Bảo đảm thu nhập gắn với xác định vị trí việc làm, tinh giản biên chế

Tại Phiên họp thứ 28 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (tháng 12/2023), trong báo cáo công tác dân nguyện do Ban Dân nguyện gửi đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho thấy, cử tri và Nhân dân phấn khởi với việc Quốc hội thông qua Nghị quyết về dự toán ngân sách Nhà nước năm 2024, trong đó có nội dung về chính sách cải cách tiền lương.

Đây luôn là vấn đề được cử tri, Nhân dân quan tâm trong mọi thời điểm bởi tiền lương liên quan trực tiếp đến thu nhập và tác động trực tiếp đến cuộc sống của biết bao gia đình. Tiền lương không chỉ đánh giá giá trị của sức lao động, gắn chặt với chất lượng, hiệu quả công việc, mà tiền lương còn có vai trò quan trọng trong việc xây dựng một nền công vụ chuyên nghiệp, hiệu quả và trung thực.

Trước đó, tại Kỳ họp thứ 6 vừa qua, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về dự toán ngân sách nhà nước năm 2024. Nghị quyết nêu rõ, từ ngày 1/7/2024, thực hiện cải cách tổng thể chính sách tiền lương theo Nghị quyết số 27-NQ/TW của Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về cải cách chính sách tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và người lao động trong doanh nghiệp; điều chỉnh lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội, trợ cấp hằng tháng, trợ cấp ưu đãi người có công và một số chính sách an sinh xã hội đang gắn với lương cơ sở.

Nhìn nhận về vấn đề này, Tiến sỹ Bùi Ngọc Thanh - Đại biểu Quốc hội khóa IX, X, XI, nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng, việc Quốc hội thông qua chính sách cải cách tiền lương có ý nghĩa hết sức quan trọng trong bối cảnh hiện nay, để vừa bảo đảm thu nhập gắn với xác định vị trí việc làm, tinh giản biên chế, sử dụng và quản lý hiệu quả đội ngũ công chức, viên chức.

Theo Tiến sỹ Bùi Ngọc Thanh, lao động khu vực hành chính, sự nghiệp công có vai trò quan trọng đặc biệt, nhưng chính sách tiền lương lại quá bất cập trong thời gian dài. Nghị quyết Trung ương 7 khóa XII số 27-NQ/TW ngày 21/5/2018 đã chỉ rõ: “Chính sách tiền lương khu vực công còn phức tạp... còn mang nặng tính bình quân, không bảo đảm được cuộc sống, chưa phát huy được nhân tài, chưa tạo được động lực để nâng cao chất lượng và hiệu quả làm việc của người lao động”. Từ đây, Nghị quyết khẳng định: “Tiền lương phải thực sự là nguồn thu nhập chính bảo đảm đời sống người lao động và gia đình người hưởng lương; trả lương đúng là đầu tư cho phát triển nguồn nhân lực...”. 

“Cải cách toàn bộ chính sách tiền lương nói chung, khu vực hành chính, sự nghiệp công nói riêng ngay sau khi vừa thoát ra khỏi đại dịch COVID-19 là một quyết tâm chính trị, là sự quan tâm sâu sắc, đặc biệt của Đảng và Nhà nước đối với các lực lượng lao động đang hoạt động trong nền kinh tế - xã hội. Niềm vui chứa đựng cốt cách vật chất này chắc chắn sẽ có tác động tích cực nhiều mặt đến tinh thần và trách nhiệm của người lao động hưởng lương” - nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Ngọc Thanh nhấn mạnh.

Ngày 20/12/2023, Hội đồng Tiền lương quốc gia họp phiên thứ 2, nhằm xem xét phương án đề xuất mức tăng lương tối thiểu năm 2024. Tại phiên họp này, các bên dự kiến đưa ra đề xuất về mức tăng lương tối thiểu vùng áp dụng cho năm 2024.

TS. Nguyễn Thị Lan Hương - nguyên Viện trưởng Viện Khoa học, Lao động và Xã hội (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội), cựu thành viên Hội đồng Tiền lương Quốc gia cho rằng, luật đã quy định rõ, lương tối thiểu được điều chỉnh dựa vào các yếu tố như: Mức sống tối thiểu của người lao động và gia đình họ; tương quan giữa mức lương tối thiểu và mức lương trên thị trường; chỉ số giá tiêu dùng, tốc độ tăng trưởng kinh tế; quan hệ cung, cầu lao động; việc làm và thất nghiệp; năng suất lao động... Tuy nhiên, đảm bảo các yếu tố này mới là bước đầu để tăng lương tối thiểu, quan trọng hơn là khả năng chi trả của doanh nghiệp.

“Người lao động nhận lương tối thiểu nhưng đây lại là chi phí doanh nghiệp chi trả. Nếu lương tối thiểu vùng cao, doanh nghiệp phải chi trả chi phí quá cao, khi không gánh được họ sẽ buộc phải sa thải lao động nếu không muốn vi phạm luật” - TS. Nguyễn Thị Lan Hương nhận định.

Tiền lương phải được phân phối theo đúng năng lực công tác, khả năng cống hiến

Với góc nhìn của chuyên gia về tiền lương, an sinh xã hội, ông Bùi Sỹ Lợi - nguyên Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Xã hội của Quốc hội, cho rằng việc Quốc hội quyết định nguồn lực và chính sách cải cách tiền lương vào ngày 1/7/2024 là thời điểm phù hợp, chín muồi. Theo ông Bùi Sỹ Lợi, việc cải cách tiền lương trong điều kiện hiện nay là tin vui cho cán bộ công chức, viên chức, tạo động lực để cán bộ công chức viên chức làm việc, thúc đẩy tăng năng suất lao động, gắn bó với cơ quan đơn vị. Tuy nhiên, ông Bùi Sỹ Lợi nêu rõ, trong khoảng thời gian đến ngày 1/7/2024 cần tập trung hoàn thiện vị trí việc làm, chức danh, chức vụ công tác làm cơ sở cho việc cải cách này, bởi nguồn lực đã chuẩn bị được khoảng 500.000 tỷ đồng.

Ông Bùi Sỹ Lợi đánh giá, để cải cách tiền lương mang tính khả thi và đạt hiệu quả thì cần phải xem xét đặc thù của các đơn vị sự nghiệp công lập, nhằm mục tiêu đảm bảo tiền lương được phân phối theo đúng năng lực công tác, quá trình đào tạo, khả năng cống hiến và đảm bảo đúng nguyên tắc phân phối theo lao động và xếp lương theo vị trí việc làm.

Điều đó sẽ đảm bảo mục tiêu cải cách tiền lương là bảo đảm cho người lao động đủ sống bằng lương; đặc biệt, phải xem xét quy định các loại phụ cấp đặc thù cho các ngành lĩnh vực đặc thù; để giữ chân người lao động đang làm việc tại các lĩnh vực đó hoặc thu hút nhân tài có năng lực chuyên môn vào khu vực công nhằm khắc phục tình trạng một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức dịch chuyển từ khu vực công sang khu vực tư (như 2 ngành y tế và giáo dục sau 2 năm đại dịch Covid-19); nguyên nhân là thu nhập thấp, đời sống khó khăn do chậm cải cách tiền lương.

Điều này, cần quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị, trong đó, các đơn vị cần xây dựng cho được vị trí việc làm, quản trị nhân lực hợp lý. Quá trình thực hiện cải cách chính sách tiền lương phải đồng bộ với quá trình cải cách thủ tục hành chính, áp dụng công nghệ thông tin, công nghệ số, kinh tế số, để giảm tối đa lao động thủ công tăng năng suất lao động.

Tại các cuộc tiếp xúc cử tri sau Kỳ họp thứ 6, cử tri cả nước đánh giá cao Quốc hội đã quyết định kịp thời chính sách về cải cách tiền lương theo nguyên tắc mức lương mới không thấp hơn mức lương hiện hưởng, đặc biệt quan trọng của hệ thống chính sách kinh tế - xã hội. Đây cũng là một trong những chính sách người lao động đặc biệt quan tâm, làm trong sạch và nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, ổn định nguồn nhân lực trong khu vực công. Lần điều chỉnh lương lần này không chỉ đơn thuần là tăng lương, tăng thu nhập mà việc điều chỉnh này mang tính cải cách.

Theo các chuyên gia, cải cách tiền lương gắn với nâng cao chất lượng và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức. Cải cách tiền lương gắn với vị trí việc làm, gắn với tăng cường trách nhiệm, kỷ luật, kỷ cương trong công tác cán bộ. Do đó, yêu cầu đặt ra phải rà soát, sắp xếp lại cán bộ công chức một cách cẩn trọng. Những người làm việc nửa vời, cầm chừng, đùn đẩy né tránh cần phải có biện pháp xử lý.

Với những người trình độ, năng lực yếu kém cần phải kiên quyết đưa ra khỏi bộ máy. Tinh giản biên chế phải đúng người, đúng đối tượng, tránh tình trạng “chảy máu chất xám” ở một số lĩnh vực từ khu vực công ra khu vực tư. Theo đó, cử tri cũng đề nghị sớm ban hành 5 bảng lương mới theo Nghị quyết số 27-NQ/TW và có quy định, hướng dẫn cụ thể về việc chuyển xếp lương cũ sang lương mới để dễ thực hiện.

Để bảo đảm tính ổn định bền vững của chính sách, rất cần các bộ, ngành, địa phương tiếp tục thực hiện các giải pháp tạo nguồn cải cách chính sách tiền lương theo quy định. Cho phép tiếp tục loại trừ một số khoản thu khi tính số tăng thu ngân sách địa phương dành để cải cách tiền lương. Cùng với đó, Chính phủ cần hoàn thành sớm xây dựng vị trí việc làm để cải cách tiền lương, song song là giải pháp để kiềm chế lạm phát.

Thiên An