Hoạt động du lịch là cầu nối hữu hiệu giúp quảng bá, phát huy giá trị di sản, mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng, từ đó giới thiệu hình ảnh, văn hóa Cao Bằng tới du khách trong nước và bạn bè quốc tế. Mỗi dân tộc sinh sống trên địa bàn có những bản sắc văn hóa riêng, nhất là các lễ hội truyền thống, làn điệu dân ca, trang phục, nghề truyền thống và nhiều di tích lịch sử, danh thắng được công nhận, xếp hạng. Cùng với các loại hình dịch vụ phát triển, hệ thống cơ sở lưu trú mở rộng, hạ tầng giao thông thuận lợi là những lợi thế để địa phương phát triển du lịch trên nền tảng văn hóa sẵn có.

Thúc đẩy phát triển loại hình du lịch cộng đồng trên địa bàn, Cao Bằng ban hành Nghị quyết số 78/2021/NQ-HĐND quy định về chính sách hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh đến năm 2025. Tận dụng những lợi thế sẵn có, tỉnh lựa chọn, quy hoạch và phát triển các điểm du lịch cộng đồng có đầy đủ các yếu tố về cảnh quan sinh thái, đảm bảo an toàn, an ninh dựa trên các giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc để đầu tư, xây dựng, nâng cấp hạ tầng cơ sở, xây dựng kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển du lịch, đào tạo nâng cao nhận thức cộng đồng, đặc biệt là đối với đồng bào các dân tộc thiểu số ít người, đưa ra nhiều cơ chế ưu đãi, chính sách thu hút đầu tư, khuyến khích hỗ trợ các hộ làm du lịch cộng đồng, phát triển các sản phẩm, sản vật đặc trưng của từng vùng…

Hiện nay trên địa bàn tỉnh Cao Bằng, loại hình du lịch cộng đồng phát triển tại một số điểm như: bản văn hóa truyền thống dân tộc Lô Lô xóm Khuổi Khon, xã Kim Cúc (Bảo Lạc); làng đá cổ người Tày xóm Khuổi Ky, xã Đàm Thủy (Trùng Khánh); điểm du lịch cộng đồng Pác Rằng, xã Phúc Sen (Quảng Hòa); điểm du lịch cộng đồng xóm Hoài Khao, xã Quang Thành (Nguyên Bình) nơi 100% đồng bào dân tộc Dao Tiền sinh sống... Cao Bằng đang xây dựng kế hoạch, kêu gọi đầu tư để phát triển thành điểm du lịch cộng đồng mới như: Bản Giuồng, xã Tiên Thành; Bản Pác Búng, xã Độc Lập và xóm Khâm Thành, xã Tự Do (Quảng Hòa); xóm Bản Chang, xã Đàm Thủy (Trùng Khánh)...

Du lịch cộng đồng mang lại lợi nhuận cho người dân địa phương, giúp nâng cao thu nhập cho người dân thông qua việc cung cấp các dịch vụ ăn, nghỉ, hướng dẫn, bán sản phẩm địa phương... Cơ cấu kinh tế từng bước chuyển dịch từ thuần nông sang dịch vụ du lịch.

Đó là nguồn động viên, khích lệ để người dân tích cực chung sức tham gia phát triển du lịch cộng đồng. Bên cạnh đó, việc phát triển du lịch cộng đồng giúp bảo tồn, khôi phục, phát triển một số nghề truyền thống, phong tục, sinh hoạt văn hóa cộng đồng... góp phần tôn vinh các giá trị di sản văn hóa của các dân tộc thiểu số.

Làng đá cổ Khuổi Ky hiện là làng du lịch cộng đồng kiểu mẫu của Cao Bằng. Năm 2008, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận Khuổi Ky là Làng văn hóa truyền thống tiêu biểu của dân tộc ít người. Từ năm 2016, chính quyền địa phương quan tâm đầu tư, người dân chịu khó học hỏi về cách làm du lịch cộng đồng. Đến nay, Khuổi Ky có 10 hộ gia đình tham gia mô hình này. Từ đó, các hộ có thêm nguồn sinh kế ổn định, chất lượng cuộc sống cũng được cải thiện rõ rệt.

Loại hình du lịch cộng đồng được phát triển trên cơ sở các giá trị văn hóa của cộng đồng do người dân quản lý, tổ chức khai thác và hưởng lợi. Mục tiêu của tỉnh đến năm 2025 đón khoảng 3 triệu lượt khách, tổng doanh thu du lịch đạt trên 1.400 tỷ đồng, thu nhập xã hội từ du lịch đạt trên 3.000 tỷ đồng. Trọng tâm là phát triển du lịch gắn phát triển nông nghiệp nông thôn và Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới.

 Thời gian tới, tỉnh tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, thống nhất về nhận thức, hành động trong bảo tồn văn hóa gắn với phát triển du lịch. Đầu tư tu bổ, tôn tạo các di tích văn hóa, lịch sử, các loại hình văn hóa vật thể, phi vật thể trên địa bàn. Nghiên cứu, xây dựng sản phẩm du lịch đa dạng dựa trên bảo tồn những giá trị văn hóa, đảm bảo sự phát triển hài hòa; phát triển nguồn nhân lực phục vụ hoạt động du lịch cộng đồng, hứa hẹn Cao Bằng sẽ là điểm đến an toàn, hấp dẫn.