Đam mê chính trị từ nhỏ

Một chi tiết khá đặc biệt là khi còn nhỏ, bà Truss từng tham gia vào các cuộc biểu tình phản đối Thủ tướng Đảng Bảo thủ Margaret Thatcher. Song khi lớn lên, bà lại ngưỡng mộ nữ nguyên thủ đầu tiên của Vương quốc Anh này. Và bây giờ bà đang bước vào số 10 Phố Downing với khát vọng thay đổi Vương quốc Anh theo “Chủ nghĩa Thatcher”.

Ít nhất, cách bà Truss đã thuyết phục các thành viên Đảng Bảo thủ bỏ phiếu cho mình là bằng những tuyên bố mạnh mẽ và đanh thép theo phong cách của “Bà đầm thép”. Trước và cả sau khi kết quả cuộc đua thay thế ông Boris Johnson được công bố, bà luôn nhấn mạnh rằng sẽ đưa ra những thay đổi táo bạo, không khoan nhượng để vực lại nền kinh tế Vương quốc Anh.

Bà Truss cho biết mình hiểu "cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt thách thức như thế nào đối với tất cả mọi người" và khẳng định sẽ "hành động quyết liệt để đảm bảo các gia đình và doanh nghiệp có thể vượt qua mùa đông này và tiếp theo". Có thể nói, hình bóng “Bà đầm thép” của cố Thủ tướng Margaret Thatcher đang hiện hữu ở bà Truss vào thời điểm này.

Sinh năm 1975, 4 năm trước khi bà Thatcher nắm quyền, Truss lớn lên trong một gia đình truyền thống cánh tả, có bố là nhà toán học và mẹ là giáo viên kiêm y tá. Mẹ của bà chính là người khích lệ tinh thần chính trị trong cô con gái nhỏ của mình từ rất sớm, khi thường đưa bà theo cùng trong các cuộc biểu tình chống hạt nhân và chống lại bà Thatcher. Bà Truss nhớ lại đã từng hét lên: “Maggie, Maggie, Maggie - đi đi, đi đi!".

Trong một bài phát biểu năm 2018, bà Truss nói rằng bà đã bắt đầu phát triển quan điểm, thế giới quan của riêng mình từ sớm, tranh luận với cha mẹ về các vấn đề chính trị và xã hội, đặc biệt việc gia đình bà theo chủ nghĩa cánh tả.

Gia đình bà sống ở Paisley, Scotland, trước khi chuyển đến Leeds ở miền bắc nước Anh, nơi Truss theo học một trường trung học công lập bình thường. Trong chiến dịch tranh cử, bà Truss nhấn mạnh xuất thân tương đối khiêm tốn của mình. Và hẳn bà đã khiến một số một số bạn học và giáo viên cũ phật ý, khi nói rằng học sinh ở trường của bà “rất ít khát vọng, tiêu chuẩn giáo dục kém và thiếu cơ hội”.

Khi lớn lên, bà Truss học tại Đại học Oxford, nơi bà theo học ngành triết học, chính trị và kinh tế và là chủ tịch chi nhánh đại học của Đảng Dân chủ Tự do. Littlewood, người đang đứng đầu Viện Kinh tế, một tổ chức tư vấn thị trường tự do, nhớ lại rằng bà Truss là người “cứng đầu, cương quyết và thẳng thắn”. Ông nói thêm: “Bà ấy luôn bảo vệ đến cùng một vấn đề hay một người nào đó”.

Chỉ sau khi tốt nghiệp Đại học Oxford, bà Truss mới gia nhập Đảng Bảo thủ. “Khi đó việc này rõ ràng là không hợp xu hướng”, bà kể lại sau này. Vị tân Thủ tướng Anh tiếp theo làm việc với tư cách là nhà kinh tế học cho tập đoàn năng lượng Shell và công ty viễn thông Cable & Wireless…, đồng thời tham gia vào các hoạt động chính trị của Đảng Bảo thủ vốn mang đậm triết lý của cố Thủ tưởng Thatcher.

Quyết tâm sắt đá và thách thức khổng lồ

Tầm ảnh hưởng của “Bà đầm thép” Thatcher ngày càng trở nên sâu đậm đối với Liz Truss sau đó. Nó được thể hiện qua việc bà từng thành lập nhóm Doanh nghiệp Tự do cùng với những người theo “Chủ nghĩa Thatcher”, với những đường lối kinh doanh tạo báo, cũng như rất cứng rắn trong các tuyên bố; thậm chí từng cho rằng công nhân Anh là "trong số những người làm biếng nhất trên thế giới".

David Laws, một cựu Bộ trưởng Nội các đã từng làm việc với Truss trong chính phủ một thập kỷ trước, nhớ lại bà là một người tràn đầy năng lượng và “đầy tham vọng”, so sánh bà trong cuốn hồi ký của mình như một “một Margaret Thatcher trẻ tuổi”.

Truss thực ra rất chủ động tạo dựng hình ảnh giống với bà Thatcher. Ba từng tạo dáng trên một chiếc xe tăng giống như thần tượng của bà đã từng làm ở Tây Đức. Bà cũng thường mặc áo choàng cánh dài thắt nơ, một trang phục chủ yếu trong tủ quần áo của bà Thatcher trước đây.

Quan trọng hơn, Truss cũng có phong cách làm việc cứng rắn như “Bà đầm thép”. Bà từng đưa một lời kêu gọi mạnh mẽ về việc giảm thuế và tinh giản chính phủ, cùng tuyên bố trong ngày kỷ niệm nước Anh rời EU (Brexit) như một “quốc gia khát vọng”. Thông điệp đó đã thu hút 160.000 người, hầu hết là người da trắng và là thành viên lớn tuổi của Đảng Bảo thủ.

Bà Truss nhận công việc trong Nội các đầu tiên với tư cách là Bộ trưởng Môi trường vào năm 2014, từng gây ấn tượng với một bài phát biểu mà trong đó bà nói rằng việc Anh nhập khẩu 2/3 pho mát là "một sự ô nhục". Bà trở thành Bộ trưởng Tư pháp, rồi sau đó đảm nhận chức Bộ trưởng Thương mại quốc tế vào năm 2017 và Bộ trưởng Phụ nữ và Bình đẳng vào năm 2019.

Cũng giống như Thatcher, bà cũng thể hiện mình là một người bảo vệ quyết liệt cho nền dân chủ phương Tây. Được bổ nhiệm làm Ngoại trưởng vào năm 2021, bà Truss tỏ ra cứng rắn hơn cả ông Johnson trong quan điểm chống Nga sau khi cuộc chiến ở Ukraine nổ ra.

Bằng cách nhấn mạnh xuất thân khiêm tốn của mình, Truss cũng muốn gợi lên sự so sánh giữa mình và “Bà đầm thép” Thatcher - một nhà lãnh đạo xuất thân từ con gái của người bán tạp hóa. Victoria Honeyman, phó giáo sư chính trị Anh tại Đại học Leeds, từng bình luận về bà Truss: “Một cô gái thuộc tầng lớp lao động đã rất thành công”.

Trong khi đó, nhà bình luận Will Hutton, viết trên tờ The Observer, cho biết các ý tưởng kinh tế của Truss là "vô cùng táo bạo... liên tục chống châu Âu, bị ám ảnh bởi việc cắt giảm thuế, có niềm tin rằng các quy định vô nghĩa đang gông cùm công việc kinh doanh".

Như đã nói, bà Truss không mất nhiều thời gian để thuyết phục cử tri của mình. Tuy nhiên, việc nói và thuyết phục dẫu sao cũng dễ hơn làm. Bà sẽ có 2 năm để thực hiện các lời hứa và chứng minh với mọi người rằng liệu bà có phải thực sự là “Bà đầm thép mới” của Vương quốc Anh không?

Và có một điều chắc chắn là bà sẽ phải đối mặt với những thách thức khổng lồ. Đó là cuộc khủng hoảng năng lượng, giá tiêu dùng, lạm phát 2 con số... và cả nguy cơ suy thoái đang diễn ra ở Vương quốc Anh.

Hoàng Hải