Chiều 27/3, tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang làm việc với nhóm 6 ngân hàng phát triển sau khi ông được Thủ tướng phân công làm Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về ODA và vốn vay ưu đãi. Cuộc họp nhằm nhận diện những khó khăn, vướng mắc để có giải pháp thúc đẩy tiến độ giải ngân vốn ODA và thảo luận về định hướng hợp tác ODA giữa Việt Nam và các nhà tài trợ trong thời gian tới.

Các ngân hàng phát triển gồm: Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA), Ngân hàng Xuất nhập khẩu Hàn Quốc (KEXIM), Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) và Ngân hàng Tái thiết Đức (KfW). Cùng dự buổi làm việc có các thành viên Ban Chỉ đạo về ODA và vốn vay ưu đãi; đại diện Đại sứ quán các nước cung cấp ODA cho Việt Nam.

9 nhóm nguyên nhân chính dẫn đến giải ngân vốn ODA và vốn vay ưu đãi chưa đạt yêu cầu

Theo Bộ KH&ĐT, tổng vốn ODA và vốn vay ưu đãi Việt Nam đã ký cho giai đoạn 2021-2023 đạt khoảng 3,35 tỷ USD. Các bộ, ngành, địa phương đã triển khai thực hiện 656 dự án, gồm 47 dự án đầu tư, 215 dự án hỗ trợ kỹ thuật và phi dự án.

Tổng số vốn nước ngoài cấp phát từ Trung ương giai đoạn 2021-2025 được Quốc hội thông qua là 300.000 tỷ đồng, trong đó số vốn được phân bổ là 270.000 tỷ đồng, còn 30.000 tỷ đồng là vốn dự phòng chung.

Năm 2023, tổng kế hoạch đầu tư công nguồn vốn nước ngoài được Quốc hội quyết nghị cấp phát là 29.000 tỷ đồng; tỷ lệ giải ngân đạt 50,9% kế hoạch giao. Năm 2024, kế hoạch vốn nước ngoài là 20.000 tỷ đồng; ước tỷ lệ giải ngân đến ngày 29/2 đạt 1,42%.

Bộ KH&ĐT cho biết tình hình chuẩn bị, thực hiện và giải ngân vốn ODA và vốn vay ưu đãi chưa đạt yêu cầu và tiến độ cam kết do 9 nhóm nguyên nhân chính: (i) vướng mắc trong đàm phán, ký kết hiệp định vay; (ii) khác biệt về chính sách, quy trình, thủ tục giữa Việt Nam và nhà tài trợ; (iii) công tác chuẩn bị đầu tư, thiết kế dự án và tiến hành thủ tục không bảo đảm yêu cầu về chất lượng và thời hạn; (iv) vướng mắc trong lập và giao kế hoạch; (v) vướng mắc về đấu thầu; (vi) vướng mắc về giải phóng mặt bằng và bố trí vốn đối ứng; (vii) vướng mắc về thủ tục giải ngân và thanh quyết toán; (viii), bất cập hạn chế về nguồn lực, năng lực của cơ quan chủ quản, chủ dự án và ban quản lý dự án; (ix) khó khăn do điều kiện khách quan thay đổi như sáp nhập huyện, xã.

Tại buổi làm việc, đại diện các nhà tài trợ đều đánh giá cơ chế họp giữa Ban Chỉ đạo với các nhà tài trợ; các quy định về ODA của Việt Nam ngày càng minh bạch hơn; sự phối hợp giữa Việt Nam và các nhà tài trợ ngày càng chặt chẽ hơn.

Các nhà tài trợ đều khẳng định cam kết tiếp tục cung cấp ODA cho Việt Nam và sẵn sàng hỗ trợ Chính phủ trong việc ban hành các quy định về quản lý, sử dụng vốn ODA; đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết phải hài hoà hoá quy định của các nhà tài trợ với luật pháp của Việt Nam đối với các dự án ODA nhằm rút ngắn thời gian chuẩn bị dự án. Cùng với đó, đề nghị Việt Nam tiếp tục cắt giảm thủ tục hành chính; đẩy nhanh việc cho ý kiến trong quá trình chuẩn bị, triển khai dự án.

Đề xuất dự án mới phải tính toán, cân nhắc kỹ

Phát biểu tại buổi làm việc, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang thẳng thắn nhìn nhận thực tế những vướng mắc về phía Việt Nam nhiều hơn so với những vướng mắc từ phía các nhà tài trợ. Tuy nhiên, để triển khai một dự án ODA đòi hỏi Việt Nam phải cùng lúc thực hiện 2 bộ thủ tục để một mặt đáp ứng yêu cầu của nhà tài trợ, mặt khác phải tuân thủ pháp luật Việt Nam.

Bên cạnh đó, có sự khác biệt giữa quy định của các nhà tài trợ với pháp luật Việt Nam, vô hình chung trở thành trở ngại lớn cho Việt Nam, vì thế hai bên cần phối hợp chặt chẽ để chia sẻ, thấu hiểu và cùng nỗ lực hài hoà hoá thủ tục để hai bên cùng thắng khi rút ngắn được thời gian chuẩn bị và triển khai các dự án.

Về nhiệm vụ phía trước, Phó Thủ tướng giao Bộ KH&ĐT tổng hợp các ý kiến tại cuộc họp, tham mưu cho Trưởng Ban Chỉ đạo ban hành văn bản chỉ đạo giao nhiệm vụ cụ thể và thời hạn hoàn thành cho các bộ, ngành, địa phương đối với các nhóm việc: Sửa đổi, bổ sung quy định của ngành, lĩnh vực mình cho hợp lý; thực thi nhiệm vụ còn tồn đọng thuộc trách nhiệm của mình; yêu cầu các bộ, ngành coi đây là nhiệm vụ trọng tâm trong năm 2024, phải trách nhiệm hơn, đặc biệt là các thành viên của Ban Chỉ đạo.

Đối với các địa phương, Phó Thủ tướng đề nghị phải bố trí đủ vốn đối ứng cho các dự án ODA; khi đề xuất dự án mới phải tính toán, cân nhắc kỹ, nếu không kham nổi thì không đề xuất để tránh trả vốn.

Phó Thủ tướng cũng đề nghị các bộ, ngành, địa phương Việt Nam phối hợp chặt chẽ với các nhà tài trợ để thống nhất giải pháp khắc phục kịp thời khó khăn, vướng mắc nảy sinh trong từng dự án.

Đối với các nhà tài trợ, Phó Thủ tướng mong muốn các nhà tài trợ xem xét cung cấp nguồn vốn với điều kiện ưu đãi hơn, thủ tục thông thoáng hơn, nhất là đối với các dự án chống biến đổi khí hậu, thiên tai vì Việt Nam là một trong những quốc gia chịu tác động mạnh nhất của biến đổi khí hậu; có cơ chế đặc biệt cho các dự án ở vùng sâu, vùng xa của Việt Nam. Phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương của Việt Nam trong việc xây dựng danh mục cụ thể những dự án phù hợp với ưu tiên và nhu cầu cấp thiết của Việt Nam cho giai đoạn tới.