Tháp cổ Vĩnh Hưng thuộc địa phận ấp Trung Hưng 1B, xã Vĩnh Hưng A, huyện Vĩnh Lợi, tỉnh Bạc Liêu. Năm 1992, tháp được Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng là di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.

Tháp cổ Vĩnh Hưng cách trung tâm thành phố Bạc Liêu khoảng 20km, có cung đường di chuyển khá thuận lợi, vì vậy du khách có thể tới tham quan và đi về trong ngày. Để đến nơi đây, du khách có thể đi thẳng đường quốc lộ 1A, hướng từ Bạc Liêu tới Cà Mau khoảng chừng 5km, sau đó đi về phía cầu Sập, rồi di chuyển dọc theo lối chợ Vĩnh Hưng là đến tháp.

Tháp cổ này được những chuyên gia khảo cổ nghiên cứu và tìm hiểu ngay từ khi mới phát hiện ra. Nơi đây chính là kiến trúc tháp thuộc nền văn hóa Óc Eo duy nhất còn sót lại ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Kết quả của công tác khai quật tại tháp cổ Vĩnh Hưng cũng thu được rất nhiều hiện vật quan trọng như tượng đá, đồ sinh hoạt bằng đồng, đồ gốm hay đá quý... Tất cả đều cho thấy, tháp cổ này đã tồn tại trong một giai đoạn lịch sử khá dài, khoảng từ thế kỷ IV đến thế kỷ XIII sau công nguyên.

Tháp được xây dựng trên một khu đất có diện tích khá lớn, khoảng 100m2, chiều cao tháp cổ cao hơn mặt ruộng xung quanh khoảng 50m. Tháp cao khoảng 8,2m (tính từ nền tháp). Phần tường chân tháp dày khoảng 1,8 m, càng lên cao tường càng mỏng dần, phần mái tường được thiết kế dốc dần lên phía đỉnh tháp tạo thành hình vòm cuốn. Phần cửa tháp quay về hướng tây nam, khác với tháp cổ Bình Thạnh Tây Ninh và các tháp cổ khác của người Chăm ở miền trung, các tháp này thường có phần cửa chính quay về hướng đông.

Vì tháp cổ Vĩnh Hưng đã tồn tại hàng nghìn năm tuổi, trải qua biết bao nắng mưa và thăng trầm của lịch sử nên phía bên ngoài tháp đã bị rong rêu vây kín và bong tróc khá nhiều. Trong quá trình khảo sát, các nhà khảo cổ học đã nhận thấy phần chân tháp được xây bằng gạch đỏ, từ độ cao 4,15m trở lên, những người thợ xây dựng đã lót thêm một lớp gạch màu trắng xám có kích thước lớn hơn, và trọng lượng nhẹ hơn gạch đỏ ở phía dưới. 

Các vật liệu chính xây nên tháp Vĩnh Hưng chủ yếu là gạch, ngói và đá, đặc biệt là các loại gạch hình chữ nhật. Người Khmer cổ đã kết hợp những vật liệu vô cùng khéo léo trong quá trình xây dựng, tạo nên kiến trúc tháp vừa đẹp, vừa chắc chắn. Gạch nung của tháp gắn kết với nhau rất đều, không hề lộ kẽ hở. Những người thợ đã sử dụng một loại keo được làm bằng thực vật để kết dính các viên gạch với nhau mà không cần dùng đến các vật liệu xây dựng như xi măng hay vôi vữa như bây giờ.

Bạn Nguyễn Minh Đức, du khách đến từ TP. Hồ Chí Minh chia sẻ: “Mình là một người rất thích chụp ảnh và khám phá nên đã ghé thăm tháp cổ Vĩnh Hưng. Đến nơi đây, mình đã rất bất ngờ vì kiến trúc của tháp rất độc đáo, những viên gạch đỏ ở đây lên hình rất đẹp. Mình chụp ảnh vào buổi chiều muộn, khi mặt trời dần xuống núi, ánh nắng vàng nhạt hắt lên tháp khiến khung cảnh nơi đây càng thêm đẹp và tráng lệ.’’

Nhiều hiện vật còn sót lại trong tháp và những công trình gạch đá xung quanh cho thấy chúng có nguồn gốc liên quan đến Phật Giáo. Phía đỉnh tháp được xây thành hình vòm cuốn. Điều kỳ lạ được các nhà khảo cổ học phát hiện ra khi nghiên cứu địa chất tại khu vực này là toàn bộ phần thân tháp khá nặng, có tải trọng lớn nhưng lại được xây dựng trên một khu vực đất khá yếu. Những người thợ xưa đã khéo léo sử dụng phương pháp làm móng dàn trải trên một khu đất rộng để chống sụt lún. Điều này giúp tháp luôn được vững chãi qua thời gian, chỉ có một số hư hại không đáng kể.

Theo nhiều nghiên cứu khảo cổ được thực hiện quanh tháp Vĩnh Hưng thì năm 1911, ông Lunet de Lajonquiere - một học giả người Pháp, cũng chính là người tìm thấy và đặt cho tháp cái tên Trà Long. Vào năm 1917, ông Henri Parmentier - một nhà khảo cổ học khác đã tiếp tục tìm hiểu và công bố kết quả khảo cổ trên tập san của Trường Viễn Đông Bác Cổ Pháp với tên gọi là tháp Lục Hiền.

Mãi cho đến tháng 5 năm 1990, các nhà nghiên cứu thuộc Viện Khoa học xã hội Thành phố Hồ Chí Minh mới đến khảo sát và họ đã tìm thấy một số hiện vật độc đáo của nền văn hóa Óc Eo như  tượng đá sa thạch, bàn nghiền, đồ gốm,... Trong số này có tấm bia cổ được tìm thấy trong chùa Phước Bửu Tự nằm cạnh tháp, trên có khắc tiếng Phạn đã ghi rõ thời gian xây dựng tháp Vĩnh Hưng vào khoảng năm 814, tương ứng với năm 892 sau công nguyên, đặc biệt trên tấm bia còn khắc tên của nhà vua Yacovan-Man (thế kỷ thứ IX). 

Để làm rõ giá trị của một di tích cấp quốc gia, công tác tôn tạo, trùng tu di tích tháp Vĩnh Hưng đã được thực hiện trong những năm 2002 và 2011. Trung tâm Nghiên cứu khảo cổ Quốc gia đã phối hợp cùng Bảo tàng tỉnh Bạc Liêu tiến hành khai quật khu vực xung quanh tháp, từ đó đã phát hiện thêm một số di vật có giá trị như tượng Nữ thần, nhiều hiện vật gốm sử dụng trong sinh hoạt, đặc biệt là bộ tượng đồng được chạm khắc tinh xảo, xứng danh "bảo vật quốc gia".

Những người làm công tác tôn tạo tại đây cho biết, họ phải ra tận miền Đông tìm đất mang về nung thành những viên gạch để phục chế những chỗ di tích đã bị bào mòn, hư hỏng theo sự thay đổi của thời gian.

Chị Nguyễn Hồng Uyên, một du khách đến từ Tuyên Quang chia sẻ: "Khi đến thăm tháp cổ này, ngay từ khi mới bước vào, tôi nhận thấy rõ được sự bí ẩn, cổ kính, vững chắc và bền bỉ của nơi đây. Tôi đặc biệt ấn tượng với độ cao cũng như cấu trúc của tháp cổ Vĩnh Hưng".

Khi bước vào chính điện, du khách sẽ được chiêm ngưỡng tượng bàn tay thần linh, đầu tượng Phật được bằng đồng được điêu khắc hết sức tinh xảo. Đặc biệt, phần thân dưới của tượng nữ thần Brahma được tạc bằng đá xanh rất đẹp cùng nhiều vật thờ quý giá khác. Trong sân có bộ tượng đá Linga và Yoni tượng trưng cho âm và dương, trời và đất.

Nhìn từ phía xa, ngôi tháp cổ đứng sừng sững giữa đồng ruộng, khoác lên dáng vẻ rêu phong cổ kính, xen kẽ những viên gạch loang lổ, những dấu tích như chứng minh cho việc nó đã đứng tại đây cả nghìn năm. Tất cả đều toát lên vẻ siêu thực, cô tịnh, trang nghiêm của một công trình văn hóa tín ngưỡng độc đáo.

Vào ngày 15 tháng giêng âm lịch hàng năm, khu vực tháp cổ thường được người dân địa phương đến tổ chức cúng lễ rất lớn, thu hút nhiều khách du lịch đến tham quan.

Nếu có dịp đến các tỉnh miền tây nam bộ du lịch, ngoài việc khám phá những miệt vườn hoa quả hay thưởng thức những quán ăn ngon ở Bạc Liêu, du khách có thể ghé thăm tháp cổ Vĩnh Hưng để được chiêm ngưỡng vẻ đẹp huyền bí của nơi đây. Ngoài ra, du khách còn có thể thư giãn, tận hưởng bầu không khí trong lành đượm mùi hoa cỏ và ngắm nhìn đồng ruộng mênh mông. Chắc chắn hành trình tìm về với tháp cổ sẽ để mang lại cho du khách những trải nghiệm khó quên.