(CLO) Sau hơn 10 năm được chọn là ngành mũi nhọn, ngành cơ khí chế tạo Việt Nam vẫn đang dẫn đầu nhập siêu kể cả dây chuyền sản xuất, nguyên liệu đầu vào và luôn trong tình trạng bấp bênh đầu ra. Nhiều chỉ tiêu đề ra đều không đạt hoặc thấp hơn nhiều so với kế hoạch. Đó là nhận định của các chuyên gia và doanh nghiệp tại Hội thảo Chiến lược phát triển ngành cơ khí Việt Nam.

Đang ở vị trí rất thấp

Ông Phạm Anh Tuấn, Phó Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng – Bộ Công Thương cho hay, năm 2014, giá trị xuất khẩu ngành cơ khí đạt hơn 15 tỷ USD. Tuy nhiên, nhập khẩu lại hơn 26,5 tỷ USD. Cùng với đó là tỷ lệ nội địa hóa của ngành mới chỉ đạt hơn 30%, thấp hơn mục tiêu của Chiến lược là 40%-50%.

Không những thế, tỷ lệ nhập khẩu liên tục tăng cao, nhất là máy móc, thiết bị để phục vụ sản xuất, đơn cử năm 2006 giá trị nhập khẩu cơ khí là 8,7 tỷ USD, năm 2012, giá trị nhập khẩu cơ khí là 22,460 tỷ USD. Đến năm 2013, giá trị nhập khẩu ngành cơ khí ước đạt 24,8 tỷ USD, nhập siêu ngành cơ khí tương đối lớn hơn 10 tỷ USD.

Ông Nguyễn Tăng Cường - Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn công nghiệp Quang Trung cho biết: Đối với ngành cơ khí, để chế tạo một sản phẩm hàng hóa phải qua 7 bước bao gồm thiết kế, chế tạo khuôn mẫu, tạo phôi, gia công cắt gọt, lắp ráp, thử nghiệm, xuất xưởng..., nhưng nước ta chỉ có một khâu là lắp ráp.

Thực tế là, ngành cơ khí Việt Nam đang chịu một sức ép rất lớn từ các doanh nghiệp nước ngoài, vì không nước nào muốn cho ngành cơ khí của nước ta phát triển và chỉ muốn biến nước ta thành thị trường tiêu thụ. Hầu như không có dự án ODA nào cho ngành cơ khí vì mối lo ngại về quan hệ phát triển giữa cơ khí và vũ khí.

Thị trường xuất khẩu các sản phẩm cơ khí nước ta chủ yếu gồm thị trường xuất khẩu sản phẩm linh kiện lắp ráp ô tô, máy công cụ và máy động lực phục vụ nông lâm ngư nghiệp, sản phẩm thiết bị điện cho các nước ASEAN, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản…

Tuy nhiên, các sản phẩm chính của ngành hiện nay vẫn chủ yếu là gia công, lắp ráp, mẫu mã đơn điệu nên giá trị gia tăng thấp. Các doanh nghiệp phải thường xuyên sản xuất trong tình trạng bị động, năng suất, chất lượng không cao. Sản phẩm nhìn chung chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của thị trường nên cũng đang dần bị hạn chế về thị trường xuất khẩu.

Vẫn là do chính sách

Ông Trần Văn Quang, Chủ tịch Tổng công ty thiết bị điện Đông Anh cho rằng doanh nghiệp cần sự hỗ trợ của nhà nước về thị trường, nếu không doanh nghiệp sẽ không dám đầu tư. Nhà nước cần ưu đãi làm sao để giúp doanh nghiệp tham gia vào các dự án trong nước, từng bước tạo ra sản phẩm và xây dựng uy tín trên thị trường.

Thực chất, về chính sách vay vốn, dù Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều cơ chế hỗ trợ cho doanh nghiệp khi có dự án tốt được vay vốn ưu đãi nhưng khâu tiếp cận lại rất khó khăn vì phải đáp ứng rất nhiều hồ sơ, thủ tục.

Ông Nguyễn Tăng Cường nhận định: "Rõ ràng, nếu cứ để cho các doanh nghiệp cơ khí trong nước “tự bơi”, tự chiến đấu trong bối cảnh sức mạnh nội tại, công nghệ, vốn còn thấp, tình trạng này nếu không được cải thiện thì ngành cơ khí nước ta sẽ không bao giờ phát triển được".

Còn ông Ngô Quang Quý - Phó Tổng Giám đốc Công ty lắp máy Việt Nam (Lilama) thì cho rằng, do nhiều vật liệu đầu vào còn phụ thuộc nhập khẩu nên đã đẩy giá thành lên cao. Bên cạnh đó, đội ngũ chuyên gia cho sản xuất vật liệu mới còn thiếu và yếu, nhiều cán bộ chuyên môn cao và nguồn chất xám của Việt Nam đang nhảy ra nước ngoài làm việc, khiến ngành cơ khí ngày càng thiếu hụt ng​hiêm trọng.

Trước những ý kiến trên, thứ trưởng Bộ Công Thương Cao Quốc Hưng khẳng định, Bộ sẽ tiếp nhận những ý kiến đóng góp của doanh nghiệp, để tiếp tục trao đổi, nghiên cứu, đưa ra một chiến lược phát triển ngành trong giai đoạn tới cụ thể hơn, hỗ trợ doanh nghiệp tốt hơn.

Giang Phan