Vừa qua, Trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) đã tổ chức lễ trao bằng tốt nghiệp đại học chính quy năm 2022 cho gần 1.000 cử nhân, thạc sĩ và tiến sĩ.

Lần đầu tiên, trường này đã ra mắt bộ lễ phục mang dấu ấn và thương hiệu riêng.

Theo như hình ảnh được chia sẻ, PGS.TS Nguyễn Trúc Lê, Hiệu trưởng nhà trường đội mũ màu đỏ, tay cầm quyền trượng, khoác áo thụng, đeo vòng cổ, dẫn đầu các thầy cô giáo của nhà trường tiến vào hội trường.

Cạnh đó, các thành viên trong ban nghi lễ cũng mặc áo nhung đỏ pha đen, đội mũ màu đen đi ở phía sau.

Những hình ảnh tại buổi lễ được chia sẻ trên mạng xã hội đã gây ra nhiều tranh cãi. Hiện tại bài đăng về Lễ tốt nghiệp diễn ra ngày 29/7 trên trang web chính thức của nhà trường cũng đã được tạm ẩn.

Xung quanh hình ảnh màu mè này, nhiều ý kiến bình luận cho rằng, có phần lố lăng. “Trông buổi lễ này nhiều người sẽ liên tưởng đến một hoạt động tôn giáo hơn” – một ý kiến bình luận cho biết.

Thậm chí, nhiều người bình luận hình ảnh của Hiệu trưởng trong buổi lễ giống với giáo chủ hơn là thầy giáo.

Đây không phải là lần đầu một nghi thức hành lễ trong giáo dục bị cộng đồng phản đối mạnh mẽ như vậy. Trước đây, cũng có những vụ việc xuất phát từ ý tưởng tốt nhưng cuối cùng lại bị dư luận phản đối.

Đơn cử như Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội tổ chức “Lễ dâng hương cho học sinh giỏi Thủ đô đi thi học sinh giỏi quốc gia” tại Quốc Tử Giám - Hà Nội.

Liên quan đến nghi thức hành lễ, phóng viên Báo Nhà báo & Công luận đã trao đổi với PGS Lê Quý Đức, nguyên Phó Viện trưởng Viện Văn hóa và phát triển, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.

Theo thầy Lê Quý Đức, về phương diện văn hóa thì khái niệm, quan niệm, tư tưởng về “Lễ” với hành lễ hoàn toàn không giống nhau nhưng lại gắn bó với nhau.

“Quan điểm về “Lễ” chi phối việc hành lễ xét theo lý thuyết văn hóa” – PGS Lê Quý Đức cho biết.

Chữ “Lễ” được hiểu như cái gì "Trời ban", "Trời định" ra để hướng dẫn cho con người trong đời sống (quan điểm của Khổng Tử về "Lễ" như vậy, chữ “Lễ” ở Phương Đông cũng được hiểu là như vậy).

Ý nghĩa thông thường của chữ “Lễ” gần với phương diện đạo đức như biết ơn người khác, thành kính tổ tiên, thành kính người có công với nước, thành kính thần thánh…

Trong khi, hành lễ bao gồm nghi lễ, nghi thức để tôn vinh, thể hiện lòng thành kính, lòng biết ơn về tổ tiên, thần thánh, cha mẹ, ông bà, thầy giáo …những người có công, người bề trên. 

Lễ còn thể hiện vui mừng (Lễ tốt nghiệp, Lễ mít tinh, Lễ Quốc khánh..) với nghĩa báo cáo thành tích khi mình đã làm trọn với nghĩa vụ với người có công.

“Đối với những vấn đề tâm linh người ta phải có nghi lễ. Con người phải sáng tạo ra cách để thể hiện cái gì đó kính trọng với thần thánh” - vị chuyên gia này cho biết.

Cũng theo PGS Lê Quý Đức, với tất cả ý nghĩa đó khi vận dụng vào trong việc tổ chức nghi lễ cho học trò như học trò tốt nghiệp đại học, mừng công khi kết thúc năm học hoặc mừng công khi đi thi học sinh giỏi quốc gia hay quốc tế.

“Việc này trước hết biểu hiện vui mừng của cha mẹ, nhà trường và của chính học sinh – người đã thành đạt, đỗ đạt” – ông Lê Quý Đức phân tích.

Mặc dù các nghi thức này được diễn ra thường xuyên nhưng theo thầy Lê Quý Đức thực tế cho đến nay chưa có ai nghiên cứu đầy đủ về các nghi thức này.

“Đây có lẽ là cái thiếu trong đời sống của chúng ta hiện nay. Chúng ta cần phải nghiên cứu, tổng kết xem nên làm thế nào, thực hành lễ ấy ra sao để vừa trang trọng, vừa thể hiện lòng biết ơn, vừa biểu hiện niềm vui khi đã đạt được thành tích. Điều này còn khiếm khuyết, bản thân tôi cũng chưa nghĩ đến phải làm thế nào”- thầy Lê Quý Đức nhấn mạnh.

Cũng theo chuyên gia này, những cuộc lễ mừng học trò tốt nghiệp hay xin cho học trò đi thi cho đỗ đạt chưa biết làm thế nào cho đúng và hiện nay cũng chưa có tổng kết, đúc rút, nghiên cứu.

Tuy nhiên, theo PGS Lê Quý Đức thì cần phải suy nghĩ làm thế nào cho trang trọng, trân trọng thể hiện sự biểu cảm giữa người thực hành lễ với đối tượng mình kính lễ. Phải thể hiện làm sao có sự giao thức, giao hòa tâm linh.

“Nghi thức là điều rất cần, là cái chuyển tải cái tâm của người tham gia hành lễ với đối tượng được lễ. Nếu hành lễ để báo cáo thành quả tốt đẹp thì phải nghiêm minh, nhưng để tạ ơn thì phải tôn kính. Cách hành lễ theo tôi giữ hoàn toàn truyền thống cũng không được và nếu hoàn toàn đổi mới cũng không được” – thầy Lê Quý Đức nêu quan điểm.

Do đó, ông cho rằng, cơ quan chức năng cần có nghiên cứu, hướng dẫn để cộng đồng thực hiện làm sao việc thực hành lễ trang trọng, trang nghiêm.