Tham gia thảo luận tại hội trường về tình hình kinh tế - xã hội trong chương trình Kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa XV sáng 27/10, đại biểu Quốc hội Vũ Thị Lưu Mai – Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội đã góp ý liên quan đến trách nhiệm quản lý trong lĩnh vực đất đai.

Cả nước có hơn 743 triệu m2 đất đang để hoang hoá, sử dụng sai mục đích

Đại biểu đoàn Hà Nội cho rằng, khác với nhiều nước trên thế giới sở hữu tư nhân đất đai, thì thể chế của Việt Nam có đặc thù nhất định, Hiến pháp đã khẳng định rất rõ đất đai là sở hữu toàn dân do nhà nước quản lý. Đó quan điểm đúng đắn, là con đường Việt Nam đã kiên định lựa chọn.

Như vậy, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai cho rằng, một quyền lực rất lớn được trao gửi cho bộ máy nhà nước, sao cho sử dụng hiệu quả, tăng thu cho ngân sách nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân đó là trách nhiệm cao cả mà Hiến pháp đã trao cho cơ quan công quyền.

Tuy nhiên, theo bà Vũ Thị Lưu Mai, trên thực tế, bên cạnh những kết quả đạt được thì quản lý đất đai vẫn đang đối mặt nhiều thách thức, hiệu quả sử dụng đất chưa cao. Thời gian qua, xét tới số thu ngân sách liên tục tăng, nhưng chủ yếu là thị trường sơ cấp, 67% là từ tiền sử dụng đất, 15% từ tiền thuê đất, số thu tăng thêm từ đầu tư trên đất không cao.

Đáng chú ý, bà Mai cho biết, lãng phí đất đai là thực trạng đáng nhức nhối. Cụ thể, theo báo cáo của Bộ Tài chính, hiện nay, trên phạm vi toàn quốc có 743.786.825 m2 đất đang để hoang hoá, sử dụng sai mục đích, nhưng tiền thu được rất thấp, chỉ có 286 tỉ đồng. Chỉ qua giám sát 7 địa phương thì đã có 1.739 dự án được coi là dự án treo tương đương hơn 12.000 ha đất hoang, “đó là sự thật rất đau lòng và gây bức xúc cho người dân”, đại biểu đoàn Hà Nội nói.

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai cho rằng, có nhiều nguyên nhân, có nguyên nhân của hệ thống pháp luật, nhưng ở đây, bà Mai muốn nói đến có khía cạnh trách nhiệm quản lý nhà nước.

Cụ thể, thứ nhất, tư duy nhiệm kỳ là một trong những nguyên nhân gây lãng phí đất đai rất lớn. Bà Mai cho biết, qua giám sát bên cạnh địa phương tích cực thu hồi đất hoang hoá, thì vẫn còn những địa phương sau mỗi nhiệm kỳ số dự án treo lại tăng lên.

Thứ hai, có tình trạng lạm dụng quyền lực để trục lợi cá nhân từ đất đai. Bà Vũ Thị Lưu Mai nêu rõ: Theo Báo cáo 599 của Kiểm toán nhà nước cho thấy có biểu hiện lợi ích nhóm ở một số địa phương, vi phạm về đấu thầu, giao đất không qua đấu giá.

Thứ ba, theo đại biểu đoàn Hà Nội là trách nhiệm bộ máy công quyền một số trường hợp không cao. Bên cạnh những người ngày đêm cống hiến thì còn một bộ phận thờ ơ, thiếu trách nhiệm.

Bà Vũ Thị Lưu Mai cho biết, hiện nay, việc giải quyết đất đai không chỉ là trách nhiệm của địa phương mà có trách nhiệm rất nhiều bộ ngành liên quan. "Tuy nhiên, khi có vướng mắc, địa phương gửi câu hỏi cho bộ ngành, thì câu trả lời của các bộ ngành luôn là “cứ thực hiện theo quy định của pháp luật”, ngay cả khi pháp luật chưa có quy định hoặc quy định khác nhau thì câu trả lời vẫn là “cứ thực hiện theo quy định pháp luật”. Như vậy vướng mắc không thể giải quyết, gây bức xúc và thất vọng cho các địa phương”, bà Mai nói và cho biết thêm, vẫn còn tâm lý e dè, sợ trách nhiệm. Điều này tạo sức ì rất lớn trong cơ quan công quyền, từ đó, dễ hiểu tại sao hiện nay có dự án trải qua hàng chục năm vẫn không tháo gỡ được vướng mắc.

Cần khơi thông tâm lý e dè, lo lắng

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai cho biết, qua giám sát cho thấy, có nhiều vướng mắc về đất đai là hệ quả của những giai đoạn trước và ngày hôm nay thì bộ máy mới, những con người mới và nhiều đồng chí lãnh đạo cũng đang quyết liệt xử lý vướng mắc nhưng đất đai là vấn đề phức tạp, không phải một sớm chiều giải quyết được ngay.

Thời gian tới, bà Mai nhấn mạnh, người dân mong chính quyền cần xử lý quyết liệt các vướng mắc đất đai, cần đưa ra lộ trình, thời hạn cụ thể; điều này cần được nghị quyết hoá vì đó là thước đo mức độ hoàn thành nhiệm vụ của cơ quan công quyền.

Tiếp theo, là về thể chế. Theo bà Vũ Thị Mai, tại kỳ họp này Quốc hội sẽ thảo luận về luật Đất đai, hiện đang có nhiều tư tưởng, ý tưởng mới được đưa ra, nhưng cần có trọng tâm, trọng điểm, chỉ cần giải quyết được vướng mắc, bức xúc hiện nay đã là thành công lớn.

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai cũng đề nghị, cần xử lý nghiêm lối tư duy nhiệm kỳ; đề cao trách nhiệm nhưng cũng cần rất cần cơ chế minh bạch, ranh giới đúng sai rõ ràng để bảo vệ những người trong bộ máy công quyền; khơi thông tâm lý e dè lo lắng, khơi thông tư tưởng bởi có như vậy thì hiệu quả quản lý nhà nước mới không đi xuống.

Đồng thời, tăng hơn nữa trách nhiệm giám sát, không để trục lợi cá nhân. "Không cho phép các thế lực thù đích nói “nếu như đất đai trong sở hữu tư nhân sẽ mang lại hiệu quả cao hơn nhiều hơn nhà nước”, bà Mai nhấn mạnh.