Bộ Giao thông vận tải Trung Quốc ngày 28/11 thông báo hai nước đã đạt được đồng thuận về cơ chế và mục tiêu của một ủy ban phụ trách hợp tác phát triển Tuyến đường biển phương Bắc. Tuyến đường này dài 5.600 km, kéo dài từ biển Barents gần Scandinavia đến eo biển Bering gần Alaska.

Cuộc họp đầu tiên của ủy ban này diễn ra hôm 27/11 tại thành phố Saint Petersburg, với sự tham dự của Bộ trưởng Giao thông vận tải Trung Quốc Lưu Vĩ và Giám đốc điều hành Tập đoàn năng lượng hạt nhân Rosatom của Nga, ông Alexey Likhachev.

Ông Lưu Vĩ nhấn mạnh: “Phía Trung Quốc sẵn sàng hợp tác với Nga để phát huy tối đa vai trò của cơ chế hợp tác này, nâng cao năng lực vận tải Bắc Cực, đảm bảo an toàn hàng hải trong khu vực và thúc đẩy những bước tiến mới trong lĩnh vực đóng tàu dành cho vùng cực.”

Ông Likhachev cũng khẳng định Rosatom, đơn vị được chính phủ Nga giao nhiệm vụ phát triển Tuyến đường biển phương Bắc, kỳ vọng hợp tác sâu rộng với Trung Quốc trong các lĩnh vực như vận tải Bắc Cực, an toàn hàng hải và công nghệ đóng tàu.

Tầm quan trọng chiến lược của tuyến Bắc Cực

Theo ông Vương Nghị Vĩ, Giám đốc Viện Các vấn đề quốc tế thuộc Đại học Nhân dân Trung Quốc, các tuyến vận tải Bắc Cực có ý nghĩa chiến lược đối với Trung Quốc, quốc gia xuất khẩu lớn sang châu Âu.

“Logistics hàng hải từ Trung Quốc đến châu Âu lâu nay chủ yếu phụ thuộc vào kênh đào Suez”, ông giải thích. “Tuy nhiên, các tuyến đường này hiện đang chịu tác động từ xung đột ở Trung Đông, trong khi chiến sự Nga-Ukraine cũng ảnh hưởng đến logistics đường sắt. Do đó, việc kết nối Trung Quốc và châu Âu qua tuyến đường biển Bắc Cực mang ý nghĩa chiến lược”.

Một nghiên cứu của bà Bùi Vân Ứng, nhà quản lý tại PetroChina International, chỉ ra rằng tuyến vận tải từ Liên Vân Cảng (Giang Tô) đến Rotterdam (Hà Lan) truyền thống dài khoảng 20.000 km. Tuy nhiên, nếu đi qua Bắc Cực, khoảng cách này có thể rút ngắn tới 25% và thời gian hành trình giảm từ 10 đến 15 ngày.

Hợp tác trong bối cảnh thay đổi địa chính trị

Trước đây, với tư cách là quốc gia sở hữu chủ quyền lớn nhất tại Bắc Cực, Nga không mấy quan tâm đến các sáng kiến hợp tác phát triển của các quốc gia khác, bao gồm cả Trung Quốc. Tuy nhiên, các lệnh trừng phạt từ phương Tây sau khi Nga can thiệp quân sự vào Ukraine đã khiến nước này thay đổi quan điểm.

“Hiện Nga đang chịu sự trừng phạt từ phương Tây, trong khi Trung Quốc lại đạt tiến bộ trong nhiều lĩnh vực như nghiên cứu khoa học, đóng tàu và logistics. Nga giờ đây có thể tận dụng đầu tư và công nghệ của Trung Quốc để vượt qua những rào cản và nút thắt do phương Tây tạo ra”, ông Vương Nghị Vĩ nhận định.

Ngoài tuyến đường biển phương Bắc chạy dọc bờ biển phía bắc Nga, chính phủ Trung Quốc cũng đang theo dõi khả năng khai thác hai tuyến vận tải Bắc Cực khác: Tuyến Tây Bắc chủ yếu đi qua vùng lãnh hải Canada và tuyến xuyên cực chạy qua Bắc Cực.

Mặc dù dự kiến đến thập niên 2050, tuyến xuyên cực mới có thể không còn băng đá và khả thi trong vài tháng mỗi năm, Trung Quốc đã sớm quan tâm đến những ý nghĩa chiến lược của tuyến đường này.

Theo một báo cáo trước đó, các tàu nước ngoài, bao gồm cả tàu Trung Quốc, hiện phải trả phí khi sử dụng Tuyến đường biển phương Bắc qua Nga. Tuy nhiên, nếu đi qua tuyến xuyên cực - nằm ngoài lãnh hải của bất kỳ quốc gia nào – các tàu có thể di chuyển tự do và rút ngắn đáng kể hành trình.

Với tầm nhìn dài hạn, Bắc Kinh đã xác định Bắc Cực là một phần trong chiến lược “Con đường Tơ lụa Vùng Cực” của Sáng kiến Vành đai và Con đường, nhằm khai thác các tiềm năng kinh tế và địa chính trị mà khu vực này mang lại trong tương lai.

Dũng Phan (Theo SCMP)