Thỏa thuận Paris 2015 cam kết các quốc gia hạn chế mức tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu xuống dưới 2°C so với mức thời kỳ tiền công nghiệp và hướng tới mục tiêu 1,5°C.

Các nhà khoa học cho biết việc vượt qua ngưỡng 1,5°C có nguy cơ gây ra các tác động biến đổi khí hậu nghiêm trọng hơn nhiều đối với con người, động vật hoang dã và hệ sinh thái.

Điều này đòi hỏi phải giảm gần một nửa lượng phát thải CO2 toàn cầu vào năm 2030 so với mức của năm 2010 và đạt mức ròng bằng không vào năm 2050, một nhiệm vụ đầy tham vọng mà các nhà khoa học, nhà tài chính, nhà đàm phán và các nhà hoạt động tại COP26 đang tranh luận về cách đạt được và chi trả.

Nhưng sự khác biệt giữa 1,5°C và 2°C là gì? Dưới đây là giải thích của một số nhà khoa học.

Hiện trái đất đã ấm lên bao nhiêu độ?

Hiện thế giới đã nóng lên khoảng 1,1°C so với mức thời kỳ tiền công nghiệp. Mỗi thập kỷ trong bốn thập kỷ qua đều nóng hơn trước.

Nhà khoa học khí hậu Daniela Jacob tại Trung tâm Dịch vụ Khí hậu Đức cho biết: “Chúng ta chưa bao giờ có hiện tượng trái đất nóng lên như vậy chỉ trong vài thập kỷ. Nửa độ có nghĩa là thời tiết khắc nghiệt hơn nhiều, diễn ra thường xuyên hơn, dữ dội hơn hoặc kéo dài hơn".

Chỉ trong năm nay, những trận mưa xối xả đã tràn vào Trung Quốc và Tây Âu, khiến hàng trăm người thiệt mạng. Hàng trăm người khác chết khi nhiệt độ ở Tây Bắc Thái Bình Dương đạt mức cao kỷ lục. Greenland đã chứng kiến ​​các sự kiện tan chảy lớn, cháy rừng tàn phá Địa Trung Hải và Siberia, và hạn hán kỷ lục đã ảnh hưởng đến các khu vực của Brazil.

Nhà khoa học khí hậu Rachel Warren tại Đại học East Anglia cho biết: “Biến đổi khí hậu đã và đang ảnh hưởng đến mọi khu vực có người sinh sống trên toàn cầu".

Nắng nóng và mưa lớn

Việc vượt qua mức 1,5°C sẽ làm trầm trọng thêm các tác động của thời tiết. Nhà khoa học khí hậu Sonia Seneviratne tại ETH Zurich cho biết: “Trái đất càng nóng lên, những thay đổi càng trở nên nghiêm trọng và không thể đảo ngược". Ví dụ, sóng nhiệt sẽ trở nên thường xuyên hơn và nghiêm trọng hơn.

Theo hội đồng khoa học khí hậu của Liên hợp quốc (IPCC), một sự kiện nắng nóng khắc nghiệt vốn xảy ra một lần mỗi thập kỷ trong một vùng khí hậu không có sự tác động của con người, sẽ xảy ra 4,1 lần trong một thập kỷ ở nhiệt độ 1,5°C và 5,6 lần ở mức 2°C.

Nếu đạt đến 4°C, các sự kiện như vậy có thể xảy ra 9,4 lần mỗi thập kỷ.

Một bầu không khí ấm hơn cũng có thể giữ nhiều độ ẩm hơn, dẫn đến lượng mưa lớn hơn và làm tăng nguy cơ lũ lụt. Nó cũng làm tăng khả năng bốc hơi, dẫn đến hạn hán khốc liệt hơn.

Băng tan, nước biển dâng, rặng san hô biến mất

Sự khác biệt giữa 1,5°C và 2°C là rất quan trọng đối với các đại dương và vùng núi băng của Trái đất.

Nhà khoa học khí hậu Michael Mann tại Đại học Bang Pennsylvania cho biết: "Ở 1,5°C, chúng ta có thể ngăn phần lớn băng ở Greenland và phía tây Nam Cực sụp đổ".

Điều đó sẽ giúp hạn chế mực nước biển dâng lên vài chục cm vào cuối thế kỷ này, vẫn là một sự thay đổi lớn có thể làm xói mòn các đường bờ biển và làm ngập một số quốc đảo nhỏ và các thành phố ven biển.

Nhưng quá 2°C và các tảng băng có thể sụp đổ, ông Mann nói, với mực nước biển dâng lên đến 10 mét, mặc dù tốc độ xảy ra là không chắc chắn.

Nhiệt độ ấm lên 1,5°C sẽ phá hủy ít nhất 70% rặng san hô, nhưng ở 2°C hơn 99% trong số chúng sẽ bị mất. Điều đó sẽ phá hủy môi trường sống của cá và các cộng đồng sống dựa vào các rạn san hô để kiếm thức ăn và sinh kế.

Cháy rừng, dịch bệnh và giá lương thực tăng

Việc nóng lên tới 2°C, so với 1,5°C, cũng sẽ làm tăng tác động đến sản xuất thực phẩm.

Nhà khoa học khí hậu Simon Lewis tại Đại học College London cho biết: “Nếu bạn bị mất mùa ở một vài giống lúa mì trên thế giới cùng một lúc, thì bạn có thể thấy giá lương thực tăng vọt và nạn đói hoành hành trên khắp thế giới".

Một thế giới ấm hơn có thể chứng kiến ​​các loài muỗi mang các bệnh như sốt rét và sốt xuất huyết phát triển mạnh mẽ hơn. Nhưng mức 2 ° C cũng sẽ khiến ​​một tỷ lệ lớn côn trùng và động vật lớn hơn mất hầu hết phạm vi môi trường sống và làm tăng nguy cơ cháy rừng.

"Điểm tới hạn"

Khi thế giới nóng lên, nguy cơ hành tinh sẽ đạt đến "điểm tới hạn" cũng tăng lên, nơi các tác động là không thể đảo ngược. Không chắc chắn chính xác khi nào chúng ta sẽ đạt tới điểm đó.

Chẳng hạn như hạn hán, giảm lượng mưa và sự tàn phá liên tục của rừng Amazon thông qua nạn phá rừng có thể khiến hệ thống rừng nhiệt đới sụp đổ, giải phóng CO2 vào khí quyển thay vì lưu trữ nó. Hoặc sự ấm lên của lớp băng vĩnh cửu ở Bắc Cực có thể khiến chúng bị phân hủy, giải phóng một lượng lớn khí thải carbon.

"Đó là lý do tại sao việc tiếp tục phát thải từ nhiên liệu hóa thạch là cực kỳ rủi ro ... bởi vì chúng ta đang làm tăng khả năng đạt tới những điểm tới hạn đó", ông Lewis nói.