“12 đêm ngủ không trọn giấc” và những trăn trở của Đại tướng Tổng Tư lệnh

Ngày 1/1/1954, Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Ủy viên Bộ Chính trị, Tổng Tư lệnh được giao nhiệm vụ làm Chỉ huy trưởng Chiến dịch kiêm Bí thư Đảng ủy Mặt trận Điện Biên Phủ. Trước ngày Đại tướng ra Mặt trận, Bác đã căn dặn Đại tướng Võ Nguyên Giáp: “Phải đánh cho thắng! Chắc thắng mới đánh, không chắc thắng không đánh”.

Trước đó, tư tưởng chỉ đạo tác chiến mà Hội nghị Trung ương đầu năm 1953 cũng đã xác định: Phương châm chung của cuộc chiến tranh giải phóng của ta là trường kỳ kháng chiến, tự lực cánh sinh. Ta không chủ quan khinh địch, không nóng vội, không mạo hiểm. Đánh ăn chắc, tiến ăn chắc, chắc thắng thì kiên quyết đánh cho kỳ thắng, không chắc thắng thì kiên quyết không đánh. Nếu chủ quan mạo hiểm, nếu một lần mà thua nặng thì sẽ tai hại lớn.

Lời dặn dò của Chủ tịch Hồ Chí Minh và tư tưởng tác chiến “không chắc thắng thì kiên quyết không đánh” dường như luôn văng vẳng trong tâm trí Đại tướng Tổng tư lệnh trong suốt những ngày Đại tướng chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ.

Thời điểm trung tuần tháng 1/1954, Đảng ủy Mặt trận và tất cả đều tán thành phương châm Chiến dịch là “đánh nhanh, giải quyết nhanh”. Cố vấn Trung Quốc Vi Quốc Thanh cũng khẳng định: “Nếu không tranh thủ đánh sớm khi địch còn đứng chân chưa vững, để nay mai chúng tăng quân và củng cố công sự thì không đánh được, ta sẽ bỏ mất thời cơ”. Theo phương châm “đánh nhanh, giải quyết nhanh”, Chiến dịch Điện Biên Phủ dự kiến sẽ diễn ra trong 3 đêm 2 ngày, nổ súng vào ngày 20/1/1954.

Tuy nhiên, theo nhiều tài liệu cũng như hồi ức của các nhân chứng lịch sử, trong những ngày tháng 1 năm 1954 ấy, tình hình tại mặt trận Điện Biên Phủ có những diễn biến rất mới, rất nhanh, khác nhiều với những dự kiến ban đầu. Sự gia tăng tính kiên cố và sức mạnh tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ của quân Pháp và sự khó khăn trong việc đưa pháo vào và chuẩn bị công sự của bộ đội ta đã khiến vị Tổng Tư lệnh chiến dịch không khỏi trăn trở về yếu tố “chắc thắng” cũng như phương châm “đánh nhanh, giải quyết nhanh” đã định.

Những trăn trở, băn khoăn càng lớn khi ngày 23/1, tướng Phạm Kiệt, sau khi theo dõi đơn vị kéo pháo đã có cuộc điện đàm về Sở chỉ huy báo cáo Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Trong Bức thư ngày 19/1/1995 gửi Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam nhân Hội thảo về Trung tướng Phạm Kiệt, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã nhắc khá cụ thể về điều này: “Lúc bấy giờ, toàn thể cán bộ và chiến sĩ đang hăng hái triển khai kế hoạch đánh nhanh. Bản thân tôi thì đang khẩn trương theo sát tình hình củng cố của địch và suy nghĩ về quyết định thay đổi phương châm. Chính vào lúc đó thì nhận được ý kiến của anh Phạm Kiệt phát biểu qua điện thoại. Anh trình bày vắn tắt tình hình và là người duy nhất lúc đó đã đề nghị tôi xem xét lại kế hoạch đánh nhanh”.

Sau đề xuất của “Khiêm tốn tướng quân” Phạm Kiệt, sau 11 ngày đêm “mất ăn, mất ngủ” và một đêm thức trắng với nỗi trăn trở sau này được Đại tướng chia sẻ trong hồi ký “Điện Biên Phủ, điểm hẹn lịch sử”: Mỗi ngày, tôi càng nhận thấy rõ là không thể đánh nhanh được. Lời Bác dặn trước lúc lên đường và Nghị quyết Trung ương hồi đầu năm lại văng vẳng bên tai: “Chỉ được thắng không được bại, vì bại thì hết vốn!”. Đêm ngày 25 tháng 1 năm 1954, tôi không sao chợp mắt được. Đầu đau nhức. Đồng chí Thùy, y sĩ, buộc trên trán tôi một nắm ngải cứu.… Chúng ta cũng không thể giành chiến thắng với bất cứ giá nào, vì phải giữ gìn vốn liếng cho cuộc chiến đấu lâu dài. Tôi cảm thấy phải cho các đơn vị rút khỏi trận địa để nghiên cứu một cách đánh khác dù bộ đội có thắc mắc. Phải chuyển từ phương án “đánh nhanh thắng nhanh” sang phương án “đánh chắc tiến chắc”.

Sau khi bàn bạc, trao đổi cùng trưởng đoàn cố vấn Trung Quốc Vi Quốc Thanh, chiều 26/1/1954, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã đi tới quyết định mà theo ông là “một quyết định khó khăn nhất trong cuộc đời chỉ huy của mình”: “Để bảo đảm nguyên tắc cao nhất là “đánh chắc thắng”, cần chuyển phương châm tiêu diệt địch từ “đánh nhanh, thắng nhanh” sang “đánh chắc, tiến chắc”. Nay quyết định hoãn cuộc tiến công. Ra lệnh cho bộ đội trên toàn tuyến lui về địa điểm tập kết, và kéo pháo ra”.

Thời gian mở chiến dịch được lùi lại vào ngày 13/3/1954. Quyết định đó ngay lập tức được báo về Bộ Chính trị, Tổng Quân ủy và đã nhận được sự đồng tình ủng hộ hoàn toàn.

56 ngày đêm cho chiến thắng “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”

Sau quyết định của Đại tướng, dồn trí, công tác chuẩn bị cho trận đánh lớn được thực hiện kỹ càng, pháo được kéo vào, đường được mở rộng hơn, công sự được xây kiên cố hơn, hào được đào sâu hơn, lương thảo, vũ khí từ hậu phương dồn lên cho mặt trận nhiều hơn, đúng 17 giờ ngày 13/3/1954, quân ta tấn công cứ điểm Him Lam, mở màn chiến dịch Điện Biên Phủ.

Chiến dịch gồm 3 đợt tiến công. Đợt 1 từ ngày 13/3 đến 17/3/1954. Đúng 8 giờ sáng ngày 13/3/1954, những viên đạn sơn pháo của bộ đội ta bắn vào sân bay Mường Thanh, mở màn của Chiến dịch. Đến 17 giờ 05 phút ngày 13/3/1954, bộ đội ta xuất kích bắt đầu trận đánh mở màn của Chiến dịch Điện Biên Phủ, tiêu diệt gọn cứ điểm Him Lam và Độc Lập, bức hàng cứ điểm Bản Kéo, phá vỡ cửa ngõ phía Bắc của Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ; diệt và bắt sống trên 2.000 tên địch, phá hủy 25 máy bay, xóa sổ 1 trung đoàn, uy hiếp sân bay Mường Thanh…

Đợt 2 từ ngày 30/3 đến ngày 30/4/1954, quân ta đồng loạt tiến công các cứ điểm phía Đông phân khu trung tâm thắt chặt vòng vây, chia cắt và liên tục tiến công, kiểm soát sân bay Mường Thanh, hạn chế tiếp viện của địch cho tập đoàn cứ điểm. Đây là đợt tấn công dai dẳng, dài ngày nhất, quyết liệt nhất, gay go nhất, ta và địch giành giật nhau từng tấc đất, từng đoạn giao thông hào. Sau đợt tấn công thứ 2, khu trung tâm Điện Biên Phủ đã nằm trong tầm bắn các loại súng của ta, quân địch rơi vào tình trạng bị động, mất tinh thần cao độ.

Đợt 3 từ ngày 1/5 đến ngày 7/5/1954, quân ta đánh chiếm các cứ điểm phía Đông và mở đợt tổng công kích tiêu diệt toàn bộ tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ. Đêm ngày 6/5/1954, tại đồi A1 trận chiến đấu giữa ta và địch diễn ra quyết liệt, quân ta ào ạt xông lên tiêu diệt các lô cốt và dùng thuốc nổ phá các hầm ngầm kiên cố của địch. Tên quan Tư lệnh chỉ huy đồi A1 và khoảng 400 tên địch còn sống sót đã phải đầu hàng. 17 giờ 30 phút ngày 7/5/1954, lá cờ quyết chiến quyết thắng của quân đội ta đã tung bay trên nóc hầm sở chỉ huy của địch.

“Con Nhím Điện Biên” chính thức thất thủ, lá cờ đỏ sao vàng tung bay trên nóc hầm De Castries. Toàn bộ tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ vốn được người Pháp xem là “bất khả chiến bại” đã bị quân và dân ta xóa sổ hoàn toàn. Thắng lợi này đã trực tiếp đưa đến việc ký Hiệp định Genève về chấm dứt chiến tranh lập lại hòa bình ở Đông Dương; tạo cơ sở và điều kiện để Nhân dân ta tiến lên giành thắng lợi trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước vào năm 1975.

Hà Anh