Một thế kỷ trước, FED đã nhận thức tiềm năng đột phá của tiền số

Năm 1917, khi đó Fed vừa mới bắt đầu cho phép các ngân hàng chuyển tiền miễn phí bằng điện báo. Hơn một thế kỷ trôi qua, các ngân hàng trung ương đang vật lộn với một cuộc cách mạng công nghệ khác: sự nổi lên của hình thức thanh toán di động và việc quay lưng lại với tiền mặt.

Như vào đầu thế kỷ 20, khi các ngân hàng trung ương tạo ra các mạng lưới chuyển tiền điện báo, giờ đây họ đang nhận thấy rằng họ phải thiết kế các mạng thanh toán kỹ thuật số riêng để giữ quyền kiểm soát các hệ thống tiền tệ của họ.

Việc phát hành cái gọi là tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương (CBDC), vốn chỉ tồn tại dưới dạng điện tử trên chip máy tính, thay vì tiền xu hoặc hóa đơn, là ý tưởng được ưa chuộng.

Theo một khảo sát, khoảng 80% các ngân hàng trung ương đang thực hiện một số loại công việc liên quan đến CBDC, từ nghiên cứu đến thử nghiệm.

Mặc dù vẫn còn sớm, nhưng CBDC là một xu hướng có khả năng làm phát sinh những đề xuất hấp dẫn nhưng khó thành hiện thực về những khả năng mới cho chính sách tiền tệ.

Ban đầu, hầu hết các ngân hàng trung ương đều nghi ngờ về CBDCs, nhưng những tháng trở lại đây, quan điểm của họ đã trở nên tích cực hơn, theo một phân tích về các bài phát biểu của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS), một tổ chức của các ngân hàng trung ương.

Một phần là vì bây giờ họ đã quen thuộc hơn với khái niệm này. Trung Quốc đã đưa đồng nhân dân tệ kỹ thuật số vào sử dụng trên cơ sở thử nghiệm có giới hạn, và Thụy Điển cũng gần đạt được thành quả này với đồng e-krona.

Đại dịch đã làm tăng thêm sự cấp bách khi nhiều người mua sắm trực tuyến hoặc thanh toán bằng thẻ không qua tiếp xúc hoặc bằng điện thoại hơn là tiền mặt.

Có khả năng cao động lực chính để ban hành một CBDC là để phòng thủ. Sự sụp đổ dần dần của tiền mặt đặt ra hai rủi ro cơ bản. Đầu tiên, các hệ thống thanh toán trực tuyến có thể thất bại, bị mất điện hoặc bị hack.

Để bảo vệ tính toàn vẹn của tiền tệ, các ngân hàng trung ương hy vọng sẽ cung cấp các lựa chọn thay thế bảo đảm an toàn cho các sản phẩm kỹ thuật số.

Rủi ro thứ hai là các hệ thống khu vực tư nhân quá thành công, với càng nhiều người chuyển sang các nền tảng thanh toán được cung cấp bởi các công ty công nghệ lớn như Facebook hoặc Tencent.

Nhiều ngân hàng trung ương bắt đầu đón nhận rủi ro này một cách nghiêm túc hơn khi Facebook công bố các kế hoạch cho một loại tiền tệ kỹ thuật số vào năm 2019.

Như Hyun Song Shin, người đứng đầu mảng nghiên cứu của BIS đã nói, việc chuyển sang các loại tiền tệ này sẽ giống như chuyển nền kinh tế từ thị trường trong quảng trường thành phố, nơi tất cả các nhà cung cấp vui vẻ chấp nhận tiền mặt, thành cuộc cạnh tranh giữa các cửa hàng bách hóa đầy đủ dịch vụ.

Một khi trở nên đủ phổ biến, các cửa hàng bách hóa có thể ngăn bạn mua sắm ở nơi khác và cũng có thể đưa ra các khoản phí mới.

Các nhà quản lý có thể yêu cầu các nền tảng thanh toán tư nhân kết nối với nhau, nhưng một CBDC được thiết kế tốt sẽ giúp đảm bảo rằng điều này xảy ra bằng cách hình thành một cầu nối kỹ thuật số giữa các hệ thống khác nhau.

Các ngân hàng trung ương châu Âu là đối tượng chịu nhiều tác động nhất bởi một loại tiền tệ kỹ thuật số vận hành bởi tư nhân trong cuộc cạnh tranh và lợi ích của người tiêu dùng.

Chuyển sang tiền số, quyền lực ngân hàng Trung ương được củng cố

Fed dường như xa rời hơn với việc xem xét ý tưởng này, một phần vì người Mỹ thích tiền mặt hơn. CBDCs cũng đem lại cho các ngân hàng trung ương nhiều sự kiểm soát hơn.

Chúng có thể cho phép các giao dịch được theo dõi dễ dàng, có lẽ điều này khiến chúng trở nên hấp dẫn hơn đối với các cơ quan chức năng của Trung Quốc.

Ở phương Tây, nơi các cuộc khảo sát cho thấy công chúng quan tâm nhiều hơn đến quyền riêng tư, CBDCs có thể cần phải đảm bảo sự ẩn danh, cũng không dùng mánh khóe để né tránh các bước kiểm tra chống rửa tiền.

Thứ trở nên thực sự thú vị từ góc độ lý thuyết là những hệ quả đối với chính sách tiền tệ. Điều này đặc biệt đúng với trường hợp các loại tiền tệ mới là CBDCs “bán lẻ”, được cung cấp cho công chúng sử dụng.

Một lựa chọn ít hấp dẫn hơn là phát hành CBDCs “bán buôn” dành riêng cho các ngân hàng thương mại nhiều bằng con số họ được tài trợ từ ngân hàng trung ương, mặc dù đặt trên cơ sở công nghệ thông minh hơn.

CBDCs có thể khiến việc áp dụng lãi suất âm dễ dàng hơn. Không giống như tiền mặt đã lỗi thời, lệnh kỹ thuật số có thể lập trình được.

Hiện tại, lãi suất không thể quá âm, bởi vì những người gửi tiết kiệm luôn có thể yêu cầu tiền mặt, hành động mà theo định nghĩa sẽ đưa ra mức lãi suất bằng 0.

Nhưng nếu tiền kỹ thuật số được lập trình để có lãi suất âm, mọi người sẽ có ít tiền dự phòng hơn và các ngân hàng trung ương cũng sẽ linh hoạt hơn.

Các ngân hàng trung ương cũng có thể bị cám dỗ bởi sự tiềm tàng của những can thiệp có chủ đích, rất nhiều sự sợ hãi đến từ những ai vốn đã lo lắng về quyền lực và ảnh hưởng không chính thức của các quan chức không trúng cử nhưng có những liên quan tài chính.

Thay vì cho các ngân hàng thương mại vay, các ngân hàng trung ương sẽ có thể nạp tiền vào các tài khoản tiền tệ của cá nhân.

Trong suốt thời kỳ suy thoái, họ có thể chuyển khoản hỗ trợ cho những người với số dư thấp. Sau một thảm họa thiên nhiên, chính phủ có thể hỗ trợ trực tiếp đến các khu vực bị ảnh hưởng. Và họ có thể đưa ra các chiết khấu tiêu dùng tùy thuộc vào cách thức và nơi tiền được chi tiêu. Tuy nhiên, những sức mạnh mới này cũng có nhược điểm.

Để CBDC trở thành cầu nối cho tỷ lệ âm, các quốc gia có thể sẽ cần phải loại bỏ tiền mặt, nếu không mọi người vẫn có thể lựa chọn tiền mặt hơn là tiền số.

Hơn nữa, nếu CBDC có lãi suất quá âm, người ta có thể mất niềm tin vào nó. Những người gửi tiết kiệm có thể yêu cầu một loại tiền tệ khác hoặc một loại tài sản khác, chẳng hạn như vàng.

Đối với các can thiệp có chủ đích, có một mối nguy trong việc lập trình quá nhiều tính năng đặc biệt vào các loại tiền kỹ thuật số.

Các loại tiền kỹ thuật số này sẽ bắt đầu giống với chứng khoán với các mục đích cụ thể, làm suy yếu khả năng trao đổi thương mại vốn là một đặc điểm của tiền kể từ thời vỏ sò còn được sử dụng để trao đổi hàng hóa.

Các ngân hàng trung ương cũng sẽ phải chú ý đến các yếu điểm mới. Trong trường hợp hoảng loạn, những người tiết kiệm có thể chuyển đổi tiền gửi ngân hàng vào tài khoản CBDC của họ, gia tăng căng thẳng cho hệ thống tài chính.

Ngay cả khi không có sự hoảng loạn, nhu cầu mạnh mẽ đối với các CBDCs có thể giảm đi tại các cơ sở gửi tiền của ngân hàng, khiến CBDCs phụ thuộc nhiều hơn vào nguồn vốn bán buôn, thường tốn kém và ít ổn định hơn.

Một số nhà kinh tế tranh luận rằng giới hạn rút tiền và giới hạn phát hành có thể giúp tránh một số tác động trên. Trong bất cứ trường hợp nào, sự phân nhánh hệ quả của chính sách sẽ là sự chất dồn của tiền tệ hư cấu tại thời điểm này.

Một mối quan tâm thiết thực hơn là liệu các ngân hàng trung ương có thể thành công trong việc xây dựng các CBDCs vững chắc, dễ sử dụng hay không.

Vài tháng qua đã đem lại một số ví dụ về sự thất bại trong công nghệ công cộng, từ các trang web thất nghiệp tràn ngập ở Mỹ đến một ứng dụng truy vết đại dịch bị bỏ rơi ở Anh.

Không có chính phủ nào muốn thấy sự sụp đổ đối với loại tiền tệ của mình, dù đó chỉ là tiền số.

Đức Tín