Sự phát triển của công nghệ và mạng xã hội khiến tất cả mọi người đều có thể tiếp cận bất cứ thông tin nào, trong đó không chỉ tin thật mà còn có cả tin giả. Thậm chí, tin giả ngày càng hiện diện khó lường hơn, tinh vi hơn... Cuộc chiến dập dịch tin giả, vì thế càng ngày càng phức tạp và khó khăn hơn...

Trong cuộc chiến này, báo chí và người làm báo được xem là có vai trò xung kích, ở tuyến đầu, giữ vai trò chủ lực trong cuộc chiến chống tin giả. Nhà báo Trần Bá Dung, Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng Ban Nghiệp vụ Hội Nhà báo Việt Nam, trong cuộc trò chuyện cùng Báo Nhà báo & Công luận một lần nữa nhấn mạnh vai trò của báo chí trong cuộc chiến gian nan này. Nhà báo Trần Bá Dung chia sẻ: 

Tôi cho rằng, tin giả là vấn đề của các quốc gia, vấn đề toàn cầu chứ không riêng của Việt Nam. Đó không chỉ là những thông tin lừa đảo thông thường, hay thông tin gây hoang mang trong đời sống xã hội mà tin giả mang tính chính trị xuất hiện ngày càng nhiều. Hậu quả kinh tế và chia rẽ xã hội là rõ ràng.

Tin giả đúng là “một loại virus” gây ra thứ bệnh rất khó chữa cho xã hội, cho nhân loại. Đó là bệnh hoài nghi, do dự, mất niềm tin, xã hội nhiễu loạn, mất phương hướng… Thiệt hại của nó nhiều khi không thể đo đếm được và tác động đến mọi mặt đời sống.

Đặc biệt, trong xã hội Việt Nam, tin giả còn nhắm vào các cơ quan, tổ chức Đảng, Nhà nước, tổ chức xã hội, nhắm vào các đồng chí lãnh đạo các cấp, nhằm làm lung lạc niềm tin của nhân dân với Đảng, Nhà nước, chính quyền các cấp, với chế độ.

Trong thời gian qua, các cơ quan chức năng đã cảnh báo, xử lý các trường hợp tung tin giả, nhưng tin giả vẫn diễn ra một cách phức tạp, thường xuyên. Nguyên nhân là do việc “truy vết” để xử lý tin giả không hề dễ dàng về kỹ thuật. Các mạng xã hội như Facebook, Twitter hay Youtube đều chưa có giải pháp thỏa đáng về công nghệ để kiểm soát tin giả.

Do tác hại của tin giả nhiều khi khó nhận biết, khó phân biệt thật- giả, hậu quả không dễ nhìn thấy, không rõ ràng, không phải ngay lập tức; thậm chí ai cũng nghĩ chẳng liên quan đến mình…, nên công chúng ít đề phòng, dễ bỏ qua.

Để ngăn chặn tình trạng này, tôi cho rằng, trước hết người tiếp nhận thông tin tự nâng sức “đề kháng” trước sự tấn công của tin giả, không tiếp tay lan truyền tin giả. Thứ hai, hệ thống báo chí, truyền thông chuyên nghiệp mà trực tiếp là các nhà báo cần nghiêm túc áp dụng nguyên tắc không bỏ trống trận địa thông tin cho tin giả và nguyên tắc xác minh có trách nhiệm, có nghiệp vụ đối với tất cả các thông tin; cảnh giác trước mọi tin tức không rõ nguồn hoặc nguồn tin không đáng tin cậy. Thứ ba là phải có ngay thông tin phản bác, làm rõ, chấn chỉnh, định hướng dư luận kịp thời. Thứ tư cần có chế tài đủ mạnh, xử phạt thật nghiêm để cảnh báo, răn đe, ngăn chặn…

Nhiều nước đã có những chiến lược chống lại tin giả. Singapore có luật chống tin giả mang tên Đạo luật Bảo vệ khỏi sự giả dối và thao túng trên mạng (POFMA) có hiệu lực từ tháng 10/2019. Khi phát hiện thông tin sai hoặc không chính xác; nếu người dùng không tuân thủ, Singapore sẽ làm việc với Facebook để thực hiện gỡ bỏ các bài viết trên.

Các cơ quan báo chí và những người làm báo đóng vai trò rất quan trọng trong cuộc chiến chống tin giả. Báo chí và người làm báo có vai trò xung kích, ở tuyến đầu, giữ vai trò chủ lực trong cuộc chiến chống tin giả. Vì tin giả có ở khắp nơi, nhưng ngày nay chủ yếu tin giả hoành hành trong môi trường mạng xã hội bên cạnh môi trường dư luận xã hội và tin đồn.

Người làm báo có vũ khí sắc bén là ngòi bút chuyên nghiệp, có thiết bị và công nghệ hiện đại, có kĩ năng chuyên nghiệp trong khai thác, xử lí thông tin, trong tổ chức thông tin, sản xuất sản phẩm truyền thông phù hợp và có phương thức truyền tải có hiệu quả nhất, có tờ báo trong tay, có sức lan tỏa nhanh, mạnh, rộng khắp, tức thì. Và đặc biệt, Báo chí có cả lực lượng hùng hậu có tổ chức chặt chẽ, có kỉ luật, kĩ năng, hiểu biết, có trách nhiệm xã hội, sự dấn thân, lòng yêu nghề và đạo đức nghề nghiệp.

Theo tôi, để đấu tranh, loại bỏ, ngăn chặn và không bị “mắc bẫy” tin giả; cung cấp thông tin chính xác, kịp thời, nhanh chóng, chất lượng tới người đọc, nhà báo cần luôn luôn học hỏi, trau dồi kiến thức mọi mặt, nhất là thái độ thận trọng, cảnh giác trước mọi thông tin không rõ nguồn gốc, thông tin “không bình thường”; đồng thời có kiến thức xã hội để tự “đề kháng” với tin xấu, độc, tin giả; có kiến thức để thẩm định, sàng lọc tin tức giả và biết mình phải viết gì, làm gì để ngăn chặn, phản bác, đấu tranh, định hướng dư luận.

Để nắn dòng thông tin sai lệch, lấn át tin giả, lấy lại niềm tin độc giả trước bối cảnh lượng thông tin trên mạng xã hội hàng ngày rất lớn và có tốc độ lan truyền chóng mặt như hiện nay, nhà báo nên thực hiện phương châm “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”, cung cấp thông tin chính thống một cách kịp thời, mạnh mẽ để lấn át tin giả; dùng chiến thuật “pha loãng” thông tin giả bằng cách đẩy thật nhanh, thật nhiều thông tin chính thống lên mạng, lên báo, lên sóng PT-TH… Mỗi lĩnh vực, nên mời một vài chuyên gia sẵn sàng lên tiếng phản bác kịp thời, có uy tín, có sức thuyết phục công chúng…