BHXH thực sự là trụ cột an sinh xã hội

Nghị quyết số 28/NQ-TW ngày 23/5/2018 về cải cách chính sách BHXH, Trung ương đã đưa ra mục tiêu “từng bước mở rộng vững chắc diện bao phủ BHXH, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân”. Và 11 nội dung cải cách chính sách cũng như năm nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu được Nghị quyết xác định chính là “chìa khóa” để mở ra cánh cửa đi tới mục tiêu quan trọng này, để BHXH thật sự là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội. Cải cách chính sách BHXH vừa mang tính cấp bách, vừa mang tính lâu dài; kết hợp hài hòa giữa kế thừa, ổn định với đổi mới, phát triển và phải đặt trong mối tương quan với đổi mới, phát triển các chính sách xã hội khác, nhất là chế độ tiền lương, thu nhập, trợ giúp xã hội để mọi công dân đều được bảo đảm an sinh xã hội. 

Việc phát triển hệ thống tổ chức thực hiện chính sách BHXH bảo đảm tinh gọn, chuyên nghiệp, hiệu quả, hiện đại, nâng cao tính hấp dẫn, củng cố niềm tin và sự hài lòng của người dân cũng như các chủ thể tham gia BHXH. Do đó, Nghị quyết nêu rõ: “Thực hiện đồng bộ các nội dung cải cách nhằm mở rộng diện bao phủ BHXH, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân; bảo đảm cân đối quỹ BHXH trong dài hạn, điều chỉnh lương hưu độc lập tương đối trong mối tương quan với tiền lương của người đang làm việc, thay đổi cách thức điều chỉnh lương hưu theo hướng chia sẻ”. 

Chính vì thế, cải cách BHXH cần được thực hiện với quyết tâm chính trị rất cao và với sự đồng hành của cả hệ thống chính trị. Các cơ quan chức năng, ngành BHXH và tổ chức công đoàn cần chủ động phối hợp cải cách chính sách và tăng cường quản lý BHXH theo hướng mở rộng diện bao phủ, đa tầng và đa dạng hóa các mức đóng - hưởng BHXH cho các nhóm đối tượng phù hợp; theo nguyên tắc “có đóng - có hưởng, chia sẻ và bảo đảm quyền lợi, nghĩa vụ của các bên: Cơ quan quản lý Nhà nước, cơ quan tổ chức thực hiện, doanh nghiệp - người dân, người lao động”; Gắn cải cách BHXH với cải cách tiền lương, thị trường lao động, cơ chế quản lý Quỹ BHXH theo lộ trình phù hợp khả năng kinh tế và NSNN, không gây sốc xã hội, bảo đảm an toàn Quỹ BHXH, nhất là Quỹ hưu trí và phù hợp với các cam kết hội nhập quốc tế; Nâng cao tính hấp dẫn, củng cố niềm tin và sự hài lòng của người dân, cũng như các chủ thể tham gia BHXH. Đồng thời, cần nghiên cứu các giải pháp cụ thể để đáp ứng yêu cầu vừa mở rộng đối tượng hưởng chế độ BHXH một lần cho người đóng mắc các trọng bệnh nguy hiểm rút ngắn tuổi thọ, vừa phải làm giảm quy mô số lượt người nhận BHXH một lần do thiếu thời gian tham gia hoặc do việc làm thiếu ổn định, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân, duy trì việc làm, bảo đảm quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp và người lao động; tăng thẩm quyền và trách nhiệm của cơ quan BHXH trong việc tuân thủ pháp luật, ngăn chặn trốn đóng, nợ đóng, gian lận, trục lợi BHXH, bảo đảm sự đồng thuận, ổn định chính trị và tiến bộ, công bằng xã hội, chất lượng đời sống nhân dân, phát triển bền vững đất nước.

Nhiều lợi ích hướng đến người dân

Có thể thấy, nhìn tổng thể, Nghị quyết 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH có ba điểm đột phá lớn: Một là, mở rộng bao phủ BHXH hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân thông qua việc xây dựng hệ thống BHXH đa tầng; sửa đổi quy định về điều kiện đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu theo hướng giảm thời gian đóng BHXH xuống 15 năm và lộ trình hướng đến 10 năm; điều chỉnh công thức tính lương hưu theo nguyên tắc công bằng, đóng - hưởng, chia sẻ; mở rộng đối tượng tham gia bắt buộc đến nhóm chủ hộ kinh doanh cá thể, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương, người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt. Tăng cường sự liên kết, hỗ trợ giữa các chính sách; cải cách trong thiết kế chính sách và tổ chức thực hiện nhằm củng cố niềm tin của người tham gia vào hệ thống; đẩy nhanh quá trình chuyển dịch lao động từ khu vực phi chính thức sang khu vực chính thức. 

Hai là, đảm bảo cân đối tài chính quỹ trong dài hạn. Cụ thể, sửa đổi, khắc phục bất hợp lý về chế độ hưu trí theo hướng linh hoạt hơn về điều kiện hưởng, chặt chẽ hơn trong quy định hưởng BHXH một lần, tăng tuổi nghỉ hưu bình quân thực tế. Sửa đổi các quy định về mức đóng, căn cứ đóng BHXH để đạt mục tiêu tăng trưởng diện bao phủ với mức hưởng khiêm tốn thay vì mức hưởng cao nhưng diện bao phủ hẹp. Điều chỉnh tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa phù hợp thông lệ quốc tế. Ba là, thực hiện điều chỉnh lương hưu độc lập tương đối và trong mối tương quan với tiền lương của người đang làm việc. 

Như vậy, khi triển khai thực hiện ba đột phá trên sẽ đem lại hiệu quả to lớn, mở rộng mạng lưới an sinh, giúp cho nhiều người dân được tiếp cận “quyền được bảo đảm an sinh xã hội” đã được Hiến pháp quy định; củng cố niềm tin, sự hấp dẫn và hài lòng của người dân cũng như các chủ thể tham gia BHXH. Điều gì có lợi cho người dân, chắc chắn sẽ được ủng hộ và đem đến những lợi ích thiết thực nhất, tiền đề cho phát triển bền vững. Với mục tiêu giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống 15 năm, hướng tới còn 10 năm với mức hưởng được tính toán phù hợp, tạo điều kiện cho người lao động cao tuổi, có số năm tham gia BHXH thấp nhưng vẫn được tiếp cận và thụ hưởng quyền lợi BHXH.

Ngoài ra, nhằm giảm tình trạng hưởng BHXH một lần, hướng tới mục tiêu an sinh xã hội trong dài hạn, Nghị quyết nêu rõ, sẽ quy định theo hướng tăng quyền lợi nếu bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng chế độ hưu trí, giảm quyền lợi nếu hưởng BHXH một lần. Đồng thời, sẽ sửa đổi các quy định để khuyến khích người lao động tham gia BHXH thời gian dài hơn, từng bước tăng tuổi nghỉ hưu bình quân, tăng tỷ lệ giảm trừ tiền lương hưu đối với người lao động muốn nhận chế độ hưu trí sớm. Bên cạnh đó, đối tượng tham gia BHXH bắt buộc sẽ được mở rộng với các nhóm chủ hộ kinh doanh, người quản lý doanh nghiệp, người quản lý, điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương, người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt. Sau nữa, Nghị quyết đề ra nhiệm vụ nghiên cứu thiết kế các gói BHXH tự nguyện ngắn hạn linh hoạt để người lao động có nhiều sự lựa chọn tham gia và thụ hưởng. Đồng thời, tạo điều kiện chuyển đổi thuận lợi giữa BHXH tự nguyện và BHXH bắt buộc, hướng tới chính sách BHXH bắt buộc đối với toàn bộ người lao động có việc làm, có thu nhập và tiền lương khi có đủ điều kiện cần thiết...

Bảo Minh - Thiên Trường