Quyết tâm bám sát trận địa, giữ vững mạch thông tin

Những ngày giữa tháng 12 năm 1972, trước thái độ ngoan cố, lật lọng của chính quyền Mỹ, Hội nghị Paris đi vào bế tắc. Ngày 14/12, Tổng thống Mỹ Níchxơn chính thức phê chuẩn kế hoạch tập kích chiến lược bằng B-52 vào Hà Nội, Hải Phòng với mật danh Linebacker II - một kế hoạch đã được chuẩn bị rất kỹ từ trước. Theo kế hoạch này, một lực lượng lớn không quân Mỹ sẽ tiến hành đánh phá dữ dội vào các mục tiêu ở miền Bắc Việt Nam liên tục 24/24 giờ.

Đối với những người báo, thời điểm ấy cũng là một cuộc "xung kích" trên mặt trận tuyên truyền không kém phần cam go. Qua lời kể của nhà báo Huỳnh Ngọc Ấn, Trưởng Đài phát sóng CK2 - Đường Hồ Chí Minh thì công tác phát thanh, công tác sơ tán đã được lên kế hoạch từ trước. Ông chia sẻ: "Lúc đó tôi là Trưởng đài dự phòng Xuân Mai, đài nằm trong một cái hang. Dự phòng tức là nằm im không được phát sóng. Máy móc chuẩn bị hết rồi, nhưng hễ phát sóng là Mỹ biết ngay, thế nên phải nằm im. Hôm 18/12, tôi được điều ra trực phát sóng ở Cục Kỹ thuật phát thanh ở Bà Triệu. Chiều, loa phóng thanh thông báo: “Tất cả mọi người ở Hà Nội nếu không có nhiệm vụ phải rời khỏi Hà Nội”. Cỡ 8 giờ tối thì pháo mặt đất đã bắn.
Tôi có lệnh phải lên 39 Bà Triệu ngay. Đêm đó rét lắm, cả đêm đạn bom máy bay, rồi pháo, tên lửa mình bắn lên, không ai ngủ được. 4h30, tôi chuẩn bị radio để mở theo dõi sóng. Trước khi phát sóng 15 phút thì phát tín hiệu chuẩn, vẫn thấy có tín hiệu chuẩn, đài Mễ Trì tốt rồi. Nhưng khi bắt đầu vào giới thiệu chương trình thì mất sóng! Tôi báo với đồng chí Trần Lâm, Tổng Biên tập Đài Tiếng nói Việt Nam. Năm phút sau thì đồng chí Trưởng đài Mễ Trì điện báo, đài bị một vệt B-52 đánh vào, chỉ đứt 2 dây fi-dơ, một quả bom rơi đúng cổng nhà máy nhưng đài vẫn an toàn, có thể phát sóng được sau 30 phút. Tuy nhiên, lệnh trên là sơ tán triệt để, không còn ai được ở khu vực đó nữa.

Ông Trần Lâm lệnh cho tôi về ngay CK2. Lúc đó trong hang núi có 12 máy phát, đã sẵn sàng. Tôi ở đó cho đến ngày 30/12, mới ra khỏi hang".

Hà Nội chiến thắng!

Nhà báo Phạm Thanh, nguyên phóng viên báo Nhân Dân là người luôn xông pha có mặt tại các trận địa đánh B-52, kịp thời viết bài phản ánh về cuộc đấu tranh quật cường của quân dân Thủ đô cũng như lên án tội ác của Mỹ gây ra cho nhân dân ta. Nhớ lại những ngày tháng đó, ông cho biết: "Nghe còi báo động, tôi vội cài cái phù hiệu phòng không (PKND) có gạch chéo đỏ lên ngực áo, lấy xe đạp lên tòa soạn. Trên đường nghe tiếng bom nổ rền phía Đông Anh, tiếng súng tầm cao tầm thấp, có loại như gầm thét, có loại nghe vừa đanh. Tôi nhớ, những đêm đứng trên đài quan sát, hễ thấy B-52 vào thì anh em nói rõ ràng, rành mạch hướng, tốp, cự ly... Nhưng F-111 vào, thì có anh nói đến líu lưỡi. Nó bay nhanh quá, ào một cái qua đầu. Cái bóng đen chùi chũi ấy mất hút trong màn sương đục màu nước gạo, để lại một loạt tiếng nổ".

Hay khi tận mất chứng kiến tội ác của đế quốc Mỹ gây ra tại phố Khâm Thiên, trong lòng người phóng viên trào dâng nước mắt, sự căm hận, nhà báo Phạm Thanh nhớ lại: "Một cháu bé gọi mãi: "Mẹ ơi! Bế con với". Người mẹ cào đất đá, mười ngón tay máu chảy ròng ròng. Anh em cứu sập, lật những mảng bê tông, moi gạch đưa cháu ra, thì cháu đã thỉu đi rồi. Ngay nơi dựng bia căm thù, từ số nhà 45 đến 51, người chết đưa ra xếp đầy vỉa hè, và cả dưới lòng đường, quan tài bé chồng lên quan tài lớn. Đưa ai vào quan tài, lấy phấn viết tên trên nắp để tránh nhầm. Gia đình nào xếp gọn một khóm quan tài cho gia đình ấy. Người ta khóc, người ta vẫn ngẩng đầu lên nhìn B-52 đang tan ra từng mảng lớn. Lửa thiêu nó đỏ màu máu, kéo dốc từng vệt trên vùng trời Khâm Thiên xuống Khương Thượng, Đuôi cá...".

Còn đối với ông Nguyễn Văn Cầu, nguyên phụ trách vật tư, Nhà máy in báo Hà Nội Mới, "12 ngày đêm" với ông là những ký ức đau thương, không có gì bù đắp nổi: "Ngày 26/12, khoảng 11 giờ kém 15 phút thì bắt đầu báo động. Còi rú lên, tôi được lệnh lên số nhà 75 phố Hàng Bồ, có hai phân xưởng in báo trên đấy. Lên tới nơi thấy súng bắn chung quanh bốn phía, sáng rực lên. Lúc báo an rồi, tôi xin phép về nhà xem như thế nào. Về đến đầu Khâm Thiên thấy dây điện đứt, nhà cửa đổ nát. Tôi vào trong ngõ, thấy cả khu này đều bị bom rải thảm. Ôi giời ơi! Nó cho mấy quả bom 500 cân, 41 người mất, toàn hàng xóm người quen. Vợ tôi và cháu thứ hai mất cả. Nhà ông anh tôi mất một cậu con rể và cô con dâu. Tôi còn bị mất thằng em ruột nữa. Thế là gia đình mất sáu người... Thằng em chẳng thấy đâu".

"12 ngày đêm" là ký ức hào hùng đã hằn sâu trong trái tim của Đạo diễn, NSƯT Phạm Việt Tùng. Khi ấy, ông nằm trong số những người ở lại Hà Nội làm nhiệm vụ, trong lúc lệnh sơ tán triệt để toàn thành phố được khẩn trương thực hiện. Ông chia sẻ: "Với quyết tâm quay bằng được những thước phim lịch sử về trận chiến đấu hào hùng của quân và dân Hà Nội bắn rơi B-52, tôi và đồng chí Đắc Lương, phụ quay, bất chấp nguy hiểm, vác máy đứng chờ trên nóc Khách sạn Hòa Bình (số 27, phố Lý Thường Kiệt, Hà Nội) để đợi quay cảnh máy bay B-52 bị ta bắn hạ trong đêm ngày 27/12/1972. Lúc tôi đang đưa ống máy quay về phía Khuyến Lương vì thấy ở đó đạn pháo của ta bắn rực trời, ngỡ là sẽ có B-52 bị hạ thì bất chợt anh Đắc Lương hô to: B-52 bị rơi ở phía bên này anh ơi! Theo phản xạ, tôi lia ống máy quay về phía đồng nghiệp vừa nhắc và đã ghi lại được cảnh pháo đài bay B52 bốc cháy trên bầu trời Hà Nội, sau đó nó rơi xuống phía đường Hoàng Hoa Thám. Bộ phim đó, lúc đầu tôi đặt tên là: "Anh hùng giữa đời thường", sau tôi có gặp và xin ý kiến Đại tướng Võ Nguyên Giáp và được ông gợi ý cho cái tên: "Chiến thắng B-52 - Đỉnh cao của trí tuệ" và tôi đã dùng tên này để đặt cho bộ phim của mình".

Chỉ trong 12 ngày đêm, Mỹ đã mất 81 máy bay, trong đó có 34 chiếc B-52, 5 chiếc F-111, riêng tại Hà Nội, Mỹ mất 23 chiếc B-52 và 2 chiếc F-111, bị diệt và bắt rất nhiều giặc lái. Hà Nội 12 ngày đêm nổi bão lửa căm thù, đã thẳng tay giáng những đòn chí mạng xuống đầu đế quốc Mỹ, đã chôn vùi đi cái gọi là uy danh không lực Hoa Kỳ.

Trải qua 50 năm, cụm từ “Điện Biên Phủ trên không” vẫn luôn là niềm tự hào của quân dân Thủ đô và là một biểu tượng hào hùng trong cuộc đấu tranh bảo vệ dân tộc Việt Nam. Thời gian đã lùi xa, song bản hùng ca chiến thắng này vẫn còn vang mãi, đồng thời để lại những bài học sâu sắc về phát huy sức mạnh đoàn kết toàn dân, toàn quân trong sự nghiệp xây dựng bảo vệ Tổ quốc. Và với những người làm báo trong thời kì ấy, những ký ức đau thương và hào hùng mãi mãi là những điều không thể nào quên...

Văn Ba