Tối 15/12, triển lãm mỹ thuật “Địa hình huyền bí”: Giới thiệu các tác phẩm giấy thủ công của danh họa Lê Bá Đảng đã khai mạc tại TP HCM. Triển lãm do Annam Gallery và Lân Tinh Foundation tổ chức.

Lê Bá Đảng (1921 - 2015) là một trong những nghệ sĩ hiện đại người Việt thành danh tại châu Âu nửa sau thế kỷ XX với hệ thống ngôn ngữ thị giác đa phương tiện, mang đậm dấu ấn cá nhân. Dù ông sống và thực hành xa quê, tác phẩm của ông vẫn bám rễ vào đời sống Việt, thấm đẫm dân tộc tính và chiều sâu văn hóa - lịch sử.

Thực hành của Lê Bá Đảng được xây dựng trên một nền nghiên cứu khoa học nghiêm cẩn và tỉ mỉ, kiến tạo nên những lối tiếp cận và kỹ thuật sản xuất giấy thủ công độc đáo gồm in thạch bản (lithography); in tranh bằng lụa kết hợp dát vàng mà ông đặt tên là “Lebadanggraphie”; và cắt - dán giấy tạo không gian nổi “Spacegraphie” - cũng là kỹ thuật tạo cảm hứng cho ý tưởng giám tuyển triển lãm lần này.

Khi quan sát từ trên cao, các tác phẩm trong loạt “Spacegraphie” trông như những sa bàn với đủ loại địa hình mô phỏng đồng ruộng, núi cao hay biển sâu, như một cách để tác giả hồi tưởng về đất nước của tuổi thơ ông.

Lê Bá Đảng kết hợp tinh xảo các thủ pháp điêu khắc và hội họa để tạo hình khắc nổi trên những lớp bề mặt tranh phong phú được chế tác từ nhiều lớp giấy chuyên dụng, từ đó kiến thiết những loại không gian có chiều sâu, trừu tượng và bí ẩn.

Tính liên phương tiện này đã giúp “Spacegraphie” vượt khỏi phạm trù lưỡng cực hội họa - điêu khắc truyền thống phương Tây để tiến đến một loại nghệ thuật tạo hình mới, pha trộn được cả hai.

Một mạch nội dung quan trọng khác của triển lãm là tính hư cấu huyền ảo trong bộ thạch bản “Thiên nhiên nguyện cầu không lời” (La Nature prie sans parole) sáng tác cuối thập niên 1960, lấy cảm hứng từ chất thiền trong Đạo Đức Kinh của Lão Tử.

Lê Bá Đảng như nghiệm ra toàn bộ triết lý Đạo giáo nguyên thủy trong biểu hình trừu tượng, với màu sắc dịu trầm, lắng đọng cùng những khoảng trống hậu cảnh chói sáng, bí ẩn và ảo diệu...

Là một họa sĩ và điêu khắc gia nổi tiếng người Pháp gốc Việt, Lê Bá Đảng dành phần lớn thời gian đời mình tại Pháp, Mỹ và Nhật. Năm 18 tuổi, ông tự nguyện tham gia vào đội ngũ nhân công bản xứ của Bộ Lao động Pháp, với khát khao thoát nghèo khỏi mảnh đất Quảng Trị khô cằn.

Suốt sự nghiệp, Lê Bá Đảng đã được trao nhiều giải thưởng cao quý tại Mỹ, Anh, Pháp và Việt Nam, như “Nghệ sĩ có tài năng lớn và tư tưởng nhân đạo” (Viện Quốc tế Saint - Louis, Mỹ, 1989), có tên trong danh mục “Những người có tên tuổi của thế giới” (Trung tâm Tiểu sử Quốc tế, Đại học Tổng hợp Cambridge, Anh, 1992), “Huân chương Văn hóa nghệ thuật Pháp” (Nhà nước Pháp, 1994) và “Huy chương kháng chiến chống Mỹ cứu nước” (Chủ tịch nước Việt Nam trao tặng, 2005).

Hiện nay, các tác phẩm tiêu biểu của Lê Bá Đảng đang được lưu giữ và trưng bày tại Bảo tàng Lê Bá Đảng và Không gian lưu niệm Lê Bá Đảng (Huế).

Vừa qua, Bảo tàng Mỹ thuật TP HCM và Bảo tàng Mỹ thuật Đà Nẵng đã tiếp nhận hàng trăm hiện vật quý (chủ yếu là tranh) của ông, do vợ chồng ông bà Lê Tất Luyện - Thụy Khuê hiến tặng từ Pháp.

Triển lãm “Địa hình huyền bí” diễn ra từ ngày 16 - 28/1/2024, tại Annam Gallery, 371/4 Hai Bà Trưng, phường Võ Thị Sáu, quận 3, TP HCM.

Thế Vũ