Bà Bu Iroh, vợ của ông Pak, quyết tâm gặp cháu của mình và khiến chồng bà ngừng tin vào mọi thông tin trên WhatsApp. Bà đã đưa chồng đi khắp thị trấn để lắng nghe những quan niệm sai lầm của mọi người về vắc xin và vạch trần chúng.

Câu chuyện nằm trong một video kiểu sitcom dài 22 phút trên YouTube, là một trong những công cụ mà Mafindo (viết tắt của Hiệp hội chống vu khống Indonesia) đang sử dụng để chống lại thông tin sai lệch và nâng cao hiểu biết về truyền thông ở Indonesia, quốc gia có dân số đứng thứ tư trên thế giới

Cuộc chiến của toàn xã hội

Mafindo có một nhóm cốt lõi gồm 9 người, với hàng nghìn tình nguyện viên trên khắp Indonesia giúp tiến hành các khóa đào tạo, kiểm tra thực tế và thu hút thêm nhiều thành viên của công chúng kết nối với công việc của tổ chức.

Mafindo cung cấp nhiều tài nguyên ngoài video nhằm mục đích trò chuyện, kết nối và gặp gỡ mọi người ở nơi họ đang ở. Nhóm Facebook của họ có 98.000 thành viên và trên trang web TurnBackHoax.id, nhóm này sở hữu một kho lưu trữ tất cả thông tin sai lệch đã được nhóm vạch trần.

Họ cũng tổ chức các khóa đào tạo về mối nguy hiểm trong thế giới thực của thông tin sai lệch và kích động bầu cử. Họ cũng đã tạo một chatbot WhatsApp để kiểm tra thông tin đáng ngờ. Họ cũng trở thành đối tác kiểm tra tính xác thực bên thứ ba của Facebook và đã nhận được tài trợ của Google News Initiative để chạy một chương trình xóa mù chữ trên phương tiện truyền thông.

Vào năm 2022, 68% người Indonesia cho biết họ chủ yếu nhận tin tức từ mạng xã hội và chỉ 39% cho biết họ tin tưởng vào các phương tiện truyền thông nói chung. Trong cuộc bầu cử Tổng thống năm 2019 của đất nước, gần một nửa thông tin sai lệch được chia sẻ về các ứng cử viên bắt nguồn từ Facebook. Những điều này khiến nguy cơ chia sẻ thông tin sai lệch cao đến khó tin.

Theo ông Harry Sufehmi, nhà sáng lập của Mafindo, các vấn đề gốc rễ nằm ở thuật toán thúc đẩy nội dung sai sự thật vì nội dung đó hấp dẫn của các nền tảng MXH. Bởi vậy, các nhà chức trách không chỉ trừng phạt những người không hiểu biết về kỹ thuật số và vô tình chia sẻ các tin tức giả.

Ông Sufehmi cho biết trong một email rằng hầu hết “những người phát tán tin giả không phải là tội phạm. Họ thực sự là nạn nhân. Đừng bỏ tù họ, thay vào đó hãy cải tạo họ và nỗ lực giáo dục công chúng tốt hơn. Hãy nhắm mục tiêu vào những kẻ chủ mưu tạo ra tin tức giả, đặc biệt là các quảng cáo. Hãy đi theo dòng tiền".

Đó là lý do tại sao Mafindo tập trung vào công chúng. Một trong những nguyên lý chính của nhóm là việc lan truyền thông tin sai lệch là một vấn đề của toàn xã hội, không chỉ thuộc về nhà chức trách.

Gắn bó với cộng đồng

Mafindo được sinh ra từ một nhóm Facebook vạch trần thông tin sai lệch mà ông Sufehmi tạo ra vào năm 2014. Sau khi chứng kiến các thành viên trong gia đình và bạn bè tranh cãi về thông tin sai lệch mà họ chia sẻ về cuộc bầu cử năm đó, ông đã muốn làm gì đó để giúp đỡ.

Nhóm được đặt tên là Diễn đàn Chống Phỉ báng, Kích động và Bôi nhọ, và đã có thêm hàng chục nghìn thành viên trong hai năm đầu tiên, và ông Sufehmi đã chính thức thành lập Mafindo như một tổ chức cấp cơ sở vào năm 2016.

Sau 8 năm làm công việc này, Mafindo sẽ tham gia vào cuộc bầu cử tiếp theo của Indonesia vào năm 2024, tập trung vào việc chuẩn bị sẵn sàng, khuyến khích người dùng suy nghĩ chín chắn về thông tin họ đang tiếp nhận, đặc biệt là trước khi họ chia sẻ thông tin đó.

"Với việc lật tẩy các tin giả, chúng tôi đang cố gắng cứu những ngôi nhà đang cháy", ông Sufehmi cho hay. “Nhưng với việc chuẩn bị sẵn các công cụ, chúng tôi hy vọng có thể thực sự ngăn chặn đám cháy".

Mục tiêu của Mafindo là công bằng, trung lập và đồng cảm trong công việc và với cộng đồng. Nguyên tắc đó đã được củng cố vào năm 2020, khi bắt đầu xảy ra đại dịch COVID-19. Trong thời gian đó, ông Astuti cho biết, Mafindo đã được trang bị các công cụ để lật tẩy thông tin sai lệch. Nhưng chừng đó vẫn là chưa đủ.

“Mọi người không muốn lắng nghe chúng tôi khi chúng tôi chỉ cảnh báo họ về thông tin sai lệch", ông Astuti nói trong một email. Thay vào đó, các đại diện của Mafindo đã làm việc với các cộng đồng để giúp đáp ứng những nhu cầu cấp thiết nhất của họ.

“Chúng tôi đã hợp lực với mọi người để quyên góp thực phẩm, bữa ăn, thuốc men và bất cứ thứ gì có thể giúp họ giúp đỡ và bớt đau khổ hơn”, ông Asuti chia sẻ. “Trong các hoạt động này, các cơ hội để nói về thông tin sai lệch đột nhiên xuất hiện. Đó là trong một cuộc trò chuyện bình thường trong một khung cảnh thân mật, và mọi người sẽ lắng nghe chúng tôi cẩn thận hơn".

Tổ chức nhận thấy rằng làm việc với các cộng đồng đang gặp khủng hoảng về những nhu cầu cấp thiết nhất của họ cũng giúp tạo dựng niềm tin vào các công việc khác của Mafindo. Mọi người cần nguồn cung cấp cơ bản trước khi họ cần kiểm tra thực tế.

“Nếu không hòa mình vào cuộc sống hàng ngày, tôi nghĩ chúng ta sẽ đánh mất cơ hội lắng nghe và cảm nhận cảm xúc, nhận thức của mọi người và lý do tại sao những nhận thức đó lại tồn tại", ông nhận định.

Hoàng Tôn (theo IJN)