Phát biểu tại buổi lễ, nhà báo Lê Xuân Thành, Tổng Biên tập Báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) cho biết: Trong mùa đầu tiên, chúng tôi đã nhận được hơn 100 tác phẩm, chùm tác phẩm gửi đến, trong đó có những kịch bản sân khấu, vở diễn, truyện dài, tập truyện ngắn hàng trăm trang, hầu hết còn ở dạng bản thảo. Ít nhất có 3 trong 5 tác phẩm được trao giải năm nay đã được sáng tác khi tác giả đang nghỉ dịch ở nhà.

Theo Quy chế của Giải, Giải thưởng Lớn Hiệp sĩ Dế Mèn (Cricket Knight) được trao cho cho sáng tác, trình diễn nghệ thuật - giải trí xuất sắc nhất năm, có giá trị nổi bật về nội dung và hình thức và đáng để thiếu nhi thưởng thức.

Bởi vậy, trao giải Hiệp sĩ Dế Mèn giống như sự “tấn phong” một tước hiệu cao quý cho ai đó, đương nhiên công chúng đòi hỏi nhân vật đó phải có tài năng xuất chúng ra sao? Bề dày thành tích thế nào, phẩm cách con người và phẩm cách văn chương phải hoàn thiện đến đâu?

Trước sức ép đó, Ban sơ khảo và Hội đồng Giám khảo nhận thấy rằng, để tìm một tác phẩm xuất chúng hoặc một thần đồng để trao giải Hiệp sĩ Dế Mèn là rất hiếm hoi, dự báo là hạng mục này có thể sẽ phải để trống trong nhiều năm. Giải Hiệp sĩ Dế Mèn, bên cạnh việc tìm kiếm các tác phẩm xuất chúng, các thần đồng trên nhiều lĩnh vực nghệ thuật thì còn hướng đến những cây bút thành danh, có bề dày sáng tác cho thiếu nhi, với những đỉnh cao trong quá khứ, nhưng vẫn còn rất sung sức, vẫn có sáng tác hay trình diễn mới ở mức xuất sắc trong năm xét giải. Những tác giả đó xứng đáng được tôn vinh.

Năm nay, dù không gửi dự thi nhưng 2 tác phẩm Chuyện của anh em nhà Mem và Kya (Nguyễn Quang Thiều) và Làm bạn với bầu trời (Nguyễn Nhật Ánh) vẫn được các thành viên Ban sơ khảo phát hiện và bình xét với số phiếu rất cao tại vòng sơ khảo và chung khảo.

Tuy nhiên, phút cuối cùng, nhà văn Nguyễn Quang Thiều đã có tâm thư xin rút tên khỏi giải thưởng với lý do anh cũng là một thành viên của Ban giám khảo - dù điều này thể lệ cuộc thi không quy định. "Có thể giải thưởng Dế Mèn năm nay chưa hẳn trọn vẹn, nhưng tôi muốn nó trọn vẹn theo một nghĩa khác. Đó là thái độ của người chấm giải, sự uy tín và là bước đệm cho những mùa giải tiếp theo. Tôi rút khỏi giải là một thái độ để chúng tôi tôn trọng giải đó cao hơn nữa. Chuyện của anh em nhà Mem và Kya được đón nhận đối với tôi đã là một niềm hạnh phúc. Tôi cũng thấy hạnh phúc và vô tư khi rút khỏi giải thưởng. Và càng hạnh phúc hơn khi tôi - chúng ta đang nỗ lực từng ngày vì một nền văn học cho trẻ em, vì quyền lợi trẻ em tại Việt Nam”- tác giả Nguyễn Quang Thiều chia sẻ. Và như vậy giải thưởng năm nay chỉ có duy nhất 1 Hiệp sĩ Dế Mèn được trao cho nhà văn Nguyễn Nhật Ánh.

Vượt lên những tác phẩm xuất sắc, cùng với Giải thưởng Hiệp sĩ Dế Mèn, Ban tổ chức đã trao giải 4 Giải Khát vọng Dế Mèn cho Chùm tranh chủ đề phòng chống Covid-19 của Nguyễn Đới Chung Anh (10 tuổi); Chuyện của Bắp ăn mơ và xóm Đồi rơm (bản thảo truyện dài) của Cao Khải An (12 tuổi); Mộng giang hồ (bản thảo tập truyện ngắn) của Nguyễn Chí Ngoan; Chùm ca khúc chủ đề thiếu nhi của nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung.