Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh, các sản phẩm tiêu thụ nội địa ghi xuất xứ thế nào là vấn đề nội bộ của từng quốc gia, các Hiệp định thương mại tự do (FTA) không điều chỉnh việc này.

Liên quan đến quy tắc xuất xứ hàng hoá trong các hiệp định thương mại, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh - trưởng đoàn đàm phán Chính phủ về kinh tế và thương mại quốc tế cho biết, phương pháp xác định xuất xứ phổ biến nhất là xác định hàm lượng giá trị khu vực (RVC) trong sản phẩm, xác định xem giá trị được tạo ra tại khu vực có liên quan là bao nhiêu. Nếu khu vực là một nước, thí dụ Việt Nam, thì xem phần giá trị được tạo ra trên lãnh thổ Việt Nam là bao nhiêu; nếu khu vực là ASEAN thì xem phần giá trị được tạo ra trong phạm vi ASEAN.

Nếu các nước tham gia FTA thống nhất quy định RVC là 30% thì một sản phẩm sẽ được coi là sản phẩm của Việt Nam (hoặc của ASEAN) nếu giá trị tạo ra trên lãnh thổ Việt Nam (hoặc ASEAN) bằng hoặc lớn hơn 30%. Mức RVC này có thể khác nhau theo mặt hàng, tùy theo thỏa thuận giữa các bên.

Ví dụ, trong Hiệp định TPP trước đây, RVC áp dụng cho mặt hàng ô tô có thể lên tới 55%. Một trường hợp cực đoan của RVC là “sản xuất toàn bộ”, tương đương RVC 100%, thường được áp dụng cho nông sản tươi sống như thủy sản, hoa quả.

Phương pháp phổ biến tiếp theo là sử dụng Biểu HS (Biểu phân loại hàng hóa trong thương mại quốc tế) để xác định xuất xứ. Biểu này được xây dựng theo chương (HS 2 số), chương chia ra thành các đầu mục (HS 4 số), đầu mục chia tiếp thành các tiểu mục (HS 6 số).

Một sản phẩm sẽ được coi là có xuất xứ Việt Nam nếu nguyên liệu để sản xuất ra sản phẩm đấy được phân loại vào chương này trong khi sản phẩm cuối cùng lại được phân vào một chương khác. Kiểu xác định xuất xứ này được gọi là “chuyển đổi chương” (CTC), là kiểu khó nhất.

Các quy tắc dễ hơn là “chuyển đổi đầu mục” (CTH) và “chuyển đổi tiểu mục” (CTSH). Khi sử dụng CTC, CTH hoặc CTSH, người ta sẽ không quan tâm tới hàm lượng giá trị RVC nữa.

Ngoài hai phương pháp cơ bản trên, còn một số phương pháp khác, áp dụng cho một số sản phẩm đặc thù, như sử dụng quy trình của phản ứng hóa học với sản phẩm làm ra cần phản ứng hóa học như rượu; hoặc quy tắc “từ sợi trở đi” áp dụng cho sản phẩm dệt may...

“Người ngoài sẽ thấy rất phức tạp, nhưng tất cả các doanh nghiệp xuất nhập khẩu đều có bộ phận phụ trách công tác này và việc xác định chính xác xuất xứ cho hàng hóa xuất khẩu đối với họ không có gì khó khăn cả”, Thứ trưởng Khánh cho hay.

Cũng theo Thứ trưởng Khánh, một chiếc tivi có thể không đạt RVC 30%, nhưng nếu người ta chấp nhận áp dụng quy tắc CTSH cho nó và nó thỏa mãn CTSH thì chiếc tivi đó, khi xuất khẩu sang bên có tham gia FTA, vẫn được quyền khai báo là “Made in Vietnam” và được cơ quan có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận xuất xứ “Made in Vietnam”.

Hùng Quang