UBND TP.HCM có báo cáo số 1188 ngày 20/4 gửi Bộ Kế hoạch và đầu tư về điều chỉnh thời gian thực hiện dự án metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên đến quý 4/2023, chậm thêm 2 năm so với kế hoạch là quý 4/2022.

Lý giải về việc phải điều chỉnh thời gian, UBND TP.HCM nêu lên 4 nguyên nhân chính khiến tuyến đường sắt đô thị đầu tiên của TP.HCM phải dời hạn hoàn thành.

Nguyên nhân đầu tiên là ảnh hưởng từ dịch Covid-19, đặc biệt là đợt dịch thứ 4 bùng phát tại TP.HCM. Vì dịch phức tạp phải giãn cách xã hội, công nhân không thể di chuyển đến công trường, nhiều người rời dự án về quê dù chủ đầu tư đã triển khai các biện pháp “3 tại chỗ” và “2 điểm đến - 1 cung đường” nên lực lượng thi công sụt giảm liên tục.

Do đặc thù một số công tác thiết kế, kỹ thuật của dự án phải do chuyên gia nước ngoài của Tổng thầu thực hiện nhằm đảm bảo chất lượng. Tuy nhiên vì Covid-19 nên các chuyên gia không thể đến Việt Nam làm việc, ảnh hưởng đến toàn bộ tiến độ dự án.

Thiết bị, nguyên vật liệu cung cấp cho dự án cũng thiếu hụt vì việc xin phép di chuyển trong thời gian dịch rất khó khăn. Những thiết bị phải nhập khẩu cũng không đủ vì nhiều nước bùng phát dịch, không thể sản xuất và nhập khẩu về Việt Nam.

Đặc biệt tiến độ gói thầu số 3, nhà thầu không đủ nhân công, chuyên gia nước ngoài để lắp đặt thiết bị cơ điện và thiết bị phục vụ chạy tàu. Từ đó, nhà thầu các gói thầu số 1a, 2 và 3 nhận định không thể đảm bảo tiến độ hoàn thành dự án vào quý 4/2021 và bảo lưu các quyền được đề nghị gia hạn thời gian thi công theo hợp đồng đã ký.

Nguyên nhân thứ 2, việc chậm ký kết Phụ lục hợp đồng số 19 của Hợp đồng tư vấn chung cũng ảnh hưởng không nhỏ đến tiến độ metro số 1. Theo lãnh đạo TP.HCM, quá trình rà soát chuẩn hóa pháp lý trong công tác lập, thẩm định nhiệm vụ và dự toán của Phụ lục hợp đồng số 19 kéo dài do các thay đổi quy định pháp luật.

Việc này dẫn đến không thể ký kết Phụ lục hợp đồng số 19 nên không có pháp lý thanh toán cho đơn vị Tư vấn từ tháng 4/2017 đến nay. Do vậy, Liên danh Tư vấn NJPT đã tạm ngưng cung cấp một số dịch vụ Tư vấn chung từ giữa năm 2021, trong đó có các công việc quan trọng như xác nhận khối lượng hoàn thành tại công trường của Tư vấn, xem xét thông qua các thiết kế bản vẽ thi công.

Trong 3 tháng Liên danh NJPT ngưng hợp đồng tư vấn đã gây ách tắc lớn đến tiến độ dự án do ảnh hưởng đồng thời đến việc triển khai thi công của toàn bộ các gói thầu 1a, 1b, 2, 3, đấu thầu gói thầu 4 và đào tạo lái tàu.

Đến tháng 9/2021, quá trình làm việc, Ban quản lý đường sắt đô thị TP.HCM (MAUR) đã thảo luận, động viên Công ty Nippon Koei Nhật Bản (Công ty đứng đầu Liên danh NJPT) để Liên danh này khôi phục lại một số dịch vụ tư vấn quan trọng, tránh làm trễ tiến độ metro số 1 hơn nữa. Hiện nay, UBND TP.HCM đã phê duyệt dự toán phụ lục hợp đồng số 19 trị giá khoảng 1.670 tỉ đồng và MAUR đang thương thảo để ký với liên danh NJPT.

Nguyên nhân thứ 3 là do hiện nay đang thiếu các quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật và thủ tục liên quan đến đánh giá chứng nhận an toàn hệ thống.

UBND TP.HCM lý giải, công nghệ áp dụng trong lĩnh vực đường sắt đô thị nói chung và dự án metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên nói riêng là hoàn toàn mới ở Việt Nam. Gần như phần lớn các tiêu chuẩn đã và đang áp dụng cho metro số 1  (gần 3.000 tiêu chuẩn) đều là của nước ngoài.

Do vậy, việc xác định được tiêu chuẩn tương đương hoặc đánh giá sự phù hợp các tiêu chuẩn này mất rất nhiều thời gian. Bên cạnh đó, trong thời gian thực hiện dự án cũng có nhiều thay đổi về quy định pháp luật.

Lãnh đạo TP.HCM đánh giá, việc thay đổi quy định pháp luật và hướng dẫn từ cơ quan có thẩm quyền dẫn đến phải rà soát, xử lý chuyển tiếp và có thể phải hiệu chỉnh hồ sơ nhiệm vụ, dự toán cho phù hợp quy định hiện hành. Đồng thời, thẩm quyền thẩm định, phê duyệt dự án cũng có thay đổi trong quá trình thực hiện dự án. Điều này cần nhiều thời gian để hoàn thiện hồ sơ, thẩm định phê duyệt nên ảnh hưởng một phần đến tiến độ.

Nguyên nhân cuối cùng, dự án metro số 1 là một trong những dự án đường sắt đô thị đầu tiên triển khai ở Việt Nam thực hiện theo các quy định hợp đồng nước ngoài và trải qua nhiều giai đoạn điều chỉnh các quy định pháp luật Việt Nam. Khi triển khai thực hiện, MAUR cần phải thận trọng trong quá trình xử lý, lấy ý kiến các cơ quan quản lý chuyên ngành và cơ quan thẩm quyền để có giải pháp xử lý từng vấn đề một cách phù hợp với.

Điều này không tránh khỏi dẫn đến chậm trễ trong quá trình thẩm định, phê duyệt các hồ sơ, quy trình làm cơ sở để nhà thầu triển khai các bước tiếp theo.

Với những nguyên nhân đã nêu, UBND TP.HCM kiến nghị Bộ Kế hoạch – Đầu tư trình Chính phủ chấp thuận cho thành phố tiến hành thủ tục và phê duyệt điều chỉnh thời gian hoàn thành thi công tuyến metro số 1 vào quý 4/2023.

Trên cơ sở ý kiến chấp thuận chủ trương của Thủ tướng, UBND TP.HCM sẽ chỉ đạo chủ đầu tư hoàn thiện hồ sơ trình hội đồng thẩm định điều chỉnh dự án do TP thành lập để tiến hành thẩm định, trình phê duyệt điều chỉnh thời gian thực hiện dự án.