Dự án Luật Điện ảnh (sửa đổi) được xây dựng với bố cục gồm 8 chương với 50 điều. Luật này quy định về hoạt động điện ảnh; quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động điện ảnh; quản lý nhà nước về điện ảnh. 

Đối tượng áp dụng là: Cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam tham gia hoạt động điện ảnh tại Việt Nam và ở nước ngoài. Tổ chức, cá nhân nước ngoài tham gia hoạt động điện ảnh tại Việt Nam. Cơ quan quản lý nhà nước về điện ảnh; cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động điện ảnh.

Trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Điện ảnh (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh đã nêu rõ các nội dung liên quan đến chính sách của Nhà nước về phát triển điện ảnh, công nghiệp điện ảnh (Điều 5).

Theo đó, đáng chú ý, có ý kiến đại biểu đề nghị cân nhắc quy định về nhà nước đầu tư xây dựng trường quay hiện đại. Ông Nguyễn Đắc Vinh cho biết, tại Báo cáo số 216/BC-UBTVQH15 ngày 12/5/2022 gửi Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã giải trình cụ thể về lý do, sự cần thiết của việc xây dựng trường quay.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, nội dung này được quy định tại dự thảo Luật theo hướng trong từng trường hợp cụ thể Nhà nước có thể đầu tư, hoặc hỗ trợ, đồng thời khuyến khích xã hội hóa xây dựng trường quay nhằm thúc đẩy phát triển công nghiệp điện ảnh; chỉnh lý gộp điểm i vào điểm h khoản 2 Điều 5 dự thảo Luật và quy định như sau: “Xây dựng, sửa chữa cơ sở vật chất - kỹ thuật, trường quay phục vụ sản xuất, phát hành, phổ biến, lưu chiểu phim và lưu trữ phim”.

Có ý kiến đề nghị quy định một chương riêng về hợp tác quốc tế. Có ý kiến đề nghị bổ sung vào Điều 5 nội dung nhà nước khuyến khích tổ chức, cá nhân hợp tác quốc tế để phát triển công nghiệp điện ảnh.

Đối với các ý kiến này, theo ông Nguyễn Đắc Vinh, Dự thảo Luật được thiết kế theo hướng quy định về hợp tác quốc tế trong các chương, điều, khoản về hoạt động điện ảnh gắn với từng vấn đề cụ thể để dễ tra cứu, vận dụng trong quá trình triển khai Luật. Trên thực tế, các hoạt động sản xuất, phát hành, phổ biến, lưu chiểu, lưu trữ phim và quảng bá, xúc tiến phát triển điện ảnh đều có hợp tác quốc tế. Tiếp thu một phần ý kiến của đại biểu, dự thảo Luật được chỉnh lý, bổ sung nội dung hợp tác quốc tế vào khoản 4 Điều 5.

Về phổ biến phim trên không gian mạng (Điều 21), theo ông Nguyễn Đắc Vinh cho biết, vấn đề này còn có 2 nhóm ý kiến.

Nhóm ý kiến thứ 1: Đa số ý kiến đại biểu Quốc hội và các cơ quan, tổ chức đề nghị kết hợp biện pháp “tiền kiểm” với “hậu kiểm”. Theo đó, các biện pháp “tiền kiểm” bao gồm: Quy định cụ thể, chặt chẽ hơn về đối tượng được phép phổ biến phim trên không gian mạng; quy định về tiêu chí phân loại phim, kiểm soát việc thực hiện tự phân loại phim, yêu cầu cơ sở điện ảnh phổ biến phim trên không gian mạng phải thông báo cho cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền về danh sách phim, mức phân loại phim trước khi phổ biến.

Biện pháp “hậu kiểm” bao gồm các quy định về trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, các tổ chức, cá nhân có liên quan, việc ứng dụng công nghệ, trí tuệ nhân tạo, các giải pháp kỹ thuật để kịp thời phát hiện, ngăn chặn và gỡ bỏ phim vi phạm, xử lý nghiêm minh các tổ chức, cá nhân vi phạm.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục nêu rõ: Phương thức kiểm soát này có ưu điểm là bảo đảm cơ chế kiểm soát linh hoạt việc phổ biến phim trên không gian mạng; vừa đề cao tính chủ động và trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan, đặc biệt là các cơ sở điện ảnh phổ biến phim trên không gian mạng, vừa gắn trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước trong ứng dụng hiệu quả thành tựu khoa học công nghệ vào kiểm soát, ngăn chặn phim vi phạm; phù hợp với điều kiện nhân lực, tài chính, phương tiện kỹ thuật thực tế ở nước ta và xu thế quản lý trên thế giới.

Về hạn chế, thực hiện theo phương án này có thể không kiểm soát tuyệt đối, phát hiện kịp thời tất cả vi phạm từ đầu mà phải tăng cường, thường xuyên rà soát, sử dụng công nghệ để “hậu kiểm” nhằm kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các vi phạm như đã nêu trên.

Nhóm ý kiến thứ 2: Một số cơ quan và đại biểu Quốc hội đề nghị thực hiện biện pháp “tiền kiểm” đối với phim phổ biến trên không gian mạng, theo đó, tất cả phim trước khi phổ biến trên không gian mạng phải được cơ quan có thẩm quyền cấp phép.

Ưu điểm của phương án này là kiểm soát chặt chẽ từ đầu toàn bộ nội dung phim trước khi phổ biến, giảm thiểu các bộ phim có nội dung không phù hợp trên không gian mạng.

Hạn chế của phương án này là điều kiện hiện nay về nhân lực và kỹ thuật chưa cho phép thực hiện kiểm soát tất cả phim trước khi phổ biến; số lượng phim phổ biến trên không gian mạng được dự báo rất lớn, đặt ra yêu cầu rất cao về bộ máy, nhân lực, kỹ thuật để thực hiện.

Theo ông Nguyễn Đắc Vinh, sau phiên thảo luận tại Hội trường ngày 25/5/2022, cơ quan thẩm tra và cơ quan soạn thảo đã phối hợp tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chính phủ cho rằng loại ý kiến thứ 1 (tiền kiểm kết hợp với hậu kiểm) là phù hợp. Căn cứ đề xuất của Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo bổ sung, chỉnh lý và quy định các biện pháp quản lý bảo đảm tính khả thi, phù hợp với tình hình, điều kiện Việt Nam hiện nay và xu thế chung của thế giới, bảo đảm việc kiểm soát chặt chẽ nội dung phim, xử lý kịp thời, nghiêm minh các vi phạm như dự thảo Luật.

Cũng theo ông Nguyễn Đắc Vinh, có ý kiến băn khoăn quy định của dự thảo Luật có đảm bảo được sự bình đẳng giữa các doanh nghiệp phố biến phim trong nước và doanh nghiệp phổ biến phim nước ngoài.

Về ý kiến này, thì Dự thảo Luật Điện ảnh (sửa đổi) được xây dựng trên cơ sở đảm bảo sự bình đẳng giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nước ngoài trong kinh doanh theo từng hình thức phổ biến phim.

Cụ thể: Khi phổ biến phim trong hệ thống rạp chiếu phim và địa điểm chiếu phim công cộng, doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nước ngoài đều phải xin cấp Giấy phép phân loại phim; Khi phổ biến phim trên hệ thống truyền hình đều phải có Quyết định phát sóng của cơ quan báo chí có giấy phép hoạt động truyền hình; Trước khi phổ biến phim trên không gian mạng đều phải có trách nhiệm phân loại phim theo độ tuổi người xem, hiển thị cảnh báo và tuân thủ các quy định của Luật Điện ảnh (sửa đổi); Thống nhất một tiêu chí phân loại phim áp dụng chung cho các hình thức phổ biến phim.