Nhà báo Triệu Thanh Bình - Chủ tịch Hội Nhà báo Vĩnh Phúc đã khẳng định như vậy khi trao đổi cùng chúng tôi về tính nhân văn của báo chí.

Tính nhân văn - yếu tố không thể thiếu của văn hóa báo chí

Tại tỉnh Vĩnh Phúc, trong những năm qua vai trò của Hội Nhà báo tỉnh luôn được phát huy hiệu quả. Giữa năm 2022, sau khi có hướng dẫn từ Hội Nhà báo Việt Nam, Hội Nhà báo tỉnh đã tổ chức hội nghị triển khai thực hiện tiêu chí cơ quan báo chí văn hóa và văn hóa người làm báo Việt Nam. Tổ chức ký cam kết bằng các nội dung cụ thể, có sự tham gia của tất cả các cơ quan báo chí, các Chi hội trực thuộc, các câu lạc bộ báo chí để quán triệt các tiêu chí xây dựng cơ quan báo chí văn hóa và người làm báo văn hóa Việt Nam, trong đó tập trung với 12 tiêu chí do Hội Nhà báo Việt Nam xây dựng.

Ngay sau đó, các cơ quan báo, đài trên địa bàn tỉnh đều có kế hoạch cụ thể và triển khai. Mỗi đơn vị đã tổ chức triển khai đến từng hội viên. Thậm chí ở một số đơn vị tổ chức Đảng trong cơ quan báo chí đã ban hành Nghị quyết chuyên đề về xây dựng môi trường văn hóa trong cơ quan báo chí để gắn trách nhiệm của mỗi Đảng viên từ đó nêu cao tinh thần trách nhiệm, triển khai.

Nhà báo Triệu Thị Thanh Bình - Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo tỉnh Vĩnh Phúc cho biết: “Để phong trào đi vào chiều sâu, thực chất và hiệu quả hơn nữa, mỗi hội viên cần nhận thức đầy đủ về vai trò người làm báo trong giai đoạn hiện nay. Các cấp Hội Nhà báo cần nêu cao vai trò của mình, quan tâm hơn nữa đến công tác giáo dục tư tưởng chính trị cho hội viên để hội viên nhận thức được vai trò trách nhiệm của người làm báo. Biết được trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân của người làm báo. Và qua những tác phẩm của mình nhân lên những điều tốt đẹp trong xã hội”.

Một trong những điều mà nhà báo Triệu Thanh Bình tâm đắc đó là: “Đề cao yếu tố văn hóa trong hoạt động nghiệp vụ và trong tác phẩm báo chí; nêu cao tính nhân văn, tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái, hướng đến các giá trị “chân, thiện, mỹ”, lan tỏa những điều tốt đẹp, đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, tiêu cực, bồi đắp nền tảng tinh thần xã hội”, đây cũng chính là một trong 6 tiêu chí xây dựng cơ quan báo chí văn hóa.

“Tính nhân văn trong tác phẩm báo chí có lẽ là thuộc tính xuyên suốt để báo chí thực hiện sứ mệnh thúc đẩy tiến bộ, công bằng xã hội, là yếu tố không thể thiếu của văn hóa báo chí. Tác phẩm báo chí đề cao tính nhân văn sẽ là tác phẩm báo chí thành công, mang lại hiệu quả tích cực trong việc định hướng dư luận, định hướng tư tưởng, văn hóa, đạo đức xã hội, giúp khơi dậy những tương lai, tiềm năng tươi sáng” – nhà báo Triệu Thanh Bình nhấn mạnh.

Phải xây dựng được niềm tin với công chúng

Báo chí muốn tồn tại và phát huy hiệu quả phải xây dựng được niềm tin với công chúng. Do đó, trước nguy cơ báo chí đang đánh mất công chúng vì chạy theo lợi nhuận với những thông tin sai lệch, giật gân, vô cảm thì việc đề cao tính nhân văn trong tác phẩm báo chí cần được quan tâm hơn bao giờ hết.

Nhà báo Triệu Thị Thanh Bình cho rằng: “Đội ngũ nhà báo trong quá trình tác nghiệp ngoài việc tôn trọng sự thật phải chú ý đến yếu tố nhân văn trong cách thể hiện. Ngòi bút của người viết phải có tính nhân văn. Khi viết báo phải suy nghĩ đến hiệu quả, đến cái “hậu” về sau, nhà báo không nên vì lợi ích nhất thời mà bỏ quên tính nhân văn cao cả của báo chí”.

Chủ tịch Hội Nhà báo Vĩnh Phúc phân tích thêm: Xuyên suốt lịch sử, nền Báo chí Cách mạng Việt Nam luôn thể hiện tư tưởng nhân văn, đáp ứng nhu cầu thông tin đa dạng, phong phú của cuộc sống. Từ đó đấu tranh loại bỏ những nhân tố xấu trong xã hội, nhân rộng những tấm gương người tốt, việc tốt, giữ gìn những nét đẹp văn hóa của dân tộc, hướng con người đến giá trị chân, thiện, mỹ...

Đội ngũ nhà báo trong quá trình tác nghiệp ngoài việc tôn trọng sự thật phải chú ý đến yếu tố nhân văn trong cách thể hiện. Tuy nhiên, những năm gần đây do xu hướng phát triển ồ ạt của các mạng xã hội, báo điện tử đã và đang xuất hiện cách làm báo rất đáng lo ngại gây hoang mang trong dư luận.

Một số tờ báo khai thác đời tư cá nhân hoặc đưa những thông tin sai lệch để giật gân, câu khách mà không lường đến hậu quả. Nhiều nhà báo rất nhiệt huyết, xông pha, dũng cảm đi tìm ngọn nguồn sự thật nhưng khi đưa thông tin lại chưa có sự cân nhắc thấu đáo về hậu quả thông tin trong bài báo mình đưa ra.

Không ít tờ báo khi đưa tin bài về các vụ án còn nặng về miêu tả chi tiết gây hiếu kỳ, tò mò, kích động, tạo dư luận cách nhìn cực đoan cho giới trẻ về cuộc sống xã hội, hoặc viết về các nạn nhân bị xâm hại không sửa tên, đưa hình ảnh cận mặt, địa chỉ rõ ràng ảnh hưởng xấu đến cuộc sống của họ sau này; viết bài về người khuyết tật, người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn còn nặng về góc nhìn thương hại, chưa có góc nhìn để thấy tâm thế muốn vươn lên trong cuộc sống của họ.

Có những vụ việc xảy ra chỉ là hiện tượng cá biệt nhưng đồng loạt nhiều báo cùng đưa, tạo làn sóng dư luận gây thiệt hại đến sản xuất kinh doanh, đời sống của doanh nghiệp, người dân…

Không đơn giản là khẩu hiệu

Nhấn mạnh giải pháp để nêu cao tính nhân văn trong tác phẩm báo chí, nhà báo Triệu Thanh Bình cho rằng, trước hết mỗi người làm báo cần phải rèn luyện, trau dồi để không chỉ có tài, có tầm mà còn phải có tâm, đặt lợi ích cộng đồng lên trước. Báo chí nhân văn là báo chí thực hiện đúng chức trách, tôn chỉ mục đích, hoạt động theo pháp luật và quan tâm nhiều hơn đến tác động của thông tin với xã hội, với nhân vật hơn là lợi ích kinh tế của tờ báo.

Bên cạnh việc quản lý chặt chẽ bằng pháp luật, quy định, quy tắc để điều chỉnh, răn đe, xử phạt cần phải giáo dục, tuyên truyền để cơ quan báo chí và người làm báo tự ý thức về sứ mệnh giữ gìn tính nhân văn của báo chí cách mạng.

Đối với các cấp Hội Nhà báo, hoạt động giáo dục đạo đức nghề nghiệp định hướng tư tưởng chính trị cho hội viên là rất quan trọng để nhân lên yếu tố nhân văn trong đời sống báo chí. Mỗi cấp Hội cần quan tâm đến giáo dục, trau dồi đạo đức nghề nghiệp, nâng cao hiểu biết, nhãn quan chính trị, trách nhiệm xã hội cho các nhà báo trẻ.

Thực tế hiện nay, thế hệ các nhà báo trẻ rất năng động sáng tạo, nhiều nhà báo giỏi, tuy nhiên còn không ít nhà báo còn non tuổi nghề, chưa có những trải nghiệm đủ để nêu cao nhận thức chính trị xã hội dẫn đến cho ra đời những tác phẩm báo chí thiếu tính nhân văn.

Nhà báo Triệu Thị Thanh Bình khẳng định: “Xây dựng văn hóa trong hoạt động báo chí nghe có vẻ chung chung nhưng thực chất đã có trong 10 Điều quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam và có trong bộ Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo Việt Nam. Từ trước đến nay mọi người đã thực hiện rồi nhưng giờ phải làm sao để được đẩy mạnh hơn, có ý nghĩa rộng hơn, bao quát hơn”.

Đặc biệt quan tâm đến vấn đề này, hiện nay cùng với Hội Nhà báo các địa phương khác, Hội Nhà báo tỉnh Vĩnh Phúc đã và đang hướng tới xây dựng các cơ quan báo chí văn hóa, cùng đội ngũ người làm báo có uy tín, đạo đức trong sáng, góp phần xây dựng môi trường văn hóa, môi trường báo chí lành mạnh. Và quan trọng hơn cả, nữ Chủ tịch Hội cũng luôn quán triệt và đề cao tính nhân văn trong mỗi bài viết, mỗi tác phẩm của hội viên, nhà báo trong trên địa bàn.

Lê Tâm