Sống 20 năm ở Bắc Kinh vẫn là nông dân chính hiệu

Luồn chiếc xe ba bánh của mình qua những con hẻm chật hẹp của trung tâm thành phố Bắc Kinh vào một buổi sáng tháng 10 lạnh giá, Zhang Suning có chút rùng mình. Chiếc áo khoác sờn rách mà ông mặc để chống lại cái lạnh mùa thu đông khi người lao động nhập cư 54 tuổi này bắt đầu công việc thu gom bìa cứng, chai lọ và các phế liệu khác từ các hộ gia đình hàng ngày.

Điểm dừng tiếp theo là các công ty tái chế rác - nơi ông sẽ bán những món đồ đó để kiếm khoảng 3.000 nhân dân tệ (470 USD) một tháng.

Ông Zhang đến Bắc Kinh từ tỉnh An Huy ở phía đông nam của đất nước từ hơn hai thập kỷ trước. Kể từ đó, nền kinh tế Trung Quốc đã tăng trưởng hơn 10 lần về GDP. Nhưng đối với Zhang, cuộc sống không trở nên dễ dàng hơn.

"Thu nhập của tôi tăng gấp đôi, nhưng chi phí sinh hoạt còn tăng nhanh hơn", Zhang, người đang sống với vợ mình, cũng là một người thu gom rác và một người con trai thất nghiệp, cho biết.

Ngôi nhà là một căn hộ rộng 6 m2 với giá thuê hàng tháng là 1.500 nhân dân tệ (235 USD).

Con trai của ông đã học xong trung học ở An Huy và đến Bắc Kinh ở với cha mẹ. Nhưng anh ấy đã không thể tìm được việc làm.

Zhang nói rằng ông không được bảo vệ bởi bất kỳ bảo hiểm y tế hoặc hệ thống hưu trí, bởi vì ông không được công nhận là một cư dân địa phương dưới sự đăng ký hộ khẩu.

Hệ thống hộ khẩu của Trung Quốc dựa trên nơi sinh của cha mẹ một người. Điều này có nghĩa là nếu không có nơi cư trú chính thức ở đô thị, nhiều lao động nhập cư không được tiếp cận với các phúc lợi xã hội hoặc các dịch vụ của chính phủ, từ lương hưu đến giáo dục công.

Trung Quốc có kế hoạch nới lỏng các giới hạn cư trú ở hầu hết các khu vực thành thị và khởi động hệ thống thay thế hệ thống hộ khẩu, theo dự thảo kế hoạch 5 năm lần thứ 14 của Chính phủ được công bố vào tháng 3.

Mặc dù đã sống ở Bắc Kinh 20 năm, Zhang vẫn là một cư dân nông thôn và được đưa vào hệ thống lương hưu nông thôn được đưa ra vào năm 2008.

Theo hệ thống này, những người nông dân đóng góp hàng năm ít nhất 100 nhân dân tệ có thể nhận được số tiền tối thiểu hàng tháng là 55 nhân dân tệ khi họ đến tuổi 60. Trong khi đó, những người nghỉ hưu ở thành thị nhận được trung bình 2.362 nhân dân tệ tiền lương hưu hàng tháng trên toàn quốc vào năm 2016, theo dữ liệu chính thức.

“Lương hưu ở nông thôn là phúc lợi duy nhất mà tôi có. Tôi không bao giờ đến bệnh viện ở Bắc Kinh vì chi phí y tế quá cao. Tôi hy vọng con trai tôi sẽ may mắn hơn nếu một ngày nào đó nó có thể trở thành cư dân Bắc Kinh”, ông Zhang nói.

Mức sống tăng, chênh lệch giàu nghèo càng tăng

Sau nhiều thập kỷ phát triển kinh tế nhanh chóng, Trung Quốc đã vượt qua Nhật Bản để trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và vượt qua Mỹ về số lượng tỷ phú cao nhất thế giới. Tuy nhiên, một bộ phận lớn người dân, những người như Zhang và gia đình ông, vẫn chưa được hưởng thành quả này của tăng trưởng kinh tế.

Theo một kịch bản như vậy, Chủ tịch Tập Cận Bình đã tuyên bố bây giờ là thời điểm để thúc đẩy mục tiêu “ thịnh vượng chung ” - với mọi công dân đều chia sẻ cơ hội trở nên giàu có.

Năm 1953, Chủ tịch Mao Trạch Đông thông qua nghị quyết phát triển các hợp tác xã sản xuất nông thôn với mục đích đạt được “thịnh vượng chung” ở nông thôn. Lãnh đạo tối cao Đặng Tiểu Bình sau này cũng đi theo khái niệm này, nhưng cho phép một số người sẽ giàu lên trước.

Ông Tập cho biết, sự bất bình đẳng đã dẫn đến “sự sụp đổ của tầng lớp trung lưu, chia rẽ xã hội, phân cực chính trị và chủ nghĩa dân túy lan rộng” ở một số quốc gia.

“Sự thịnh vượng chung của chúng ta đề cập đến sự sung túc về vật chất và văn hóa được chia sẻ cho tất cả mọi người, thay vì một số ít. Sự thịnh vượng chung liên quan đến hạnh phúc của mọi người. Đó là cơ sở của quy tắc lâu dài của chúng ta”, ông Tập nói.

Ông Tập Cận Bình được cho là đang chuẩn bị cho nhiệm kỳ thứ ba có thể là tại đại hội đảng lần thứ 20 vào năm tới. Ông đã hứa sẽ thu hẹp khoảng cách thu nhập và đưa nông dân và các gia đình lao động trở thành tầng lớp trung lưu, xây dựng trên cơ sở được gọi là chiến thắng trong việc đưa hàng trăm triệu người thoát khỏi cảnh nghèo cùng cực trong bối cảnh cạnh tranh với phương Tây ngày càng sâu sắc.

Mức sống của Trung Quốc đã tăng lên rõ rệt trong 4 thập kỷ kể từ khi nền kinh tế mở cửa, nhưng chênh lệch giàu nghèo cũng ngày càng mở rộng, cản trở nỗ lực của Bắc Kinh trong việc chuyển hướng khỏi mô hình đầu tư cao, nợ nhiều và tập trung vào tiêu dùng hộ gia đình để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Nhà kinh tế Larry Hu của Macquarie Capital cho biết: “Đối với các nhà hoạch định chính sách, vấn đề bất bình đẳng đã trở nên quá lớn để có thể bỏ qua. Họ dường như tin rằng tình trạng bất bình đẳng gia tăng không chỉ làm gia tăng sự tức giận của công chúng mà còn cản trở tăng trưởng kinh tế”.

Trung Quốc có 600 triệu người sống với thu nhập hàng tháng từ 1.000 nhân dân tệ trở xuống, Thủ tướng Lý Khắc Cường cho biết vào năm ngoái. Điều đó có nghĩa là hơn 40% trong số 1,4 tỷ dân của quốc gia này sống với mức dưới 5 USD mỗi ngày.

Đại dịch Covid-19 chỉ làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng. Người lao động có thu nhập thấp phải gánh chịu gánh nặng của sự lệch lạc thị trường lao động khi nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ sụp đổ. Trong khi đó, các trung tâm thương mại cao cấp đã chứng kiến doanh số tăng 25 đến 35% trong năm ngoái so với năm 2019, dữ liệu chính thức cho thấy, vì người giàu Trung Quốc có nguồn thu nhập rộng rãi và ổn định hơn.

Wang Xiaolu, Phó giám đốc Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia ở Bắc Kinh, cho rằng để đạt được sự thịnh vượng chung, chính phủ phải cải thiện các dịch vụ công và hệ thống an sinh xã hội để cung cấp cho mọi người dân một mạng lưới an toàn cơ bản.

“Một nửa trong số 400 triệu lao động thành thị của Trung Quốc là lao động nhập cư. Phần lớn họ bị loại khỏi hệ thống an sinh xã hội đô thị. Họ không nhận được các dịch vụ công. Wang cho biết tại một diễn đàn ở Bắc Kinh tuần trước, chưa đến 30% trong số họ được chi trả bởi chương trình lương hưu công.

“Khi về già, họ không thể làm việc để sống. Họ phải về quê ở quê. Thật không công bằng. Đầu tư tài sản cố định của các doanh nghiệp nhà nước và chính phủ đã chiếm 25% GDP của Trung Quốc trong những năm gần đây. Nếu chúng ta cắt giảm các dự án không cần thiết và đầu tư 10% vào cải thiện hệ thống an sinh xã hội, cuộc sống của những người có thu nhập thấp sẽ tốt hơn ”, ông Wang nói.

Sơn Tùng (Theo SCMP)