Trung Quốc và Pakistan đang vướng vào bất đồng nghiêm trọng nhất liên quan đến Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường, khiến hội nghị thượng đỉnh song phương hàng năm của Hành lang Kinh tế Trung Quốc-Pakistan (CPEC) bị trì hoãn.

Ủy ban Hợp tác chung (JCC) là cơ quan ra quyết định chính của CPEC. Nó được đồng chủ trì bởi Bộ trưởng kế hoạch, phát triển và các sáng kiến ​​đặc biệt của Pakistan và phó chủ tịch Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc.

Cuộc họp JCC đầu tiên được tổ chức vào tháng 8 năm 2013 và cuộc họp cuối cùng vào tháng 11 năm 2019. Cuộc họp JCC lần thứ 10 đã được lên kế hoạch vào đầu năm 2020, nhưng vẫn bị hoãn lại.

Ban đầu, đại dịch COVID-19 là lý do, nhưng sau đó, bất đồng giữa hai nước về dự án đường sắt Main Line 1 (ML-1) và các đặc khu kinh tế đã trở thành điểm bất đồng chính.

Asad Umar, Bộ trưởng lập kế hoạch, phát triển và các sáng kiến ​​đặc biệt của Pakistan, nói với truyền thông địa phương vào tháng 11 rằng cuộc họp JCC lần thứ 10 sẽ được tổ chức vào tháng sau. Tuy nhiên, các quan chức trong Ủy ban Kế hoạch Pakistan gần đây đã nói với tờ Asia Nikkei rằng cuộc họp sẽ không diễn ra trong ít nhất ba tháng tới – đây là thời gian hoãn cuộc họp JCC dài nhất từ trước đến nay.

Dự án đường sắt ML-1 là dự án CPEC lớn nhất và trị giá 6,8 tỷ USD. Trung Quốc dự kiến ​​sẽ cho Pakistan vay 6 tỷ USD trong số này, mà Pakistan muốn vay với lãi suất ưu đãi dưới 3%.

Trung Quốc cung cấp hỗn hợp các khoản vay ưu đãi và vay thương mại cho các dự án như vậy. Điều này có thể làm tăng đáng kể mức lãi suất tổng hợp mà Pakistan sẽ phải đối mặt.

“Trung Quốc miễn cưỡng cho vay tiền với dự án đường sắt ML-1 vì Pakistan đã tìm cách xóa nợ để đáp ứng các điều kiện cho vay của G-20 và nước này không có tư cách đưa ra các bảo đảm về chủ quyền” - Nasir Jamal, một nhà báo cấp cao tại Lahore đưa tin kinh tế, đã nói với Nikkei.

Ông cho biết tham vọng của Bắc Kinh đối với việc cho các nước vay tiền vào những dự án cơ sở hạ tầng lớn đã giảm bớt vì những dự án này dễ bị tác động bởi chính trị địa phương, làm trì hoãn lợi tức đầu tư cho Trung Quốc. Điều đó đã cản trở thỏa thuận về khuôn khổ tài chính cho dự án ML-1.

Andrew Small, thành viên cấp cao xuyên Đại Tây Dương của chương trình Châu Á tại Quỹ Marshall của Đức, một tổ chức tư vấn Mỹ, cho biết Trung Quốc có xu hướng đưa ra quyết định về lãi suất cho các khoản vay cho Pakistan dựa trên một số tiêu chí. Thứ nhất, lãi suất thấp có khuyến khích các dự án không có ý nghĩa về mặt tài chính không? Thứ hai, tiền lệ nào được đặt ra cho các quốc gia khác đang tìm kiếm những nhượng bộ tương tự?

Trong một cuộc phỏng vấn tới tờ Asia Nikkei, Small đã nói rằng: “Trung Quốc sẽ cảm thấy thoải mái hơn nhiều trong việc trì hoãn việc thanh toán hoặc cung cấp nguồn tài chính mới so với việc đưa ra lãi suất ưu đãi ngay từ đầu dành cho các nước vay vốn”. Ông cho biết cách tiếp cận này sẽ cung cấp cho Bắc Kinh đòn bẩy và sự kiểm soát các quốc gia vay tiền lớn hơn.

Với việc các nước chủ nhà chịu áp lực trả nợ ở mức cao hơn, Trung Quốc đổi lại việc hoãn thanh toán để lấy lại ảnh hưởng, điều này giúp họ có được những thỏa thuận thuận lợi hơn.

Cuộc họp JCC bị trì hoãn và khuôn khổ tài chính ML-1 không ổn định đang làm phức tạp thêm vấn đề đối với Pakistan. Đầu tháng này, Đường sắt Pakistan đã yêu cầu chính phủ nước này phải chi 11 tỷ rupee (69 triệu USD) để cung cấp bảo mật cho ML-1. Nếu không có khuôn khổ tài chính của Trung Quốc được ủy ban hợp tác chung JCC đồng ý, Pakistan khó có thể đưa ra số tiền lớn như vậy trong bối cảnh nền kinh tế và những hạn chế nghiêm trọng về ngân sách.

Mức độ nghiêm trọng của sự chậm trễ hội nghị thượng định song phương giữa Pakistan và Trung Quốc CPEC là rõ ràng từ sự miễn cưỡng chưa từng có của Trung Quốc trong việc lên lịch họp. Trong quá khứ, cuộc họp này luôn được tổ chức đúng giờ, và Trung Quốc hầu hết đồng ý với yêu cầu của Pakistan. Một số chuyên gia tin rằng sự chậm trễ là bằng chứng cho thấy CPEC đang đi trật đường ray.

Pakistan hiện đang đàm phán lại cơ sở quỹ mở rộng trị giá 6 tỷ USD của mình với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), quỹ này đã bị đình chỉ vào tháng 4 năm 2020. IMF được cho là sẽ chỉ tiếp tục chương trình cho vay nếu Pakistan không vay bất kỳ khoản vay thương mại mới nào và đó là một trong những lý do họ đang tìm kiếm các khoản vay ưu đãi cho dự án ML-1.

Huy Hoàng