Mua sách giáo khoa cho học sinh mượn

Tại hội thảo về sách giáo khoa giáo dục phổ thông mới đây, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Phạm Ngọc Thưởng cho biết, đơn vị đang đề xuất Chính phủ phương án trích 3.500 tỷ đồng ngân sách mua sách giáo khoa đưa vào thư viện trường học cho học sinh mượn. Khi đó, sách mượn sẽ đáp ứng 70% nhu cầu của học sinh. Các năm tiếp theo sẽ bổ sung 20% mỗi năm.

Theo ông Thưởng, Bộ GD&ĐT đã giao bộ phận chuyên môn tính toán và đưa ra ba phương án, gồm: trích ngân sách mua đủ 100% nhu cầu, mua sách cho 70% nhu cầu và chỉ mua sách cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn. Sau khi phân tích, tính toán, Bộ đã lựa chọn phương án sẽ mua sách giáo khoa đưa vào thư viện cho học sinh mượn, đáp ứng 70% nhu cầu. Số còn lại thuộc bộ phận người dân có điều kiện kinh tế ổn định, có thể tự mua sách cho con học. “Nếu thực hiện, sẽ giải quyết được những bức xúc về giá sách giáo khoa”, ông Thường nói.

Sau khi thông tin này được đưa ra đã nhanh chóng nhận được ý kiến trái chiều từ dư luận. Thầy Nguyễn Xuân Khang - Hiệu trưởng Trường Marie Curie Hà Nội cho rằng, địa phương nào cũng có người thu nhập khá giả, trung bình và khó khăn.

Nhiều phụ huynh sẵn sàng chi tiền mua 2 bộ sách để con không phải “cõng” đi “cõng” về. Trong khi đó, nhiều người khó khăn kêu sách giáo khoa giá quá cao. Vì thế, không nên áp phương pháp cào bằng cho tất cả mọi người. Ông Khang ủng hộ phương án mua sách đưa vào thư viện nhưng chỉ đáp ứng nhu cầu mượn của một bộ phận phụ huynh nghèo, chưa có điều kiện mua sách cho con.

Trong khi đó, bà Lê Thị Hương - Giám đốc Sở GD&ĐT Quảng Trị thì cho rằng, phương án mua sách giáo khoa cho học sinh mượn rất có ý nghĩa đối với học sinh miền núi, vùng khó khăn, một bộ phận học sinh nghèo. Tuy nhiên, để tránh lãng phí, trước khi thực hiện, các địa phương nên khảo sát, tính toán nhu cầu thực tế, sau đó mới có kế hoạch phân bổ, chi cho mua sách giáo khoa, không nên cào bằng, chia đều cho các địa phương.

Cũng liên quan đến vấn đề này, ông Nguyễn Bá Thuyền - Đại biểu Quốc hội khóa XII-XIII, nguyên Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Lâm Đồng bình luận, trong tình hình đời sống của nhiều gia đình còn khó khăn, đề xuất của Bộ GD&ĐT là một hướng đi đúng, có ý nghĩa nhân văn. Tuy nhiên, để đề xuất này đi vào thực tiễn, quản lý được một cách hiệu quả là vấn đề lớn và không hề đơn giản.

“Phải quản lý như thế nào để những học sinh có hoàn cảnh khó khăn có thể thuận lợi nhất để mượn được sách giáo khoa phục vụ học tập. Mỗi chính sách cần đi kèm những quy định rất cụ thể, cần có một khảo sát thực tế từ các địa phương để xem học sinh nào không đủ điều kiện mua sách và thực sự có nhu cầu mượn sách. Phải làm rõ con số học sinh nghèo cần mượn sách là bao nhiêu thì việc thực hiện mới đảm bảo hiệu quả, công bằng, tránh lãng phí” - ông Nguyễn Bá Thuyền góp ý.

Ngoài ra, vị này còn cho rằng, một vấn đề quan trọng cần phải lưu tâm là việc quản lý chi tiêu, sử dụng ngân sách. Dùng ngân sách nhà nước để thực hiện một chính sách mà không quản lý được sẽ dẫn tới vấn đề tham ô, tiêu cực. Đây chính là một vấn đề đang được quan tâm hiện nay. 3.500 tỷ đồng là một số tiền lớn, chính vì vậy càng phải thực hiện công khai, rõ ràng.

Học hỏi quốc tế để sớm đưa vào áp dụng

Trong khi các chuyên gia và nhà giáo dục ở Việt Nam đang phân vân về tính hiệu quả của chính sách này thì theo ghi nhận của phóng viên Báo Nhà báo & Công luận các chuyên gia đang công tác tại nước ngoài lại rất ủng hộ chủ trương này.

Theo chuyên gia Nguyễn Sóng Hiền, (hiện là Ban kiểm duyệt tạp chí nghiên cứu quốc tế  International Journal of Training Research, London, thành viên hiệp hội các nhà giáo dục quốc tế ( NAFSA), thành viên Liên đoàn giáo dục độc lập Australia) cho biết, ở Úc hoàn toàn không có khái niệm xã hội hoá giáo dục.

Học sinh các trường công lập hoàn toàn được miễn phí và hằng năm không phải đóng bất kỳ một khoản tiền nào để mua sách giáo khoa. Mỗi học sinh đều được phát miễn phí máy tính bảng và tất cả mọi học sinh đều bình đẳng và công bằng trong việc tiếp cận mọi nguồn lợi giáo dục. Chính phủ Úc luôn xem đầu tư giáo dục là đầu tư cho tương lai vì sự ổn định và thịnh vượng của quốc gia, dân tộc. Hoàn toàn không có yếu tố thương mại nào trong hệ thống giáo dục phổ thông Úc.

Chuyên gia này nhấn mạnh: “Sách giáo khoa phải là nguồn tiếp cận miễn phí dưới dạng sách điện tử hoặc có thể sách giấy ở những vùng khó khăn hoặc ở bậc học thấp hơn khi các em chưa có thể sử dụng sách điện tử”.

Trong khi đó, trao đổi với phóng viên Báo Nhà báo & Công luận, Tiến sĩ Nguyễn Văn Cường (sinh năm 1956) - người từng bảo vệ luận án tiến sĩ về khoa học giáo dục tại Đại học Potsdam, CHLB Đức năm 1995, trước đây làm việc tại Đại học Potsdam, CHLB Đức, nay là chuyên gia tư vấn giáo dục độc lập cho rằng ông rất hoan nghênh kế hoạch này của Chính phủ và Bộ Giáo dục & Đào tạo.

“Đây là nỗ lực nhằm tạo cơ hội cho tất cả học sinh được sử dụng sách giáo khoa cho việc học tập nhằm đảm bảo chất lượng giáo dục và giảm bớt gánh nặng cho phụ huynh học sinh, phù hợp với kinh nghiệm quốc tế. Chính sách này cũng góp phần thực hiện chính sách đảm bảo công bằng cơ hội học tập cho thanh thiếu niên. Hy vọng kế hoạch này sớm được hiện thực hóa ở nhà trường. Tất nhiên học sinh cần được yêu cầu giữ gìn và không viết vào sách giáo khoa” - ông Nguyễn Văn Cường nhấn mạnh.

Qua trao đổi một số chuyên gia cũng cho rằng, tại các nước phát triển như ở Anh học sinh đi học được trang bị miễn phí sách giáo khoa. Trẻ tiểu học đi học không phải mang sách trong ba lô như ở Việt Nam. Thậm chí, trên thị trường không có việc bày bán sách giáo khoa cho học sinh. Như vậy có thể thấy, chính sách mua sách trang bị miễn phí cho học sinh đã tồn tại từ lâu ở các nước phát triển. Điều này không có gì mới trong thông lệ quốc tế nên Việt Nam có thể học tập và sớm áp dụng.

Trinh Phúc