Le lói hy vọng cho người dân

Sau 7 năm nền kinh tế suy giảm 80% - điều mà các nhà kinh tế gọi là sự sụp đổ lớn nhất trong nhiều thập kỷ đối với một quốc gia không có chiến tranh, nền kinh tế Venezuela có thể đã chạm đáy. GDP sẽ tăng từ 5% đến 10% vào năm 2021, năm tăng trưởng đầu tiên kể từ khi nhà lãnh đạo độc tài Nicolás Maduro nhậm chức vào năm 2013, các nhà tư vấn kinh doanh và nhà kinh tế ước tính.

Sự phục hồi phần lớn được cho là do việc loại bỏ mô hình kinh tế hợp nhất do nhà nước lãnh đạo để dần dần đổi lấy một phiên bản bất kỳ của kinh tế thị trường mà ông Maduro bắt đầu đưa ra vào năm 2019.

Những người chỉ trích, trong đó có các nhà lãnh đạo phe đối lập và các nhà kinh tế học, nói rằng dòng tiền đổ vào bắt nguồn từ hoạt động rửa tiền ở một quốc gia nơi hàng tỷ USD tiền thu được từ dầu mỏ đã bị cướp để tạo ra một tổ chức tài phiệt từ những năm 1990 hiện đang lợi dụng tự do hóa kinh tế.

Lãnh đạo phe đối lập Julio Borges nói: “Maduro sẽ không bao giờ có thể đưa nền kinh tế phục hồi”, đồng thời gọi các kế hoạch kinh tế của ông Maduro là những nỗ lực vô vị để che đậy tình trạng rất xấu của Venezuela.

Nhưng cả những người gièm pha và những người trung thành với chính phủ đều được hưởng lợi từ việc dỡ bỏ kiểm soát giá cả đối với hàng hóa cơ bản, hàng nhập khẩu miễn thuế và hầu như không thực thi thuế đối với các doanh nghiệp và cá nhân. Quan trọng nhất, đồng USD, vốn bị nhà nước Venezuela quản lý rất chặt, thực tế lại được coi là đồng nội tệ.

Đây được xem như bước tiến của ông Maduro đối với kinh tế thị trường bị treo sau các cuộc bầu cử địa phương và tiểu bang mà Venezuela dự kiến sẽ tổ chức vào cuối tuần này. Các nhà khoa học chính trị cho biết nhà cầm quyền đang tìm cách tự tái tạo, cung cấp các quyền tự do kinh tế trong khi vẫn duy trì sự kìm kẹp đối với đất nước.

Đồng thời, các cuộc thăm dò cho thấy người Venezuela ngày càng thờ ơ với chính trị, khi họ tập trung vào việc làm thế nào để tồn tại trong một nền kinh tế khó khăn.

“Các doanh nhân ở khắp mọi nơi. Chúng tôi đang trên con đường tăng trưởng kinh tế. Những điều trong tương lai sẽ tốt hơn cho tất cả mọi người. Hãy tin tưởng vào tôi”, ông Maduro nói trong một bài phát biểu trên truyền hình, khi ông chào mừng những xe tải thực phẩm mới bán bữa trưa cho công nhân ở thủ đô.

Trong số các doanh nghiệp tìm thấy cuộc sống mới, có cả các sòng bạc. Người tiền nhiệm của ông Maduro, Hugo Chávez, đã đóng cửa tất cả các nhà cái cờ bạc của đất nước, nói rằng họ đầy rẫy những kẻ gian ác.

Nhưng dưới thời của ông Maduro, Ủy ban Sòng bạc Quốc gia do các tướng lĩnh quân đội giám sát đã bán giấy phép với giá 350.000 USD/chiếc cho 30 sòng bạc mới trên khắp đất nước với những cái tên như Baywatch, Bellagio và Hotel Dubai.

Bà Soraya Roye, một cựu giám đốc điều hành sòng bạc, cho biết: “Đây là một cuộc đặt cược vào tương lai. Chính phủ nhận ra rằng họ phải thay đổi và đa dạng hóa nền kinh tế”. Một thập kỷ trước, bà đã dẫn đầu các cuộc biểu tình phản đối ông Chavez vì đã đóng cửa các sòng bạc. Giờ đây, bà đào tạo nhân lực cho ngành công nghiệp đang được cải tạo sau khi rời Mexico để trở lại Venezuela, nơi bà tư vấn cho các nhà điều hành sòng bạc.

Từ các quận giàu có đến các khu vực rộng lớn của thủ đô, thử nghiệm với kinh tế thị trường đã thổi luồng sinh khí vào thương mại mà từ năm 2019, mọi thứ gần như ngừng hoạt động sau khi các nhà hàng, cửa hiệu đóng cửa. Và người Venezuela bị vùi dập bởi siêu lạm phát , có thời điểm lên tới 2 triệu phần trăm cho thấy rằng họ hiếm khi có cảm giác ổn định khi kiếm và chi tiêu bằng USD.

Anh Brayan Riera, 32 tuổi, sống tại khu ổ chuột phía đông Caracas, Petare, cho biết: “Tôi không thể nói rằng mọi thứ đang diễn ra tốt đẹp. Nhưng cuối cùng tôi cảm thấy như trái đất không sụp đổ dưới chân tôi”.

Riera đã rời khỏi Venezuela vào năm 2019, giống như hàng triệu đồng bào của anh, nhưng lại quyết định quay trở lại sau khi vật lộn để kiếm sống ở Ecuador trong đại dịch. Giờ đây, anh kiếm được vài trăm USD mỗi tháng khi làm nghề lái taxi, gấp hơn 20 lần mức lương của công việc tương tự trước khi anh ta rời đất nước.

Ruby Melendez, người bán tất và đồ lót nhập khẩu từ Trung Quốc tại khu chợ trung tâm sầm uất của Petare, cho biết công việc kinh doanh của cô đã có lãi đầu tiên sau 3 năm. "Tôi đã từng chắc chắn rằng tôi sẽ phải đóng cửa", thương gia trẻ cho biết gần đây.

Màu hồng không ở mọi nơi

Gần đó, các nhà kinh doanh tiền tệ, những người đã bị cấm kinh doanh ở nước này từ lâu, đứng bên cạnh những ô cửa sổ có lỗ đạn, vẫy những bàn tay nắm đầy đồng bạc xanh với khách hàng.

Đối với hầu hết 28 triệu người dân Venezuela, vẫn còn quá sớm để ăn mừng. Henkel Garcia, giám đốc công ty tư vấn kinh doanh Econometrica, cho biết lợi ích từ những thay đổi kinh tế chủ yếu giới hạn ở thủ đô và một vài thành phố lớn khác. Các công dân sống ven một vài thành phố lớn này vẫn bị lên án về nguồn cung cấp điện và nước ít ỏi, tình trạng thiếu xăng dầu và sự hiện diện của các nhóm tội phạm có vũ trang.

Hơn 90% người Venezuela sống dưới mức nghèo khổ vào năm 2020, theo Encovi, một nghiên cứu hàng năm về mức sống của các nhà nghiên cứu tại ba trường đại học. Con số này cao hơn nhiều so với tỷ lệ nghèo ở các nước Nam Mỹ láng giềng và tỷ lệ 30% mà Venezuela đã công bố một thập kỷ trước.

Chính phủ quay cuồng vì doanh thu từ dầu mỏ giảm sút, không còn trợ cấp thực phẩm, nhiên liệu hoặc dịch vụ. Các công ty internet tư nhân, các nhà nhập khẩu và các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe đang dần cố gắng lấp đầy những lỗ hổng do sự sụp đổ của khu vực công từng có một thời rực rỡ. Lĩnh vực này đã giảm mạnh ở một quốc gia mà vai trò của nhà nước đối với nền kinh tế là phổ biến.

Tình trạng thiếu lương thực và thuốc men đã được giảm bớt, cụ thể là do các nhà cung cấp, những người từng phải chịu gánh nặng về giá giới hạn do nhà nước quy định, giờ đây có thể tính giá quá đắt cho hàng hóa và dịch vụ của họ.

Một chiếc bánh pizza cỡ vừa có giá 20 USD. Một chuyến taxi ngắn giá 10 USD. Một thợ cơ khí sẽ tính phí 50 USD chỉ để xem xét chiếc tủ lạnh bị hỏng của bạn. Mức giá như vậy là một cú sốc đối với hầu hết người dân Venezuela, những người cho đến gần đây vẫn kiếm được số tiền tương đương vài USD mỗi tháng do giá trị của đồng nội tệ, đồng bolivar giảm mạnh.

Ngân hàng trung ương Venezuela không bao giờ nhập khẩu tiền giấy và tiền xu của Hoa Kỳ như các đối tác đã làm ở các nước sử dụng đồng USD. Asdrubal Oliveros, giám đốc kinh tế của Ecoanalitica, cho biết tình trạng đô-la hóa ngẫu nhiên phụ thuộc vào tiền giấy được gửi bởi sáu triệu người Venezuela bỏ trốn khỏi đất nước, việc rửa tiền thu được bất hợp pháp từ buôn bán ma túy và việc hồi hương tiền tiết kiệm từ những người Venezuela giàu có ở nước ngoài.

Điều đó có nghĩa là thiếu hụt nghiêm trọng tiền giấy mệnh giá 1 USD, 5 USD và 10 USD, khiến các cửa hàng không thể làm khác.

Nhập khẩu xe sang, tủ lạnh, rượu ngoại suốt thời gian đại dịch diễn ra

Tuy nhiên, dòng chảy của đồng đô-la đã giúp thúc đẩy nhập khẩu của Venezuela. Theo nhà kinh tế Francisco Rodriguez, người theo dõi dữ liệu thương mại từ 31 quốc gia xuất khẩu sang Venezuela, nhập khẩu đã tăng gần 33% từ tháng 1 đến tháng 8/2021 và cao hơn gần 50% so với cùng kỳ năm 2019.

Dữ liệu từ ImportGenius, công ty giám sát lưu lượng cảng, cho thấy những chiếc xe SUV của Toyota từ Dubai, tủ lạnh từ Trung Quốc và rượu từ khu thương mại tự do của Panama được nhập khẩu vào nước này trong suốt thời gian xảy ra đại dịch.

Nền kinh tế Venezuela có thể phát triển thêm bao nhiêu phần lớn phụ thuộc vào việc Mỹ có nới lỏng các biện pháp trừng phạt tài chính và công nghiệp dầu mỏ nhằm bóp nghẹt chế độ Maduro hay không.

Sơn Tùng (Theo The Wall Street Journal)