để lớp trẻ thi thố.
Theo lệ xưa, ca trù chỉ được truyền trong dòng họ. Nhưng bây giờ, nhiều người trong làng không còn mặn mà với ca trù. Bọn trẻ thì chỉ thích mấy thứ nhạc xập xình, nhạc thị trường... Không muốn một loại hình nghệ thuật độc đáo của cha ông bị lãng quên, năm 2003 bà Tam đề xuất và được chính quyền xã Thượng Mỗ ủng hộ thành lập CLB ca trù. Những ngày đầu đó biết bao khó khăn, nhọc nhằn. Bà Tam phải đi vận động từng nhà để họ đồng ý cho con em tham gia học hát ca trù, bỏ tiền túi để cho lớp học hoạt động. Thế rồi CLB cũng quy tụ được 18 thành viên. Bà Tam mạnh dạn phá lệ, truyền dạy nghề cho tất cả những ai đam mê, yêu thích loại hình ca hát này.
Đến nay, sau 20 năm, thống kê lại, bà Tam đã dạy gần 100 học trò, trong đó 45 người trở thành ca nương, có thể hát, biểu diễn nhiều lối hát ca trù cổ. CLB luôn duy trì trên 30 thành viên, độ tuổi trải rộng từ 6 đến 50. Cứ vào tối thứ bảy, chủ nhật hằng tuần, nhà bà Tam lại rộn ràng tiếng hát. Mấy năm nay, người dạy kép đàn là ông Sách đã mất, bà Tam lại thay ông trực tiếp hướng dẫn học viên kỹ thuật đánh đàn, cầm trống chầu, giữ nhịp phách.
“Ngày xưa phải đi từng nhà vận động, nay có nhiều người đến xin vào học, có khi phải “xét”, phải cam kết theo hết khóa, không bỏ ngang mới cho vào. Mừng lắm chứ”, bà Tam bộc bạch.
Cuối tháng 12/2022, nghệ nhân Nguyễn Thị Tam dẫn đầu CLB Ca trù Thượng Mỗ tham gia Liên hoan Ca trù Hà Nội lần thứ III. Tại Liên hoan, bà Tam lên sân khấu gần như tất cả các tiết mục của CLB, nhưng không với vai trò của một thí sinh. Người nghệ nhân cao tuổi xuất hiện trên sân khấu trong vai trò một kép đàn, cho dù xuất thân bà vốn là một đào nương và danh tiếng đến với bà cũng ở vai trò này. Bà nhường “đất diễn” để lớp trẻ thi thố, trải nghiệm. Sự xuất hiện của bà trên sân khấu cũng một phần là để động viên các đào nương trẻ của CLB Thượng Mỗ thêm phần tự tin.
Nghệ nhân Nguyễn Thị Tam.
Theo đánh giá của chính quyền địa phương, trong việc khôi phục loại hình hát ca trù ở Thượng Mỗ thì “công đầu” phải kể đến nghệ nhân Nguyễn Thị Tam. Nhờ tâm sức của bà Tam, đến nay nòng cốt của CLB ca trù Thượng Mỗ đều là người trẻ, có em chỉ 10-12 tuổi, điều mà chỉ ít năm trước, khó ai hình dung được.
Trong số những người trẻ ấy, có hai em Nguyễn Thị Thúy, Nguyễn Thị Lụa đã bộc lộ tài năng, có thể tiếp bước các thế hệ đi trước, gìn giữ và phát huy giá trị di sản ca trù trên mảnh đất được coi là cái nôi của ca trù cổ này. Danh hiệu Nghệ nhân nhân dân Nhà nước trao tặng, chính là sự tưởng thưởng xứng đáng cho tài năng và những cống hiến không mệt mỏi của bà.
Còn theo bà Phạm Thị Lan Anh - Trưởng phòng Quản lý Di sản (Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội), tại Liên hoan ca trù lần thứ III vừa qua, CLB ca trù Thượng Mỗ đã có sự tiến bộ rất nhiều, đặc biệt là một số ca nương trẻ, họ “được cả thanh và sắc”.
Bà Lan Anh cho biết thêm, năm 2009, nghệ thuật ca trù đã được UNESCO đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp. Sau 12 năm, ca trù đã có sự trở lại mạnh mẽ, nhờ sự chung tay của cả cộng đồng. Nghệ thuật trình diễn ca trù đã có những khởi sắc hơn, thể hiện qua mức độ thực hành di sản được duy trì thường xuyên, sự mở rộng về số lượng người tham gia và số lượng các CLB. Hiện nay, Hà Nội đã có gần 20 nhóm, CLB ca trù sinh hoạt, biểu diễn đều đặn, lưu giữ được trên 30 thể cách, điệu múa cổ và phát triển thêm hàng chục làn điệu mới; hơn 50 người có khả năng truyền dạy cùng hàng trăm người theo học.
“Việc CLB ca trù Thượng Mỗ cùng với các nhóm, câu lạc bộ ca trù trên địa bàn đang hoạt động tích cực, cho thấy ca trù Hà Nội đã đạt được những kết quả đáng mừng. Chúng tôi tự tin di sản ca trù sẽ được bảo tồn vững chắc trong thời gian tới, từ đó góp phần từng bước đưa ca trù từ danh sách “Di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp” sang danh sách “Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại”, bà Lan Anh chia sẻ.
Thế Vũ
Thích
(CLO) 5 bộ phim Việt Nam sẽ được chọn chiếu trong đợt phim kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam và mừng Xuân Ất Tỵ, từ ngày 3 đến 16/2/2025.
(CLO) Chiều 15/1, Cơ quan Ủy ban Kiểm tra (UBKT) Trung ương tổ chức Hội nghị về công bố quyết định về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức, bộ máy. Đồng chí Trần Cẩm Tú, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư, Chủ nhiệm UBKT Trung ương, Thủ trưởng Cơ quan dự và chủ trì Hội nghị.
(CLO) Chiều 15/1, tại trụ sở Uỷ ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (Bộ Ngoại Giao, Hà Nội) đã diễn ra sự kiện gặp mặt truyền thống giới thiệu về Cuộc thi “Tết Việt Nam trong tôi”. Sự kiện được tổ chức với mục đích bảo tồn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam trong cộng đồng người Việt tại Châu Âu.
(CLO) Ngày 15/1, tại Hà Nội, Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức Hội nghị triển khai công tác văn học năm 2025, trao Giải thưởng Văn học Hội Nhà văn Việt Nam năm 2024 và Lễ kết nạp hội viên mới. Đáng chú ý, nhà văn Y Ban được vinh danh với Giải Đặc biệt cho tập truyện ngắn "Trên đỉnh giời".
(CLO) Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thảo luận, bỏ phiếu kín thông qua và ban hành Nghị quyết số 1364/NQ-UBTVQH15 về việc cho thôi làm nhiệm vụ đại biểu Quốc hội khóa XV đối với ông Dương Văn An thuộc Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Phúc.
(CLO) Chiều 15/1, nhân dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, Hội Nhà báo Việt Nam phối hợp với Hội Nhà báo tỉnh Quảng Bình và các cơ quan đơn vị trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, các nhà tài trợ, các cơ quan báo chí tổ chức chương trình "Tết sum vầy, sẻ chia yêu thương” tại xã Kim Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình.
(CLO) Chiều 15/01/2025, Công an tỉnh Thanh Hóa tổ chức Lễ công bố Quyết định của Bộ trưởng Bộ Công an về công tác cán bộ. Theo đó, Bộ trưởng Bộ Công an đã ký Quyết định bổ nhiệm Thượng tá Trịnh Văn Giang, Trưởng Phòng Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội giữ chức vụ Phó Giám đốc Công an tỉnh Thanh Hóa.
(CLO) Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Thống đốc Ngân hàng nhà nước Việt Nam chỉ đạo rà soát kỹ lưỡng, thanh tra các tổ chức tín dụng cho vay có tài sản bảo đảm là bất động sản cần được định giá khách quan, hợp lý, tuân thủ quy định và tập trung quản lý rủi ro tín dụng. Đặc biệt không được tiếp tay cho hành vi thao túng giá, tạo mặt bằng giá mới "ảo", làm mất ổn định và "méo mó" thị trường.
(CLO) Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn, ngày 16/1, không khí lạnh tiếp tục ảnh hưởng đến phía Tây Bắc Bộ và Trung Trung Bộ, khu vực Bắc Bộ và Thanh Hóa đến Huế trời tiếp tục rét, vùng núi Bắc Bộ trời rét đậm, rét hại. Nhiệt độ thấp nhất ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ phổ biến từ 9-12 độ, khu vực Quảng Bình đến Huế phổ biến 14-17 độ.
(CLO) Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình đề nghị các đồng chí thành viên Ban Chỉ đạo cải cách hành chính của Chính phủ triển khai thực hiện ngay các nhiệm vụ, giải pháp đẩy mạnh cải cách hành chính, nhất là cải cách thủ tục hành chính gắn với chuyển đổi số, cung cấp dịch vụ công trực tuyến, góp phần đắc lực thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ chính trị, kinh tế xã hội năm 2025.
(CLO) Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đang xây dựng hồ sơ về khối tài liệu thời kỳ thuộc Pháp để trình UNESCO ghi danh là Di sản tư liệu thế giới.
(CLO) Chiều 15/1, HĐND tỉnh Thái Bình tổ chức kỳ họp để giải quyết công việc phát sinh đột xuất đã thực hiện quy trình bầu bổ sung chức danh Chủ tịch UBND tỉnh khóa XVII, nhiệm kỳ 2021 - 2026 và thực hiện một số nội dung công tác cán bộ.
(CLO) Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Công an thành phố Đà Nẵng vừa phối hợp Công an quận Liên Chiểu bắt đối tượng Trần Quang Lương (23 tuổi), trú xã Vạn Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình về hành vi “Cưỡng đoạt tài sản”.
(CLO) Do ghen tuông, Thiệp đã giết chị Th. bằng cách dùng 02 đoạn dây buộc giày siết cổ làm chị Thư chết do ngạt cơ học.
(CLO) Trong Báo cáo Tin tức Kỹ thuật số 2025, Viện nghiên cứu Báo chí Reuters đã có cuộc khảo sát với 326 nhà lãnh đạo truyền thông đến từ 51 quốc gia và vùng lãnh thổ. Dưới đây là những quan điểm chính của họ về triển vọng ngành báo chí trong năm tới.
(CLO) Dự trữ quốc tế Nga giảm 1,8 tỷ USD, còn 609,5 tỷ USD vào ngày 3/1/2025, phản ánh thách thức từ các lệnh trừng phạt phương Tây.
(CLO) 5 bộ phim Việt Nam sẽ được chọn chiếu trong đợt phim kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam và mừng Xuân Ất Tỵ, từ ngày 3 đến 16/2/2025.
(CLO) Chiều 15/1, tại trụ sở Uỷ ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (Bộ Ngoại Giao, Hà Nội) đã diễn ra sự kiện gặp mặt truyền thống giới thiệu về Cuộc thi “Tết Việt Nam trong tôi”. Sự kiện được tổ chức với mục đích bảo tồn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam trong cộng đồng người Việt tại Châu Âu.
(CLO) Ngày 15/1, tại Hà Nội, Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức Hội nghị triển khai công tác văn học năm 2025, trao Giải thưởng Văn học Hội Nhà văn Việt Nam năm 2024 và Lễ kết nạp hội viên mới. Đáng chú ý, nhà văn Y Ban được vinh danh với Giải Đặc biệt cho tập truyện ngắn "Trên đỉnh giời".
(CLO) Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đang xây dựng hồ sơ về khối tài liệu thời kỳ thuộc Pháp để trình UNESCO ghi danh là Di sản tư liệu thế giới.
Với sự bùng nổ mạnh mẽ cả về lượng khách lẫn tốc độ phát triển nhanh chóng vượt kỳ vọng của hệ thống cơ sở hạ tầng, Phú Quốc được lựa chọn làm điểm tổ chức Diễn đàn Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) năm 2027.
(CLO) Để tạo không khí vui tươi, phấn khởi cho nhân dân trên địa bàn tỉnh nhân dịp đón tết cổ truyền của dân tộc, đêm Giao thừa tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, tỉnh Thái Bình tổ chức 11 điểm bắn pháo hoa.
(CLO) Ngày 15/1, UBND TP. Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình tổ chức khai mạc Hội chợ Hoa Xuân Ất Tỵ. Đây là lần thứ 10 Hội chợ được tổ chức và là năm đầu tiên Hội chợ Hoa Xuân được thành phố Hoa Lư tổ chức sau khi thành lập thành phố.
(CLO) Chỉ còn khoảng 6.000 vé đường sắt từ TP.HCM đi các thành phố du lịch như Nha Trang, Phan Thiết. Các chặng đườn dài gần như hết sạch chỗ ngồi.
(CLO) Theo kế hoạch, Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam sẽ mở cửa miễn phí đến hết tháng 12/2024. Tuy nhiên đến nay, bảo tàng vẫn chưa chính thức bán vé.
(CLO) Ban tổ chức cho biết, Lễ hội kỷ niệm 236 năm chiến thắng Ngọc Hồi - Đống Đa sẽ diễn ra trong 3 ngày (từ 2 đến 4/2, tức mùng 5 đến 7 tháng Giêng năm Ất Tỵ), với nhiều tiết mục nghệ thuật đặc sắc.
