“Sống khoẻ” nhờ tự chủ nguồn nguyên liệu  

Theo thông tin từ Bộ Công Thương cho biết, thủ công mỹ nghệ (TCMN) trong những năm qua luôn trong nhóm 10 mặt hàng xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Không dừng lại ở đó mà ngành thủ công mỹ nghệ còn có vai trò quan trọng trong chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông thôn - là ngành nghề thu hút nhiều lao động tham gia làm hàng xuất khẩu, góp phần xoá đói giảm nghèo ở nông thôn.  

Số liệu thống kê của Hiệp hội Xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam cho thấy, cứ 1 triệu USD xuất khẩu của ngành thủ công mỹ nghệ mang lại lợi nhuận gấp 5-10 lần so với ngành khai thác; giải quyết việc làm từ 3 đến 5 ngàn lao động, nhóm hàng thủ công mỹ nghệ được xếp vào nhóm sản phẩm có tiềm năng xuất khẩu lớn và có tỉ suất lợi nhuận cao.  

Ngoài ra, kim ngạch xuất khẩu của mặt hàng thủ công mỹ nghệ còn mang lại giá trị gia tăng lớn và được coi là ngành hàng mũi nhọn để tập trung phát triển xuất khẩu trong các năm tới.  Hiện nay, sản xuất hàng thủ công ở Việt Nam chủ yếu dựa trên một hệ thống gồm 2.556 làng nghề trên toàn quốc. Các làng nghề đã tạo việc làm cho khoảng 5,2 triệu lao động nông thôn.

Mặc dù ngành Thủ công mỹ nghệ có kim ngạch xuất khẩu không cao so với nhiều mặt hàng xuất khẩu khác, nhưng hàng thủ công mỹ nghệ lại mang về cho đất nước nguồn ngoại tệ có một tỷ trọng cao trong kim ngạch xuất khẩu.  

Đặc biệt, với lợi thế xuất khẩu hàng thủ công phần lớn khai thác nguồn nguyên liệu tại chỗ và hầu như không phụ thuộc nguyên liệu nhập khẩu (ước tính chỉ chiếm từ 3-3,5% giá trị xuất khẩu) nên thuộc nguồn hàng hóa có tính nội lực cao. Đồng thời là ngành có điều kiện phát triển ở nhiều khu vực, vùng miền, góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động, cơ cấu kinh tế của những nơi này.  

Bên cạnh đó, lực lượng lao động, có kỹ năng và khả năng tiếp thu công nghệ mới khá nhanh chóng, mức lương của lao động Việt Nam thấp so với các nước trong khu vực đó cũng là một ưu thế cho phát triển sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ một cách đa dạng và nâng cao sức cạnh tranh.  

“Ngồi một chỗ” vẫn phục vụ 35% thị trường Mỹ 

Theo Bộ Công Thương, các sản phẩm thủ công của Việt Nam đã có mặt tại 163 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Kim ngạch xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam giai đoạn 2015-2019 tăng trung bình 9,5%/năm, từ 1,62 tỷ USD (2015) lên đến 2,23 tỷ USD (2019).  

Mỹ là thị trường tiêu thụ lớn nhất cho các sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam (với doanh số chiếm 35% kim ngạch xuất khẩu hàng năm), bên cạnh đó là các thị trường như Nhật Bản, Liên minh Châu Âu (đặc biệt là Đức, Anh, Pháp, Hà Lan…), Úc, Hàn Quốc…  

Hàng thủ công mỹ nghệ xuất khẩu chủ yếu bao gồm 5 nhóm: Túi xách, ví, vali, mũ, ô, dù; đồ chơi, dụng cụ thể thao và bộ phận; hàng gốm sứ; sản phẩm mây, tre, cói, thảm; gỗ mỹ nghệ. Bên cạnh đó, nhiều mặt hàng thời trang, quà tặng đã được xuất khẩu tại chỗ thông qua việc phục vụ nhu cầu mua sắm của khách nước ngoài đến Việt Nam (hiện chiếm khoảng 15% tổng chi tiêu - khoảng 15 USD/khách).  

Các hội chợ sẽ giúp thủ công mỹ nghệ Việt Nam thu về 5 tỷ USD  

Với thế mạnh tại chỗ là vậy, tuy nhiên, thị trường xuất khẩu tại chỗ của Việt Nam thời gian qua chưa được chú trọng một cách chiến lược. Trước thực trạng này, Bộ Công Thương đã chỉ đạo, hỗ trợ Hiệp hội xuất khẩu TCMN Việt Nam tổ chức Hội chợ quốc tế chuyên ngành TCMN - Lifestyle Vietnam là sự kiện xúc tiến thương mại thường niên quan trọng, tạo điểm nhấn góp phần quảng bá thu hút người tiêu dùng, khách du lịch trong và ngoài nước. Nhằm góp phần nâng cao sức cạnh tranh về sản phẩm của doanh nghiệp và làng nghề nhằm thúc đẩy sản xuất hàng hóa phục vụ tiêu thụ nội địa, xuất khẩu...  

Về nâng cao năng lực cạnh tranh cho các sản phẩm TCMN Việt Nam, từ năm 2017 đến 2020, Bộ Công Thương đã triển khai Dự án “Nâng cao chuỗi giá trị ngành thủ công nghiệp Việt Nam” với sự hợp tác và tài trợ của Tổ chức Hợp tác quốc tế Hàn Quốc (KOICA), Viện Xúc tiến thiết kế Hàn Quốc (KIDP), tập đoàn Megazone và các doanh nghiệp tư vấn của Hàn Quốc.  

Do đó, để ngành hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam có thể mạnh mẽ vươn ra thế giới, ngành TCMN cần xác định dịnh hướng chiến lược xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ giai đoạn 2021 - 2025 là nâng cao năng lực xuất khẩu chuỗi giá trị hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam. Trên cơ sở tập trung vào các nhóm mặt hàng có lợi thế cạnh tranh, gia tăng giá trị sản phẩm, tăng cường hợp chuẩn quốc tế nhằm đáp ứng được nhiều phân khúc thị trường khác nhau, trong đó tập trung vào phân khúc thị trường trung và cao cấp.  

Cùng với đó, tăng cường tính gắn kết ngành và xây dựng thương hiệu ngành gắn với xúc tiến thương mại, phát triển bền vững nhằm tăng cường khả năng cạnh tranh trên bình diện khu vực - phấn đấu đạt kim ngạch xuất khẩu 5 tỷ USD vào năm 2025, đại diện Cục xúc tiến Thương mại nhấn mạnh. 

Ngọc An