Chốn thờ tự thiêng liêng

Chùa Mèo toạ lạc trên một quả đồi thuộc làng Chiềng Ban, xã Quang Hiến, huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa. Bên tả có dãy núi Pù Bằng, bên hữu có dãy núi Pù Rinh. Trước mặt lại có dòng sông Âm chảy ngang qua.

Chùa Mèo hay còn gọi là đỉnh Miêu Tự được xây dựng từ thế kỷ XIII. Chùa được hình thành từ thời Trần lúc bấy giờ chùa có tên là Chùa Chu và được mệnh danh là một trong 3 ngôi chùa lớn nhất xứ Thanh lúc bấy giờ.

Ngôi chùa gắn liền với mọi biến cố thăng trầm của lịch sử dân tộc. Nhiều sự kiện chống ngoại xâm thời Lê đã xảy ra trên địa bàn vùng chùa Mèo và huyện Lang Chánh. Vì vậy, chùa Mèo khá linh thiêng và có nhiều dấu ấn huyền tích.

Tương truyền, công chúa nhà Trần là Chu Huyền đi lánh nạn lên Mường Chếnh có mang theo hai quả chuông và một số người theo hầu. Về Mường Chếnh, công chúa cùng với nhà Lang dựng một ngôi chùa.

Khi chùa dựng xong, công chúa Chu Huyền cùng nhà Lang cho rước tượng đá Quan Âm ở miếu làng lên chùa thờ phụng. Để ghi nhớ công ơn của công chúa, nhà Lang báo cho dân biết tên gọi ngôi chùa là chùa Chu. Tiếng tăm chùa Chu ngày càng lan rộng nên dân gian trong vùng có câu ví: “Nhất Chuông, Nhì Hạ, Ba Chu”.

Trong thời kỳ Lê Lợi phát động khởi nghĩa Lam Sơn (1418), tương truyền có lần Lê Lợi cùng nghĩa quân Lam Sơn đi qua vùng chùa Chu, ông đã vào chùa lễ Phật, cầu nguyện cho sự nghiệp kháng chiến chống Minh thắng lợi. Tại chùa, Lê Lợi thấy chỉ còn lại một con mèo còn sư sãi chẳng biết đi lánh nạn về đâu, ông cho lính bắt con mèo mang theo trên đường rút quân vào Hòn Oi. Khi có tin cấp báo, phía sau giặc Minh đang đuổi theo ráo riết nghĩa quân, Lê Lợi thả con mèo ở một rãnh đồi, cách chùa Chu chừng 700m. Ngày nay, nơi này nhân dân vẫn gọi là Hón Bỏ Mèo.

Sau cuộc kháng chiến chống Minh thắng lợi, Lê Lợi lên ngôi vua, sắc chỉ cho quan Lê Khả vào Mường Chếnh đốc thúc thổ lang Mường tu sửa lại chùa Chu để thờ phụng Phật. Lê Lợi cho đổi tên chùa Chu thành chùa Mèo.Khi Nguyễn Huệ tiến quân ra Bắc, đại phá quân Thanh thắng lợi, ông đã chiếu chỉ cho thổ ty lang Mường sửa lại chùa Mèo. Vì thế, chùa Mèo ngoài thờ Phật còn thờ Đức Vua Lê và thờ Vua Quang Trung. 

Đến nay, chùa Mèo là một di tích lịch sử văn hóa có niên đại từ thế kỷ thứ XIII được khởi công tôn tạo năm 2013 và được UBND tỉnh Thanh Hóa công nhận là di tích lịch sử văn hoá cấp tỉnh năm 2005.

Điểm du lịch văn hóa tâm linh

Chùa Mèo cách trung tâm TP Thanh Hoá 110 km về phía Tây. Trải qua bao thăng trầm, nơi đây trở thành trung tâm sinh hoạt văn hoá, tâm linh của nhân dân trong vùng, là nơi giáo dục đạo đức hướng thiện cho tất cả mọi người đồng thời là công trình kiến trúc nghệ thuật thể hiện bề dày văn hoá, lịch sử của địa phương. Đây cũng là điểm du lịch văn hóa tâm linh trong tuyến du lịch số 5 của tỉnh Thanh Hóa.

Theo các cụ già trong vùng cho biết, chùa Mèo xưa có tam quan, lợp ngói mũi, có gác chuông chùa, xung quanh có thưng bằng ván. Trong chùa có thờ các pho tượng Phật Quan Âm, phật Thích Ca Mâu Ni… Còn thờ các vị thần Trần Hưng Đạo, vua Lê Thái Tổ, vua Quang Trung, Nguyễn Trãi, Lê Thạch…

Vào dịp mùa xuân, nhân dân trong vùng Mường Chếch, Mường Khạt, Mường Bo, Mường Nang… lại nô nức kéo về dự lễ hội ở chùa. Không gian thoáng đãng, thanh tịnh của chùa Mèo mang đến cho người dân, du khách cảm giác bình yên, thư thái. Hiện chùa Mèo còn lưu giữ được tượng mèo đá.

Để tô đẹp cho mùa xuân Quý Mão 2023, những ngày giáp Tết các sư Thầy và Phật tử chùa Mèo đã gấp rút tạo dựng các mô hình, trang trí các tiểu cảnh nhằm mang thêm niềm vui và sự ấm áp cho mọi người khi đến chùa tham quan, lễ Phật và xin lộc đầu năm.

Lễ hội truyền thống chùa Mèo vào ngày mùng 6 - 7 tháng Giêng hàng năm thu hút đông đảo đồng bào các dân tộc trên địa bàn huyện Lang Chánh và du khách thập phương tham dự. Đặc biệt, năm Quý Mão nhiều du khách đã lựa chọn chùa Mèo làm nơi tham quan, du Xuân đầu năm.

Hà Anh