“Tôi không đơn độc, chỉ là có chút cô đơn…”

Đã từ lâu, sân khấu đương đại vắng bóng kịch câm. Nhớ lại những năm đầu thập niên 80, khi dòng nghệ thuật này vào Việt Nam, khán giả đã rất hân hoan đón nhận. Nhưng rồi kịch câm xuống dốc, khi cuộc khủng hoảng của sân khấu bắt đầu. Từ đó, bộ môn nghệ thuật này như một nốt trầm buồn giữa đời sống văn hoá nghệ thuật hiện đại.

Ngồi nhâm nhi tách café vào một buổi sáng mưa lạnh, anh tâm sự với tôi về chuyện đời, chuyện nghề của một nghệ sĩ kịch câm. Lúc bé, vì tính tình vốn nhút nhát, bố mẹ quyết định cho anh đi học kịch trên Cung Thiếu nhi Hà Nội cho bạo dạn. Khi đó, cả lớp anh được thầy giáo dạy kịch hướng dẫn cho một vài động tác kịch câm cơ bản. Và đó cũng là lần đầu tiên anh biết đến kịch câm. Anh chia sẻ: “Khi ấy, với suy nghĩ của một đứa trẻ, tôi đã không ngừng thắc mắc tại sao nghệ sĩ kịch câm có thể biểu diễn giỏi như vậy, bằng những động tác hình thể như tay, chân, mặt mũi và cơ thể của mình, không cần đạo cụ mà nghệ sĩ kịch câm có thể biến những thứ vô hình thành những thứ hữu hình và họ đã có thể kể được một câu chuyện mà không cần lời thoại. Bắt nguồn từ đó, tôi lao vào tìm hiểu về kịch câm và bắt chước các nghệ sĩ gạo cội để tập nó. Thêm nữa, khi theo học ở trường Sân khấu Điện ảnh cũng như công tác tại Đoàn Kịch Hình thể ở Nhà hát Tuổi trẻ, đoàn của tôi là đoàn kịch hình thể, thể nghiệm mà kịch câm là một trong số những bộ môn có phần liên quan tới các yếu tố của môn nghệ thuật đó, nên tôi càng có cơ hội để đi sâu vào tìm hiểu bộ môn này”. Tại đó, anh được học hỏi từ những bậc đàn anh trong lĩnh vực kịch câm như nghệ sĩ Phúc Dzĩ, Kiến Đoàn, Bích Ngọc… Và sau này, khi đoàn kịch thể nghiệm ra đời, nghệ sĩ Hoàng Tùng được giao làm phó đoàn, Trưởng đoàn là NSND Lan Hương. Đội ngũ ban đầu khá hùng hậu, khoảng 20 diễn viên, sau cũng rơi rụng gần hết và chỉ còn lại mỗi anh. Hiện nay, anh không còn công tác tại đoàn Kịch hình thể của Nhà hát Tuổi trẻ nhưng vẫn chuyên sâu theo kịch câm.

 

Người ta thường gọi anh là “Mr Bean đơn độc”, nhưng anh thực sự không nghĩ rằng mình đơn độc, nếu có thì cũng chỉ là thoáng chút cô đơn mà thôi! “Tôi sợ cảm giác cô đơn khi một mình tập luyện, một mình biểu diễn. Có những hôm chỉ còn một mình mình lọ mọ trong phòng tập mà cảm thấy nản. Tuy nhiên, khi về đến nhà, chơi đùa cùng các con, đem kịch câm ra làm trò thấy con cười là tôi lại cảm thấy như được tiếp thêm sức mạnh. Đối với tôi, gia đình chính là động lực giúp tôi duy trì được tình yêu nghề”.

Hành trình đi tìm lối thoát cho kịch câm

Theo đuổi kịch câm khó hơn rất nhiều các bộ môn nghệ thuật khác. Không lời thoại, không múa, chỉ có âm nhạc và những ngữ điệu cơ thể - đó chính là thử thách cho người diễn. Thời gian đầu đối với Nghệ sĩ Hoàng Tùng thì càng chật vật và khó hơn nữa khi anh phải tự học hoàn toàn vì không có thầy dạy. “Các nghệ sĩ kịch câm nổi tiếng từ thời kỳ những năm 80-90 của thế kỷ trước giờ đã nhiều tuổi nên tôi phải tìm mọi cách để được tiếp xúc với các nghệ sĩ nước ngoài, học hỏi qua tài liệu, giáo trình học của nước ngoài, xem tư liệu diễn trên mạng, từ băng đĩa… Tôi đã phải cố gắng và nỗ lực rất nhiều vì không được đào tạo bài bản ngay từ đầu, các kĩ năng có được chỉ là góp nhặt để diễn được như hiện nay”.

Khi mới bắt đầu, anh cho rằng môn kịch câm khó nhất ở phần kỹ thuật. Kịch câm cũng giống như các môn học thể hình khác, cần phải trải qua kỹ thuật điêu luyện mới có chuyên môn tốt. Sau khi nắm được kỹ thuật, phải sáng tác được tác phẩm, dựa trên những động tác cũ. Với anh đã là một nghệ sĩ, sáng tạo mang dấu ấn cá nhân là cần thiết. Hơn nữa, anh đem kịch câm trở lại sân khấu không chỉ là bảo tồn bộ môn nghệ thuật đã bị lãng quên mà muốn nó sống với hơi thở của thời đại hôm nay. Bởi vậy, những tiểu phẩm, tiết mục mà anh đem đến cho khán giả đều có tiết tấu nhanh, phản ánh bối cảnh xã hội Việt Nam đương thời. Hoàng Tùng cho rằng việc anh diễn kịch câm là đem hơi thở của cuộc sống đương đại đến với khán giả và không nằm ngoài mục đích muốn xoá tan định kiến của khán giả về loại hình nghệ thuật kiệm lời này.

 

Hoàng Tùng cho rằng, bộ môn này không phát triển và thu hút khán giả Việt Nam nguyên nhân chính là do không có nghệ sĩ biểu diễn. Anh cũng đã tìm kiếm người đồng hành cùng chung đam mê nhưng chưa thấy. Một số bạn trẻ mới đầu tỏ ra rất hào hứng nhưng khi đi sâu vào học nó thì lại chẳng còn ai. Có lẽ là họ chưa đủ nhiệt huyết và đam mê. Nhiều lúc trong anh cũng ăm ắp những nỗi trăn trở khi mà không có một ai tiếp bước cùng mình trong bộ môn này. Anh cũng đã cố gắng hành động nhiều hơn bằng việc tổ chức các chương trình biểu diễn kịch câm, dạy các lớp kịch câm để khán giả biết tới sự hiện diện của bộ môn nghệ thuật này trong đời sống. “Tôi hy vọng các cơ quan chức năng có cách gì đó để phát triển loại hình này. Nếu có thể, hãy mời những nghệ sĩ gạo cội trong nghề giảng dạy cho các bạn trẻ, công diễn nhiều hơn nữa loại hình này, có thế thì mới đưa kịch câm đến gần công chúng được. Tôi rất vui nếu có ai yêu thích và muốn học nó, thậm chí tôi có thể dạy miễn phí mà không cần nhận lại gì hết. Biết đâu được từ đó mà chúng ta tìm được những gương mặt sáng giá để giữ lửa bộ môn này thì sao?” - Hoàng Tùng trầm ngâm trải lòng.❏

❀ Bích Việt