Theo quy định Luật Hải quan thì địa điểm làm thủ tục hải quan là nơi cơ quan Hải quan tiếp nhận, đăng ký và kiểm tra hồ sơ hải quan, kiểm tra thực tế hàng hóa, phương tiện vận tải. Do đó, trong thời gian qua, trừ một số trường hợp hàng hóa thuộc diện quản lý chuyên ngành được quy định phải làm thủ tục tại cửa khẩu nhập theo luật chuyên ngành và các văn bản hướng dẫn thì DN được lựa chọn địa điểm để làm thủ tục hải quan. Về cơ bản, các Luật chuyên ngành và các văn bản hướng dẫn không quy định về cửa khẩu phải làm thủ tục NK. Nhưng đến ngày 21/1/2015, Chính phủ ban hành Nghị định số 08/2015/NĐ-CP quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật Hải quan về thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát, kiểm soát hải quan quy định: “Căn cứ tình hình xuất khẩu, NK trong từng thời kỳ, Thủ tướng Chính phủ quyết định Danh mục hàng hóa NK phải làm thủ tục hải quan tại cửa khẩu nhập”. Căn cứ Luật Hải quan năm 2014, Khoản 2 Điều 4 Nghị định số 08/2015/NĐ-CP dẫn trên, Bộ Tài chính đã báo cáo và trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 15/2017/QĐ-TTg ngày 12/5/2017 ban hành Danh mục hàng hóa NK phải làm thủ tục hải quan tại cửa khẩu nhập, bao gồm 17 nhóm mặt hàng nhạy cảm có rủi ro cao trong quản lý (như quản lý thuế, quản lý chuyên ngành, ảnh hưởng đến an ninh, quốc phòng, môi trường...) cần tăng cường kiểm soát tại cửa khẩu.

Các hàng hóa này bao gồm: (1) Thuốc lá điếu, xì gà và chế phẩm khác từ cây thuốc lá dùng để hút, hít, nhai, ngửi, ngậm; (2) Rượu; (3) Bia; (4) Xe ô tô chở người dưới 16 chỗ ngồi; (5) Xe mô tô hai bánh, xe mô tô ba bánh có dung tích xi lanh trên 125cm3; (6) Tàu bay, du thuyền; (7) Xăng các loại;  (8) Điều hoà nhiệt độ công suất từ 90.000 BTU trở xuống; (9) Bài lá; (10) Vàng mã, hàng mã; (11) Hàng hóa phải kiểm dịch động vật theo Danh mục do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quy định; (12) Hàng hóa phải kiểm dịch thủy sản theo Danh mục do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quy định; (13) Hàng hóa phải kiểm dịch thực vật theo Danh mục do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quy định; (14) Tiền chất thuốc nổ, vật liệu nổ theo Danh mục do Bộ Công Thương quy định; (15) Hàng hóa có ảnh hưởng đến an ninh, quốc phòng theo Danh mục do Bộ Công Thương quy định; (16) Phế liệu theo Danh mục do Thủ tướng Chính phủ quy định; (17) Hàng hóa áp dụng biện pháp thuế tự vệ, thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp theo quy định của Bộ Công Thương.

Đối với hàng hóa thuộc các nhóm hàng từ (1) đến (10) tại Danh mục được ban hành chi tiết tên hàng kèm theo mã số HS. Đối với hàng hóa thuộc các nhóm hàng từ (11) đến (17) áp dụng mã số HS theo Danh mục do Thủ tướng Chính phủ và các Bộ quản lý chuyên ngành công bố, ban hành. Quyết định cũng đã quy định rõ trường hợp hàng hóa có nhiều chủng loại (thuộc Danh mục và không thuộc Danh mục), chung vận đơn thì phải làm thủ tục hải quan tại cửa khẩu nhập.  Tuy nhiên, với mục đích nhằm khuyến khích DN phát triển sản xuất và tạo thuận lợi đối với một số trường hợp hàng hóa NK vì mục đích đặc biệt, Quyết định cũng đã quy định hàng hóa NK thuộc Danh mục được lựa chọn làm thủ tục hải quan tại cửa khẩu nhập hoặc tại các địa điểm làm thủ tục hải quan ngoài cửa khẩu nhập trong các trường hợp sau: Một là, thiết bị, máy móc, vật tư NK để xây dựng nhà máy, công trình được làm thủ tục hải quan tại cơ quan Hải quan nơi có nhà máy, công trình hoặc kho của nhà máy, công trình. Hai là, nguyên liệu, vật tư, thiết bị, máy móc, linh kiện, phụ tùng để phục vụ gia công, sản xuất được làm thủ tục hải quan tại cơ quan hải quan nơi có nhà máy, cơ sở sản xuất. Ba là, hàng hoá tạm nhập để dự hội chợ, triển lãm, giới thiệu sản phẩm được làm thủ tục hải quan tại cơ quan Hải quan nơi có hội chợ, triển lãm, giới thiệu sản phẩm. Bốn là, hàng hoá NK vào cửa hàng miễn thuế được làm thủ tục hải quan tại cơ quan Hải quan quản lý cửa hàng miễn thuế. Năm là, hàng hoá NK vào khu phi thuế quan được làm thủ tục hải quan tại cơ quan Hải quan quản lý khu phi thuế quan. Sáu là, hàng hóa NK phục vụ yêu cầu cứu trợ khẩn cấp theo quy định tại khoản 1 Điều 50 Luật Hải quan được đưa về địa điểm nơi xảy ra thiên tai, dịch bệnh hoặc yêu cầu cứu trợ khẩn cấp. Bảy là, hàng hóa chuyên dùng NK phục vụ an ninh quốc phòng theo quy định tại khoản 2 Điều 50 Luật Hải quan được làm thủ tục hải quan tại cơ quan Hải quan theo đề nghị của người khai hải quan. Tám là, xăng được đưa từ kho ngoại quan đến các địa điểm làm thủ tục hải quan nơi thương nhân có hệ thống kho xăng dầu. Chín là, hàng hóa NK đóng chung container đưa về địa điểm thu gom hàng lẻ được làm thủ tục hải quan tại cơ quan hải quan quản lý địa điểm thu gom hàng lẻ. Mười là, các trường hợp khác theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ.

Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Tài chính chỉ đạo cơ quan Hải quan tăng cường kiểm soát đối với các hàng hóa NK có rủi ro cao trong quản lý, đảm bảo yêu cầu về quản lý thuế, bảo đảm quốc phòng, an ninh, chất lượng hàng hóa thuộc Danh mục hàng hóa NK phải làm thủ tục hải quan tại cửa khẩu nhập. Quyết định này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/7/2017.

Hoàng Quân